Bilong Wanem Em i Raitim Pas Long Ol Efesas?

TINGIM wanpela haus bung em inap long 25,000 manmeri na ol manmeri i pulap long dispela haus bung ol i singaut olsem: “Atemis bilong yumi Efesas em i nambawan!” Ol i singaut olsem, mekim mekim i go inap tupela aua! Dispela samting i bin kamap tru long bipo.—Aposel 19:28, 34

Bilong wanem ol i singaut olsem? Husat dispela Atemis? Na husat ol dispela Efesas? Husat i raitim pas long ol? Bilong wanem em i raitim?

Olpela Ples Bilong Lotu

Efesas em i wanpela biktaun i stap long taim bilong ol Aposel. Ol i tok i gat 250,000 samting manmeri i stap long en. Planti maniman i stap long dispela biktaun. Em i ples bilong wok bisnis. Dispela ples i no hat tumas na i no kol tumas. Tasol i gat narapela samting i pulim planti manmeri i kam long dispela ples, em olsem: Efesas em i ples bilong lotu. Wanpela draipela haus lotu i stap long Efesas, winim ol narapela haus lotu long dispela taim bipo.

Ol i save lotuim god meri Daina o Atemis long dispela haus lotu. Ol man i tok, taim ol i wokim dispela haus lotu ol i putim gol namel long ol ston bilong skruim wantaim. Sampela taim winim 700 tausen manmeri bilong ol longwe ples na bilong Efesas tu, ol i pulap long ol rot bilong Efesas, ol i laik lukim ol man i karim piksa bilong dispela god meri i wokabaut long ol rot. Ol man bilong wokim samting long silva ol i gat bikpela bisnis long wokim ol liklik piksa bilong dispela god meri na baim i go long ol man.—Aposel 19:24, 25.

Pol i kam long dispela ples bilong autim tok bilong Krais Jisas. Krais i bin salim em bilong ‘autim tok long ol narapela lain.’ (Rom 11:13) Kwiktaim wanpela kongrigesen i kamap long Efesas. Ol nupela Kristen i kirap kukim ol buk bilong posin na marila samting na ol i tromoi ol piksa bilong ol god giaman. (Aposel 19:19) Planti manmeri i kamap Kristen na ol i no mekim wok moa long ol piksa bilong lotu, olsem na Dimitrias, wanpela man bilong wokim samting long silva, em i kirapim ol manmeri long bikhet na mekim pait na rausim ol Kristen. Ol i kirap na singaut singaut, olsem: “Atemis bilong yumi Efesas em i nambawan! Atemis bilong yumi Efesas em i nambawan!”

Pol em i bin kamapim kongrigesen Kristen long Efesas na em i raitim dispela pas i go long ol. Planti manmeri bilong ol narapela lain, ol i no bilong lain Juda, ol i insait long dispela kongrigesen. (Efesas 3:1) Ol dispela manmeri bilong Efesas, em ol i kamap Kristen, ol i lusim lotu nogut.—Efesas 4:17-19.

I Kamap Wanbel Gen

Pol i stap kalabus long Rom long yia 60 o 61 C.E. na em i raitim dispela pas long ol Efesas. (Efesas 1:1; 6:20) Long kirap bilong dispela pas em i stori long laik bilong God, em i laik mekim olgeta manmeri i kamap wanbel olsem Baibel i tok.

Pol i raitim tok olsem: “Bipo God i tok pinis long dispela samting em i laik mekim long wok bilong Krais. Na em i bihainim dispela tingting tasol na i soim yumi dispela laik bilong en bipo i stap hait. Dispela laik bilong em i olsem: Em i laik stiaim olgeta samting i go i go, na long dispela taim em i makim pinis, bai em i bungim olgeta samting long Krais, ol samting bilong heven na bilong graun tu. Na Krais i ken i stap het bilong olgeta samting.” (Efesas 1:9, 10) God i laik stretim ol samting nogut pasin bikhet bilong Seten i bin kamapim long heven na long graun.

Pol i laik helpim ol Kristen long Efesas bambai ol i pilim tru marimari bilong God na olsem wanem ol i insait long dispela laik bilong God. Olsem na long kirap bilong dispela pas, em i tok taim “God i no wokim graun yet” em i bin makim wanpela lain bilong wok wantaim Krais long Kingdom bilong heven, na ol dispela Efesas i insait long dispela lain.—Efesas 1:3-7.

Ol dispela manmeri bilong ol narapela lain, bipo ol i ‘stap longwe long God’ na ol i “no gat save long God.” Tasol nau ol yet wantaim ol Juda ol inap kamap king wantaim Krais long kingdom bilong God long heven! Dispela samting bipo i “stap hait” em Pol i kolim planti taim. Pol i tok: “Long gutnius yupela man bilong arapela lain yupela i kamap wanlain na wanpela bodi wantaim mipela. Na yumi olgeta yumi save kisim olgeta samting em i bin makim bilong yumi long Krais Jisas.”—Efesas 2:11-13; 3:3-6.

Pas Pol i raitim long ol Efesas i soim yumi, God i laik kamapim gen pasin bilong i stap wanbel na bel isi. Olsem Pol tok, bai God i “bungim olgeta samting long Krais, ol samting bilong heven na bilong graun tu.” Taim Seten i no bikhet yet olgeta samting God i wokim long heven na long graun i stap wanbel tru. Na long rot bilong dispela “wok” God i laik mekim long Krais, bai dispela pasin wanbel i kamap gen. “Ol samting bilong heven”—olsem ol manmeri God i kisim ol i stap pikinini bilong em long heven—ol—bilip long Krais, em i man bilong baim bek ol, olsem na God i ‘bungim ol long Krais.’ Na long taim God i makim pinis, namba tu samting em i laik mekim i mas kamap. olsem em i mas bungim ‘ol samting bilong graun tu’ Dispela samting i kamap taim Krais i kam bek pinis olsem king na em bungim ol “arapela sipsip” ol i bilong kisim laip long graun aninit long Kingdom bilong heven.—Jon 10:16.

Pol i tok moa long dispela samting na em i tok, olgeta brata sista long kongrigesen i mas i stap wanbel. (Efesas 1:22, 23) Bipo ol i stap narapela narapela lain, tasol, nau i no gat Juda o man bilong narapela lain, o man i katim skin o man i no katim skin. Nogat. Olgeta i mas wok long i stap wanbel wantaim.—Efesas 2:11.

Long dispela pas inap 13 taim Pol i tok ol i mas i stap wanbel. Na inap 8-pela taim em i kolim dispela tok “bel isi.” Dispela winim ol narapela pas em i raitim, tasol long pas bilong ol Rom em i kolim dispela tok “bel isi” planti taim. Long dispela taim bipo ol Juda na ol narapela lain i bruk tru na i no save pas liklik wantaim, olsem na em i mas raitim dispela tok long ol. (Aposel 10:28) Na Pol i stori long bikpela wok Krais i mekim bambai ol i ken i stap wanbel na bel isi. Pol i tok: “Krais yet i save givim yumi bel isi. Bipo lain Juda ol birua wantaim ol arapela lain, na dispela pasin birua em i olsem banis namel long ol. Tasol long bodi bilong em yet Krais i brukim pinis dispela banis [Lo bilong Moses], na em i bungim tupela lain i kamap wanpela lain tasol.”—Efesas 2:14.

Wok long i Stap Wanbel

Long sapta 4 na 5 na 6 Pol i stori long ol samting bilong helpim ol Efesas long i stap wanbel na bel isi. Olsem wanem ol inap i stap olsem? Pasin sori em i bikpela samting. Narapela i mas sori long narapela. Pol i kolim dispela tok “sori” inap 19 taim long dispela pas, winim olgeta narapela pas em i raitim! Em i tok: “Yupela i mas givim bel bilong yupela long ol brata na karim hevi ol i givim yupela. Holi Spirit em i givim yumi pasin bilong i stap wanbel, na dispela pasin i olsem rop i pasim yumi na yumi stap wanlain. Olsem na yupela i mas hatwok long holimpas dispela pasin.”—Efesas 4:2, 3.

Bihain Pol i stori long ol samting God i bin givim long yumi bambai yumi inap i stap wanbel na wok gut wantaim. Em i tok, God i “givim presen olsem: Long sampela man em i givim wok aposel. Na long sampela em i givim wok profet. Na long sampela em i givim wok evanselis. Na long sampela em i givim wok pasto na tisa. . . . bilong helpim yumi manmeri bilong God bai yumi inap long mekim gutpela wok bilong em.” Pol i tok piksa long bodi bilong man, em olgeta hap bilong en i wok gut wantaim, na em i makim kongrigesen i mas wok gut wantaim. Em i tok: “Na yumi hap bilong bodi yumi save helpim helpim, na olgeta i pas wantaim. Long dispela pasin bodi i save kamap bikpela na strongpela long pasin bilong sori.”—Efesas 4:11-16.

Olsem na yumi mas klia long ol samting em inap brukim lain na bagarapim pasin wanbel bilong yumi. Yumi mas klia long pasin bilong mekim tok giaman na pasin bilong belhat, na pasin bilong les. Tok nogut i no ken kamap long maus bilong yumi. Nogat. Gutpela tok tasol i mas kamap, inap long strongim man. Long Efesas ol i save helpim ol man i stil, Ol i tok sapos stilman i ranawe i go insait long haus lotu bilong Atemis, ol i no ken holim em. Olsem na Pol i tok: “Stilman i no ken stil moa.”—Efesas 4:25-30.

Na bihain Pol i tok: “Yupela i mas rausim olgeta pasin bilong bel nogut, na kros, na belhat, na bikmaus, na tok bilas, na olgeta pasin nogut. Yupela i mas mekim pasin isi long ol brata na givim bel bilong yupela long ol. Yupela i mas lusim sin bilong ol, olsem God i lusim sin bilong yupela long nem bilong Krais. Sapos ol i bihainim ol dispela tok bilong Pol bai ol i stap wanbel tru na i stap bel isi.—Efesas 4:31, 32.

Pasin pamuk na olgeta pasin doti na mangal nogut na tok kranki na tok pilai nogut na spak—man i mekim kain pasin olsem em i no inap i stap gut wantaim ol narapela man o God. Olsem na Pol i tok: “Yupela i no ken poroman wantaim ol man i save mekim pasin bilong tudak.” “Yupela i mas lukaut gut long wokabaut bilong yupela. Yupela i no ken wokabaut olsem man i no gat save. Nogat. Yupela i mas wokabaut olsem man i gat save. . . . Nau taim nogut i stap long yumi.”—Efesas 5:1-20.

Pol i stori olsem: Sapos yumi bihainim gutpela pasin sori bilong Krais na yumi bihainim ol tok bilong God long Baibel, dispela bai helpim famili long pas gut wantaim. Na em i tok, sapos ol bos na ol wokboi i tingim gut wok God i givim long ol bai ol inap wok gut wantaim. (Efesas 5:21-6:9) Yumi mas save, namba wan man bilong brukim lain na bagarapim pasin bilong i stap wanbel, em Seten, em i wok strong bambai ol Kristen i no ken bihainim laik bilong God. Olsem na ol i mas “pasim olgeta klospait God i save givim long yumi,” na bai ol inap sakim Seten na ol narapela spirit nogut na sanap strong.—Efesas 6:10-18.

Yumi tingim olgeta gutpela tok i stap long dispela pas Pol i raitim long ol Efesas na yumi tenkyu long God, long wanem God i givim tingting long Pol na Pol i raitim ol dispela tok! Planti saveman i litimapim nem bilong dispela pas. Wanpela i tok, ‘Dispela pas i liklik pas, tasol i stori long olgeta samting bilong lotu Kristen.’ Dispela pas i kamapim laik bilong God, em i laik stretim ol pasin nogut i bin kamap long heven na long graun, na i gat ol gutpela tok long dispela pas bilong helpim yumi long wokabaut stret na mekim wok bilong God long pasin em i laikim na bai em i amamas long yumi inap long olgeta taim bihain.