Rot Bilong Kamap Gutpela Papamama
WANPELA papa i gat 5-pela pikinini, nem bilong em Remon (Raymond), em i tok, ‘Mi save long rot bilong kamap gutpela papamama, em olsem: Yu mas mekim bikpela hatwok tru na aiwara wantaim tuhat i mas kamap!’
Meri bilong Remon i wanbel tru wantaim Remon long dispela tok, tasol em i tok moa olsem: ‘Tru em hatwok long mekim bikpela long ol pikinini long nau, tasol taim yu lukim ol i kamap gutpela man na meri, bel bilong yu i amamas na yu no tingim moa dispela hatwok.’
Long nau na long bipo tu wok bilong mekim bikpela long ol pikinini i gat hatwok bilong en. Tasol long nau i gat bikpela hatwok moa yet. Ilen (Elaine) em i wanpela mama i gat 40 krismas na pikinini man bilong em i gat 15, 16 krismas samting. Ilen i tok: ‘Wok bilong mekim bikpela long ol pikinini long nau i gat bikpela hatwok moa long en, winim taim bilong papamama bilong mi, na ating as bilong dispela samting i olsem: Long nau ol manmeri i gat planti samting na planti wok, na i hatwok long save wanem taim yu mas putim strongpela lo long pikinini na wanem taim yu ken larim em tasol.’
Wanem Kain Papamama i Olsem Gutpela Papamama?
Gutpela papamama i save mekim olsem: Tupela i lainim na skulim gut pikinini na taim pikinini i bikpela pinis em i save gut long ol wok em i mas mekim na em inap bosim gut wokabaut bilong em yet, na em i no lusim wok bilong lotuim God na mekim pasin sori long ol narapela man. (Matyu 22:37-39) Tasol sori tru, planti pikinini ol i no kamap gutpela man na meri olsem. Bilong wanem? Ating em asua bilong papamama tasol o olsem wanem?
Orait yumi ken tingim wanpela tok piksa: Wanpela man bilong wokim haus em i holim gutpela piksa bilong wokim haus na em inap kisim ol gutpela samting bilong wokim haus long en, tasol olsem wanem sapos dispela man i no bihainim stret piksa bilong wokim haus? Na sapos em i no laik lusim bikpela mani na em i kisim sampela pipia plang samting bilong wokim haus, olsem wanem long dispela haus? Em bai nogut, a? Tasol olsem wanem sapos em i bihainim gut piksa na em i kisim ol gutpela plang na brik samting na em i wokim gut haus, tasol bihain papa bilong haus i no lukautim gut dispela haus? Papa bilong haus yet i gat wok long lukautim gut, a? Na em i no ken bagarapim, olsem rausim ol gutpela plang na brik na putim pipia plang na brik, a?
Dispela tok piksa i makim wok bilong papamama—ol i olsem man bilong wokim haus. Ol i laik helpim ol pikinini bilong ol long bihainim ol gutpela pasin—ol i laik ‘wokim gut haus.’ Baibel i olsem ‘piksa’ ol i mas bihainim bilong mekim gut dispela wok. Na Baibel i tok ol i mas wokim dispela ‘haus’ long ol gutpela samting, olsem “long gol, o long silva, o long ston i dia tumas,” em olsem strongpela bilip, na gutpela save i kam long God, na pasin bilong pilim gut ol samting bilong spirit, na pasin bilong i stap gut long God, na laikim tumas God i gat olgeta strong, na laikim tumas ol lo bilong em.—1 Korin 3:10-13; lukim tu Sam 19:7-11; Provep 2:1-6; 1 Pita 1:6, 7.
Tasol pikinini tu i gat wok. Em i go bikpela na em i mas wok long kamapim ol dispela gutpela stretpela pasin long em yet. Em i mas bihainim ‘piksa,’ em Baibel, na mekim wok long ol gutpela samting bilong ‘wokim haus’ wankain olsem papamama bilong em i bin mekim. Taim pikinini i bikpela pinis, sapos em i bagarapim dispela gutpela wok na nau hevi i painim em, orait em asua bilong em yet.—Diuteronomi 32:5.
Bilong Wanem i Hatwok?
Bilong wanem ol papamama i hatwok long lainim gut ol pikinini long nau? Tupela as bilong dispela samting i olsem: (1) Papamama na ol pikinini tu i no gutpela olgeta na ol i save popaia. Planti popaia bilong ol i gat rong long en na Baibel i tok, ol i mekim sin. Yumi save mekim sin long wanem yumi lain bilong Adam tupela Iv.—Rom 5:12.
Na (2) ol pikinini i wok long i go bikpela na ol i no kisim tingting long papamama tasol. Pasin bilong ol narapela man tu i givim tingting long ol, em gutpela tingting o tingting nogut. Olsem na ol papamama i mas tingim gut tok profet Pol i mekim long ol kain pasin bai kamap long taim bilong yumi. Pol i tok: “Tasol yu mas save olsem: Long las taim bai planti hevi nogut tru i kamap. Bai ol man i laikim ol yet tasol, na bai ol i laikim tumas mani. Bai ol i litimapim nem bilong ol yet, na hambak nabaut, na tok bilas long God. Bai ol i sakim tok bilong papamama. Bai ol i no save tenkyu. Bai ol i sakim olgeta pasin holi. Bai ol i no save pren long ol wanblut bilong ol yet. Bai ol i no lusim kros. Bai ol i tok baksait nabaut. Bai ol i no save bosim laik bilong bodi bilong ol. Bai ol i bagarapim ol man nabaut. Bai ol i birua long olgeta gutpela pasin. Bai ol i putim ol pren bilong ol long han bilong ol birua. Bai ol i bihainim kwik olgeta tingting kranki bilong ol yet. Bai ol i tingim ol yet i bikpela man. Bai ol i laikim tumas kain kain amamas bilong bodi, na ol i no laikim God. Bai ol i bihainim pasin bilong God long skin tasol na bai ol i givim baksait long strong bilong pasin bilong God. Yu mas surik long ol dispela man.” (Hap tok i stap long narapela kain rait, em mipela yet i bin raitim olsem.)—2 Timoti 3:1-5.
Long nau ol man i bihainim ol dispela kain pasin, olsem na sampela papamama i les na ol i pilim olsem ol i no inap mekim gut wok bilong ol long helpim ol pikinini bai ol i bihainim gutpela pasin. Long yia 1914 bikpela senis i bin kamap na i no gutpela senis. Kirap long dispela taim bipo na i kam inap nau i gat tupela bikpela pait bilong olgeta hap i bin kamap. Dispela tupela pait i bin pinisim gutaim long graun. Na pasin bilong ol man i senis. Ol i no strong moa long bihainim ol stretpela pasin, olsem na ol i no inap mekim gut wok bilong ol long helpim ol pikinini bai ol i kamap gutpela man na meri. Ol papamama i laikim tumas stretpela pasin ol i hatwok long lainim ol pikinini bai ol tu i bihainim stretpela pasin, long wanem pasin nogut bilong ol narapela man i save bagarapim tingting na pasin bilong ol pikinini.
Olsem na long nau i no gat planti man bilong helpim ol papamama long lainim ol pikinini long stretpela pasin ol i mas bihainim. Bipo ol tisa long skul i save lainim ol pikinini long ol stretpela pasin ol i mas bihainim olsem papamama i lainim ol long en long haus. Tasol nau, nogat.
Wanpela meri i pinis long haiskul long yia 1960, nem bilong em Seli (Shirley), em i tok: ‘Ol yangpela long nau i gat ol narapela kain hevi. Taim mi stap long haiskul ol yangpela i no save kisim drak, olsem maruana samting, na pamuk nabaut. Nogat. Tripela ten yia bipo sapos wanpela yangpela i hait na smok liklik, mipela i ting olsem em i mekim pasin nogut. Tasol taim namba wan pikinini meri bilong mi i stap long haiskul long yia 1977 i go inap 1981, planti yangpela i save kisim drak. Na nau ol narapela skul, olsem komyuniti skul samting, i gat hevi long ol drak. Laspela pikinini meri bilong mi em i gat 13 krismas na inap tupela yia pinis long olgeta de long skul ol i wok long pulim em long kisim drak na em i mas sakim ol.’
Na bipo ol bubu bilong pikinini na ol narapela wanblut bilong em na ol manmeri i stap klostu, ol i save stretim pikinini na lainim em long bihainim stretpela pasin na dispela i helpim papamama long mekim wok bilong ol long lainim gut pikinini. Tasol nau senis i kamap na papamama i no gat ol dispela man bilong helpim ol; tupela tasol i mas mekim. Na sampela taim papa o mama i lusim famili na nau wanpela tasol i mas mekim.
Gutpela ‘Piksa’ i Makim Rot Papamama i Mas Bihainim
Tru, long nau ol papamama i hatwok long mekim wok bilong ol long lainim gut ol pikinini long wokabaut stret. Tasol i gat wanpela samting bilong helpim ol—em Baibel. Ol tok bilong God long Baibel i olsem gutpela ‘piksa’ i makim ol samting papamama i mas mekim. Man bilong wokim haus, sapos em i bihainim stret piksa bai em i wokim gut haus. Na olsem tasol, sapos yu bihainim gut ol tok bilong Baibel, dispela bai helpim yu long mekim gut wok bilong yu long lainim ol pikinini bai ol i kamap gutpela man na meri. Tru Baibel em i no buk bilong soim rot long ol papamama tasol. Nogat. Tasol i gat planti gutpela tok long Baibel em bilong helpim ol papamama na ol pikinini. Na i gat planti tok bilong stiaim tingting bilong man na sapos papamama i bihainim ol dispela tok, dispela inap helpim ol long mekim gut wok bilong ol.—Diuteronomi 6:4-9.
Tingim wanpela meri nem bilong em Daian (Diane). Pikinini man bilong em, Erik (Eric), em i gat 14 krismas na taim em i yangpela liklik em i save haitim gut tingting bilong em long bel bilong em na em i no save kamapim. Mama bilong em i stori olsem na em i tok, i hatwok tru long toktok gut wantaim Erik na kirapim em long kamapim tingting bilong em. Tasol wanpela tok bilong Baibel i bin helpim mama bilong Erik, em Baibel i tok: “Tingting bilong man i olsem wanpela hul wara i daun moa. Tasol man i gat gutpela save, em inap pulim dispela tingting i kam antap.” (Provep 20:5) Tingting na laik tru bilong sampela pikinini i stap insait tru long bel bilong ol, olsem insait long wanpela hul wara i daun moa. Erik i kain pikinini olsem. I hatwok long papamama i kirapim kain pikinini olsem long kamapim tingting bilong em. Papamama i mas wok strong long ‘pulim tingting bilong em i kain antap.’ Mama bilong Erik i stori olsem: “Mi save lusim bikpela hap taim long toktok wantaim Erik bambai mi inap save long ol hevi i painim em long skul. Sampela taim mi mas toktok wantaim Erik inap planti aua pastaim na bai em i kamapim tingting tru i stap long bel bilong em.”
Baibel em i nambawan gutpela samting bilong soim rot long yumi, long wanem God Jehova em i As bilong ol tok bilong en. Na em i Man bilong wokim yumi. (Revelesen 4:11) Em i save long ol pasin bilong yumi na em i laik ‘lainim yumi long pasin bilong helpim yumi yet, na em i Man bilong mekim yumi i wokabaut long rot i stret yu mi mas wokabaut long en.’ Dispela tok i stret long papa na mama na long ol pikinini tu. (Aisaia 48:17; Sam 103:14) Sampela papamama i mas wok strong moa, winim ol narapela papamama, bambai ol inap mekim gut wok bilong ol long lainim ol pikinini, tasol olgeta papamama inap kamap gutpela papamama moa sapos ol i bihainim ol tok na lo bilong Baibel.
Tingim Gut Olgeta Wan Wan
Yumi no ken ting i gat sampela lo bilong ol man na sapos papamama i bihainim stret ol dispela lo bai pikinini bilong ol i kamap gutpela pikinini. Na i no gat wanpela papa o mama i gutpela olgeta. Olgeta pikinini wan wan i gat pasin bilong em yet, na papamama i mas tingim dispela samting na wok long helpim olgeta wan wan. Baibel tu i kamapim dispela samting long ples klia. Nogut papamama i skelim pasin bilong narapela pikinini wantaim pasin bilong narapela pikinini, i gutpela o nogat. Bilong helpim papamama bai ol i no ken mekim olsem, Baibel i putim gutpela tok o lo bilong stiaim tingting bilong ol. Baibel i tok: “Olgeta man i mas skelim wok bilong ol yet, em i gutpela o nogat. Man i mekim olsem, em i ken amamas long pasin bilong em yet. Nogut em i skelim pasin bilong en wantaim pasin bilong narapela man.”—Galesia 5:26; 6:4.
Jon (John) i gat tupela pikinini na em i tok, dispela tok bilong Baibel i helpim em long stretim tingting bilong tupela pikinini bilong em bambai narapela i tingting stret long narapela na long ol narapela famili. Em i tok, ‘Mi save lainim ol pikinini long ol i no ken skelim sindaun bilong ol narapela famili o ol samting ol i save mekim. Mipela i gat lo bilong famili bilong mipela yet na mipela i mas bihainim dispela.’
Lainim Ol Taim Ol i “Stap Liklik Pikinini Yet”
Wanem taim papamama i mas kirap lainim ol pikinini long ol samting bilong lotu na bai papamama i mekim gut wok bilong ol? Gari (Gary) i gat liklik pikinini man, nem bilong em Evan, na nau Evan i kirap long i go long priskul. Gari i tok, ‘Taim pikinini i liklik yet yu mas kirap long lainim em long ol samting bilong lotu.’ Gari i pilim olsem taim pikinini i no kirap yet long i go long skul em i mas pren gut wantaim sampela pikinini insait long kongrigesen Kristen. Olsem na Gari wantaim meri bilong em i kirap long kisim Evan i go long ol miting Kristen taim em i nupela pikinini tru, olsem em i gat wanpela o tupela de tasol. Gari i bihainim pasin bilong Yunis, em wanpela mama Baibel i litimapim nem bilong em. Yunis i bin lainim pikinini man bilong em, em Timoti, long ol tok bilong Baibel taim Timoti i “stap liklik pikinini yet.”—2 Timoti 1:5; 3:15.
Taim Timoti i liklik yet, mama bilong em na ating bubu bilong em, Lois, tupela i lainim em gut. Tupela i no lainim em long ol tingting bilong tupela yet. Nogat. Tupela i save ol tok bilong Jehova tasol inap givim gutpela tingting long em na bai God i kisim bek em. Aposel Kristen Pol i raitim pas i go long Timoti na em i tok: “Tasol yu, yu mas holim strong dispela tok yu bin kisim na bilipim pinis. Yu save gut long mipela manmeri i bin skulim yu long dispela tok. Na yu save dispela tu: Bipo yu stap liklik pikinini yet na yu stat long kisim save long Buk Holi. Dispela buk em inap long givim gutpela tingting long yu, na bai yu bilip long Krais Jisas, na bai God i kisim bek yu.”—2 Timoti 3:14, 15.
Olsem na Lois tupela Yunis i bin helpim Timoti long skelim gut ol tok bilong Baibel na bilip long ol dispela tok bilong God. Long dispela rot i no papamama tasol i as bilong bilip bilong Timoti; nogat; gutpela tingting na save bilong Jehova i stap long Baibel, dispela i as bilong bilip bilong em. Em i no tingim mama bilong em na bubu bilong em i lotuim Jehova na em tu i kirap bihainim tok i tru bilong lotu Kristen. Nogat. Em yet em i skelim na em i bilip olsem ol tok tupela i bin lainim em long en em tok i tru.
Na yumi ken save, Timoti i skelim tu pasin bilong mama na bubu bilong em—tupela i tingim tru ol samting bilong spirit. Em i save, tupela i no ken giamanim em o paulim tok i tru bilong helpim tupela yet; tupela i no meri bilong tupela maus. Olsem na em i no gat tupela tingting long ol tok ol i lainim em long en; em i save dispela tok em tok i tru. Taim em i bikpela pinis em i mekim ol wok Kristen na yumi save, dispela i mekim mama bilong em i belgut tru.
Tru tumas, ol papamama i gat bikpela hatwok long lainim gut ol pikinini, tasol olsem meri bilong Remon i tok: ‘Taim yu lukim ol i kamap gutpela man na meri, bel bilong yu i amamas na yu no tingim moa dispela hatwok.’ Tru tumas, sapos ol pikinini i bihainim tok i tru, bai papamama i amamas olsem aposel Jon i tok long taim em i stori long ol pikinini bilong em long spirit, em i tok: “Sapos mi harim tok long ol pikinini bilong mi ol i bihainim tok tru, orait mi save amamas. Na i no gat narapela amamas em i winim dispela amamas.”—3 Jon 4.
[Blok long pes 6]
Ol Samting Ol Papamama long Isrel i Mekim Bilong Skulim Gut Pikinini Bilong Ol
Long Isrel bipo, em wok bilong papamama long givim skul long ol liklik pikinini bilong ol na lainim ol. Ol yet i stap tisa na man bilong soim rot long ol pikinini bilong ol. Sapos ol papamama bilong nau i bihainim pasin bilong ol dispela papamama bilong bipo, dispela bai helpim ol. Ol papamama long Isrel i lainim ol pikinini long ol samting olsem lista hia i makim:
1. Ol i lainim ol bai ol i pret long God na daun long em.—Sam 34:11.
2. Ol i givim strongpela tok long ol long ol i mas bihainim tok bilong papamama.—Eksodas 20:12.
3. Ol i lainim ol long Lo bilong Jehova na long ol wok Jehova i mekim.—Diuteronomi 6:7-21.
4. Ol i strong long tokim ol pikinini ol i mas tingim gut ol lapun na daun long ol.—Levitikas 19:32.
5. Ol i strong long ol pikinini i mas bihainim tok.—Provep 23:22-25.
6. Ol i lainim ol long mekim ol wok bambai ol inap lukautim ol yet taim ol i bikpela pinis.—Mak 6:3.
7. Ol i givim skul long ol na lainim ol long rit rait.—Jon 7:15.
[Piksa long pes 5]
Baibel i olsem ‘piksa’ bilong makim ol samting papamama i mas mekim bilong lainim gut ol pikinini