Yumi Gat Tewel o Nogat?
WANPELA buk bilong kamapim insait bilong ol tok (The Compact Edition of the Oxford English Dictionary) i stori long dispela tok “tewel” na i tok: “Tewel: Em samting olsem spirit i stap insait long skin bilong man na ol man i ting olsem taim man i dai, dispela hap bilong em i stap laip yet, na i stap amamas o i stap nogut tru.” Planti lotu i wanbel tru o wanbel liklik long dispela tok. Wanpela buk Katolik (New Catholic Encyclopedia) i tok: “Dispela tok olsem man i gat tewel na tewel i save stap laip yet bihain long dai bilong man . . . dispela tok em i wanpela as tok bilong bilip na lotu Kristen.”
Tasol tingting bilong ol haiden i as bilong dispela bilip na ating yu kirap nogut long dispela. Long bipo tru, taim mama i no karim yet Jisas, ol man i gat dispela bilip—ol i ting olsem ol man i gat tewel na tewel inap lusim skin na bilong en yet i stap. Ol i ting taim man i dai, skin tasol i dai na tewel i stap laip yet, olsem tambaran o spirit samting.
Ol Grik i kamapim klia dispela bilip. Ol man i tok, wanpela saveman bilong ol Grik, em Sokratis, em i bin kolim dispela bilip olsem: “Sapos [tewel] i stap stret tru, na i no pas liklik long bodi . . . em i save go long samting i wankain olsem em yet—olsem samting yumi no inap lukim, na i olsem god, na i no save dai, na i gat ol gutpela save, na taim tewel i kamap pinis long dispela, em i stap amamas, na em i stap gutpela—no gat pasin kranki o tingting kranki o pret . . . o narapela samting nogut i stap long en olsem i save stap long skin bilong ol man bilong graun, na tewel . . . i stap wantaim ol god long pasin tru i go inap long olgeta taim bihain.”—Phaedo, 80, D, E; 81, A.
Baibel i No As Bilong Dispela Bilip
Orait, olsem wanem dispela bilip bilong ol haiden i bin kamap wanpela bilip bilong ol misin ol i kolim Kristen na bilong lotu Juda?
Dispela buk Katolik (New Catholic Encyclopedia) i haitim tok liklik na i tok: “Dispela bilip olsem tewel i stap laip yet taim man i dai em i no klia tumas long Baibel.” Tasol dispela tok i no stret, long wanem, dispela bilip i no i stap liklik long Baibel! Na dispela buk yet i tok: “Tingting bilong ol saveman bilong ol Grik na ol saveman bilong nau i no wankain long tingting i stap long Olpela Testamen.”
I gat wanpela tok Hibru (neʹphesh) i stap 754 taim long Olpela Testamen, na wanpela tok Grik (psy·kheʹ) i stap 102 taim long Nupela Testamen, na insait bilong dispela tupela tok i wankain tasol. Sampela taim long Baibel Pisin ol i tanim dispela tok Grik olsem “tewel.” Tasol em insait tru bilong dispela tok Grik na tok Hibru o nogat? Sapos yumi skelim dispela tupela tok long Baibel, bai yumi kirap nogut long save yumi kisim.
Long Stat 2:7 Baibel i tok, God i winim win bilong laip i go insait long nus bilong Adam, na Adam “i kisim laip [tok Hibru, neʹphesh].” Baibel i no tok God i givim wanpela tewel long Adam, a? Baibel i tok, Adam i kisim laip; em i no kisim wanpela tewel.
Lukim sampela ves moa long hap bilong Olpela Testamen i kolim dispela tok Hibru, olsem: Wok Pris 7:20 i tok long “wanpela man [neʹphesh] i no klin na em i kaikai.” Wok Pris 23:30 i tok long “wanpela man [neʹphesh] i mekim wok long dispela de.” Sindaun 25:25 i tok: “Sapos man [neʹphesh] i harim gutnius i kam long wanpela longwe ples, orait bai em i amamas olsem man i tait na i dring kolwara.” Long ol dispela ves long Baibel Pisin ol i no tanim dispela tok Hibru olsem “tewel,” ol i tanim olsem “man.” I stret ol i raitim olsem, long wanem, man yet i save kaikai, na mekim wok, na amamas—i no tewel o spirit samting insait long skin bilong em i mekim, a?
Baibel i no kolim dispela tok Hibru na tok Grik bilong makim ol man tasol. Nogat. Baibel i kolim bilong makim ol animal na pis na pisin tu. Olsem: Long Stat 1:20 Baibel i tok, “Solwara i mas pulap long ol kain kain samting i gat laip [neʹphesh].” Na Kamapim Tok Hait 16:3 i tok: “Olgeta samting i stap laip [psy·kheʹ] long solwara, ol i dai.” Em nau, dispela tok Hibru na tok Grik i makim ol pis! Na i makim ol animal tu, olsem Stat 1:24 i tok: “Graun i mas kamapim ol kain kain samting i gat laip [neʹphesh]. Em i mas kamapim ol animal bilong ples na ol bikpela na liklik animal bilong bus.”—Lukim tu Wok Pris 11:10, 46; Namba 31:28; Esekiel 47:9.
Insait bilong dispela tok Hibru na tok Grik i wankain tasol—dispela tupela tok i makim “samting i gat laip.” Baibel i kolim dispela tupela tok bilong makim man o animal, o laip bilong man o animal. Olsem na i no stret sapos ol i tanim dispela tok Hibru o dispela tok Grik olsem “tewel.”
Wanem Samting i Painim Man i Dai Pinis?
Olsem na tok bilong Baibel i narapela kain tru long tok bilong ol haiden, em ol i tok ol man i gat tewel. Orait, yu ting wanem lain i bin skulim ol man long tok i tru bilong dispela samting? Yu ting ol saveman bilong lain haiden bilong kantri Grik i bin mekim, o lain bilong God yet em i bin wokim kontrak wantaim ol? Tru tumas, dispela lain God i bin givim Tok bilong em long ol, ol i lainim ol man long tok i tru olsem yumi no gat tewel.
Tasol sapos yumi no gat tewel, orait wanem samting i save painim yumi taim yumi dai? Yumi dai tru—laip bilong yumi i pinis olgeta na i no gat wanpela liklik hap bilong yumi i stap laip yet.—Buk Song 22:29; 1 King 17:21, 22.
Orait, olsem wanem long ol man i dai pinis? Ol i no i stap moa. Taim yumi stap laip, ol hap skin bilong yumi i wok. Ai na yau na kru long het i mas wok gut bambai yumi inap lukluk na harim na tingting. Sapos yumi no gat ai, bai yumi no inap lukluk. Sapos yumi no gat yau, bai yumi no inap harim. Sapos yumi no gat kru, bai yumi no inap mekim wanpela samting. Taim yumi dai, olgeta dispela hap skin bilong yumi i no wok moa. Yumi no i stap moa.
Olsem na long Saveman 9:5, 10, Baibel i tok: “Ol man i dai pinis, ol i no inap save long wanpela samting. . . . Sapos yu mekim wanpela wok, orait taitim bun na mekim save tru. Long wanem, bai yu no inap mekim wok o tingting o kisim gutpela tingting na save long ples bilong ol man i dai pinis, dispela ples bai yu go long en.” Na Buk Song 146:3, 4 i mekim wankain tok, olsem: “Ol king na ol man bilong graun i no inap kisim bek yu. Olsem na nogut yu bilip long ol. Taim ol i dai ol i tanim i kamap graun gen. Na long dispela taim ol i no inap mekim olgeta samting ol i bin tok long mekim.” Olsem na taim man i dai, em i no gat laip moa—em i no i stap.
Bilip Haiden i Kamap Bilip Bilong Ol Misin
Sampela man i ting Nupela Testamen i tok yumi gat tewel, tasol nogat. Dispela buk Katolik (New Catholic Encyclopedia) i tok: “Nupela Testamen i mekim wankain tok olsem Olpela Testamen long i dai bilong man.” Tru tumas, Nupela Testamen tu i tok ol man i save dai tru na ol i no gat tewel. Aposel Pol i kamapim klia olsem em i gat wankain tingting long dispela samting olsem i stap long Olpela Testamen, long wanem, em i kolim tok bilong Stat 2:7 na em i tok: “Namba wan man, Adam, i bin kisim laip.” Em i no tok God i bin givim wanpela tewel long Adam.—1 Korin 15:45.
Tasol tingting bilong ol saveman bilong ol Grik, olsem Pleto, olsem wanem dispela i bin kamap wanpela bilip bilong ol misin? Wanpela buk (Encyclopædia of Religion and Ethics, bilong James Hastings) i tok, ‘Taim gutnius Kristen i lusim haus lotu bilong ol Juda na i go kamap long ol Rom, nau ol i skruim bilip bilong ol Grik i go long bilip bilong ol Hibru, na nau tingting bilong ol i wok long senis na ol i kirap long bilip olsem man i gat tewel.’ Ol tisa bilong misin i laik mekim na bai “ol man i bihainim tingting bilong ol Grik” ol i ken kisim gut ol tok bilong misin. Olsem na taim ol i lainim ol man, ol i kirap long kolim sampela tok na tingting bilong ol saveman bilong ol Grik. Ol tisa bilong lotu Juda tu i kirap long bihainim “tingting bilong Pleto” na dispela samting i kamap klia long ol rait bilong ol.—Buk Encyclopædia Judaica.
Long dispela rot ol i lusim tok i tru bilong Baibel olsem yumi no gat tewel, na ol i kirap lainim ol man long wanpela tok ol haiden i as bilong en. Maski ol i tok ol i bin mekim olsem bambai planti man i ken bilip na kamap Kristen, i no stret ol i mekim. Taim aposel Pol i autim tok long taun Atens, em as ples tru bilong tingting na pasin bilong ol Grik, Pol i no lainim ol man long dispela tok bilong Pleto, olsem ol man i gat tewel. Nogat. Em i autim bilip Kristen tru olsem ol man i dai pinis bai ol i kirap bek. Em i autim dispela tok long ol Grik, maski planti i no laik bilip long en.—Aposel 17:22-32.
Na aposel Pol i tokaut strong olsem yumi no ken skruim ol tok haiden wantaim tok i tru em Baibel i as bilong en. Pol i tok: “Olsem wanem, lait i ken bung wantaim tudak? Ating Krais i save stap wanbel wantaim Satan, a?” (2 Korin 6:14, 15) Ol misin ol i kolim Kristen i bin larim dispela bilip haiden i kamap olsem wanpela as bilip na as tingting bilong lotu bilong ol na long dispela rot ol i bin bagarapim nem bilong God yet!
Gutpela Samting Bai Painim Ol Man i Dai Pinis
Ol man i ken bilipim wanem wanem tok ol i laik bilipim—no gat tambu long dispela. Tasol samting i stap ples klia tru em olsem: Dispela tok long ol man i gat tewel em i no wanpela tok bilong Baibel. Orait, olsem wanem long ol man i dai pinis? I gat gutpela samting bai painim ol o nogat?
Man i dai pinis em inap kisim laip gen o nogat? Spirit holi i givim tingting long Jop na em i bekim dispela askim. Jop i tok: “Yu [Jehova] haitim mi long ples bilong ol man i dai pinis, . . . Na bai mi wet i stap inap long taim yu makim bilong mi i stap long dispela ples, em i pinis. . . . Na long dispela taim bai . . . yu singautim mi na bai mi lusim dispela ples.” (Jop 14:14, 15) Em nau, Baibel i tok, ol man i dai pinis na God i tingim ol, gutpela samting bai painim ol—bai ol i kirap bek. God i laik tumas long kirapim bek ol gutpela wokboi bilong em, olsem Jop, na bai ol i ken i stap laip gen! Tok bilong Krais Jisas tu i makim olsem dispela gutpela samting bai painim tru ol man i dai pinis. Jisas i tok: “Yupela i no ken tingting planti long dispela tok bilong mi. Taim i laik kamap na olgeta manmeri i stap long matmat ol bai i harim maus bilong Pikinini, na ol bai i lusim matmat na i kam ausait. Ol manmeri i bin mekim gutpela pasin, ol bai i kirap bek na i stap laip. Na ol manmeri i bin mekim pasin nogut, ol bai i kirap bek na i kamap long kot.”—Jon 5:28, 29.
Long taim bilong truim dispela tok profet, God “bai i pinisim dai tru,” olsem Aisaia 25:8 i tok. Gutpela taim tru bai kamap long graun, olsem Kamapim Tok Hait 21:4 i tok: “Ol manmeri bai i no i dai moa.” Yu laik i stap long gutpela taim olsem? Long dispela taim bai i no gat wok moa long planim ol man i dai pinis, bai i no gat ol ston bilong makim matmat o ples matmat, bai ol man i no hevi long man i dai pinis na ol i krai—bai ol i amamas tumas na aiwara i kam daun.
Tru, ating papamama i bin lainim yu long dispela tok olsem ol man i gat tewel na yu bilipim dispela tok. Tasol sapos yu stadi na lainim ol tok bilong Baibel, yu inap bilip strong long ol gutpela tok promis bilong Baibel i save helpim man long lusim ol bilip kranki.a Na bai yu kisim save long ol samting yu mas mekim bambai yu inap kisim gutpela samting Baibel i tok promis long en—i no bilong i stap oltaim olsem wanpela tewel; nogat; bai yu inap kisim “laip bilong i stap gut oltaim” long Paradais long graun!—Jon 17:3; Luk 23:43.
[Ol Futnot]
a Sapos yu laik stadi olsem, yu ken raitim pas long lain bilong wokim dispela nius, o yu ken i go long Haus Kingdom bilong ol Witnes Bilong Jehova long hap bilong yu.