Lo Bilong Krais
“Mi bihainim lo bilong Krais.”—1 KORIN 9:21.
WANPELA saveman bilong Jemani i bin i stap olsem 100 yia samting bipo, em i bin tok: “Ol samting i bin kamap bipo i no bin skulim ol lain man na ol gavman, na taim ol i skelim ol dispela samting i bin kamap, ol i no kisim tingting long en na kirap mekim wanpela samting i stret wantaim dispela.” Tru tumas, olsem sampela man i bin tok, ol samting ol lain na ol gavman i bin mekim long bipo na i kam inap nau i gat planti bikpela popaia long en na planti bikpela hevi, tasol ol inap abrusim planti bilong ol dispela hevi sapos ol i bin larim ol popaia bilong ol lain bilong bipo i skulim ol.
2 Long dispela toktok bai yumi mekim long lo bilong God, bai yumi toktok long wankain pasin i kamap long nau, em ol i no laik larim ol popaia bilong bipo i skulim ol. God Jehova i tekewe Lo Bilong Moses na em i putim wanpela lo i winim dispela—em lo bilong Krais. Tasol ol hetman bilong ol lotu i gat nem Kristen, em ol i tok ol i save skulim ol man long dispela lo na ol yet i save bihainim, ol i no bin kisim sampela tingting long bikpela popaia tru bilong ol Farisi. Olsem na ol dispela misin long nau ol i paulim na mekim nabaut long lo bilong Krais olsem lotu Juda i bin mekim bipo long Lo Bilong Moses. Tasol olsem wanem ol inap mekim olsem? Bilong save long dispela samting, pastaim yumi ken toktok long dispela lo bilong Krais—em wanem samting, na em i bosim wanem lain, na em i bosim ol olsem wanem, na olsem wanem em i narapela kain long Lo Bilong Moses. Na bihain long en bai yumi stori long olsem wanem ol misin i bin mekim nabaut long dispela lo bilong Krais. Sapos yumi mekim olsem, ol samting i bin kamap bipo inap skulim yumi, na dispela bai helpim yumi.
Nupela Kontrak
3 Yumi save, Jehova tasol inap kamapim lo i winim wanpela lo i stret olgeta, a? Lo Bilong Moses i stret olgeta. (Song 19:7) Tasol maski em i stret olgeta, Jehova i tok promis olsem: “Harim. Mi makim pinis wanpela taim na bai mi mekim nupela kontrak wantaim ol lain bilong Israel na ol lain bilong Juda. Dispela kontrak bai i no wankain olsem kontrak bipo mi bin mekim wantaim ol tumbuna bilong ol.” Tenpela Lo—em as bilong Lo Bilong Moses—em Jehova i bin raitim long tupela hap ston. Tasol Jehova i tok long nupela kontrak olsem: “Bai mi putim lo bilong mi long tingting bilong ol na bai mi raitim tok bilong lo long bel bilong ol.”—Jeremaia 31:31-34.
4 God bai i kisim husat i go insait long dispela nupela kontrak? Em i no ken kisim “lain bilong Israel,” long wanem, ol i bin sakim Namelman bilong dispela kontrak. (Hibru 9:15) Dispela nupela “lain Israel” em “Israel tru bilong God,” em wanpela lain Israel bilong spirit. (Galesia 6:16; Rom 2:28, 29) Dispela liklik lain Kristen em God i makim long spirit holi, bihain bai i gat wanpela lain i kam bung wantaim ol, em “planti manmeri tru” bilong olgeta lain em ol tu i laik lotuim Jehova. (KTH 7:9, 10; Sekaraia 8:23) Tru, ol i no insait long nupela kontrak, tasol ol tu bai stap aninit long lo. (Skelim wantaim Wok Pris 24:22; Namba 15:15.) Olgeta bai stap olsem “wanpela lain sipsip tasol” aninit long “wanpela wasman tasol,” olsem na olgeta wantaim bai “bihainim lo bilong Krais” olsem aposel Pol i tok. (Jon 10:16; 1 Korin 9:21) Pol i tok, dispela nupela kontrak “i winim tru kontrak bilong bipo.” Bilong wanem? Wanpela samting i olsem: As bilong en em ol tok promis i bin kamap tru pinis na i no piksa tasol bilong ol samting bai kamap bihain.—Hibru 8:6; 9:11-14.
5 Dispela kontrak i gat wanem wok bilong en? Wok bilong en long kamapim wanpela lain king na pris bilong mekim gut long olgeta lain bilong graun. (Kisim Bek 19:6; 1 Pita 2:9; KTH 5:10) Kontrak God i bin mekim long rot bilong Moses i no bin kamapim tru dispela lain, long wanem, lain Israel i bikhet long God na ol i lus long kisim dispela gutpela wok. (Skelim wantaim Rom 11:17-21.) Tasol nupela kontrak bai mekim tru wok bilong en long kamapim dispela lain, long wanem, lo i stap insait long en i narapela kain tru long lo bilong olpela kontrak. Em i narapela kain olsem wanem?
Lo i Save Mekim Yumi i Stap Fri
6 Planti taim Baibel i bungim lo bilong Krais wantaim pasin bilong i stap fri. (Jon 8:31, 32) Baibel i tok: “Dispela lo i save . . . mekim yumi i stap fri, em i stret olgeta.” (Jems 1:25; 2:12) Tru, yumi ol man bilong graun i no stap fri olgeta long wanpela samting, nogat. Tasol dispela lo i mekim yumi i stap fri long planti samting, winim Lo Bilong Moses. Tasol olsem wanem em i winim olpela lo long mekim yumi i stap fri?
7 Wanpela samting i olsem: I no gat wanpela man em mama i bin karim em aninit long lo bilong Krais. Maski man i bilong wanem lain o wanem ples, dispela i no makim olsem em i stap aninit long lo bilong Krais. Long laik bilong ol yet ol Kristen tru i kisim dispela lo na ol i bihainim—olsem ol i orait long putim plang long sol bilong ol bilong karim ol hevipela samting. Taim ol i mekim olsem, ol i pilim olsem dispela plang i gutpela long karim na i no hevi. (Matyu 11:28-30) Lo Bilong Moses i gat wok tu long skulim ol man olsem ol i gat sin na i mas i gat wanpela ofa bilong baim bek ol. (Galesia 3:19) Orait, lo bilong Krais i skulim ol man olsem Mesaia i kam pinis, na em i bin i dai bilong baim bek yumi, na em i opim rot bambai yumi ken kamap fri na lusim kalabus nogut bilong sin na dai! (Rom 5:20, 21) Tasol yumi mas “bilip” long dispela ofa na bai em i ken helpim yumi.—Jon 3:16.
8 Bilong “bilip” long dispela ofa, yumi mas bihainim lo bilong Krais long olgeta wokabaut bilong yumi. Olsem na yumi mas bihainim olgeta tok Krais i bin givim long yumi. Tasol olsem wanem? Yumi mas putim planti handet lo long tingting bilong yumi na bai yumi inap tingim olgeta? Nogat. Tru, Moses, em namelman bilong olpela kontrak, em i bin raitim ol lo i stap insait long Lo Bilong Moses, tasol Jisas, em Namelman bilong nupela kontrak, em i no bin raitim wanpela lo. Em i bihainim dispela lo long olgeta wokabaut bilong em. Long dispela pasin em i bin mekim, em i makim rot yumi olgeta i mas bihainim. (1 Pita 2:21) Ating em dispela as na ol man i bin kolim lotu bilong ol Kristen bilong pastaim olsem “Rot bilong Bikpela.” (Aposel 9:2; 19:9, 23; 22:4; 24:22) Long tingting bilong ol dispela Kristen, lo bilong Krais i kamap ples klia long i stap na wokabaut bilong Krais. Ol i save, bilong bihainim pasin bilong Krais, ol i mas bihainim dispela lo. Ol i laikim em tumas, na dispela i makim olsem God i bin raitim dispela lo long bel bilong ol, olsem tok profet i bin tok long en. (Jeremaia 31:33; 1 Pita 4:8) Na sapos man i laikim tumas Krais na i bihainim tok bilong em, dispela man i no save pilim olsem lo bilong Krais i daunim em, nogat. Dispela em i narapela as na i stret yumi ken kolim lo bilong Krais olsem ‘lo bilong mekim yumi i stap fri.’
9 Sapos lo bilong laikim tru ol narapela em i bikpela samting insait long Lo Bilong Moses, orait dispela lo i bikpela samting moa yet long lo Kristen. Olsem na lo bilong Krais i gat wanpela nupela lo long en—ol Kristen i mas laikim tru ol narapela olsem Jisas i bin mekim; long laik bilong em yet em i dai bilong helpim ol pren bilong em. (Jon 13:34, 35; 15:13) Olsem na yumi ken tok, lo bilong Krais i winim Lo Bilong Moses long kamapim klia pasin bilong God long bosim ol man. Olsem Wastaua i bin tok bipo, ‘God i bosim yumi, na pasin bilong laikim tru ol narapela em i as bilong wok bos bilong God.’
Jisas na Ol Farisi
10 Olsem na yumi no kirap nogut long Jisas i no wanbel wantaim ol hetman bilong lotu Juda i stap long taim bilong em. Ol dispela Farisi i no tingting liklik long ‘dispela lo i save mekim yumi i stap fri,’ nogat tru. Ol i laik bosim strong ol man long rot bilong ol lo em ol man yet i wokim. Ol tok ol i skulim ol man long en i daunim ol man na i mekim olsem ol i man nogut tasol na ol i bilong bagarap. Tasol ol tok Jisas i skulim ol man long en i narapela kain olgeta—em ol tok i bin strongim tru bel bilong ol man na i helpim gut ol! Jisas i save tingim ol samting inap helpim tru ol man na em i tingim ol hevi samting bilong ol, na em i kamapim ol tok i stret long dispela. Em i skulim ol long ol tok ol inap kisim gut, na taim em i toktok, i olsem bel bilong em i pilim tru ol hevi bilong ol; na em i mekim ol tok piksa long ol samting ol i save lukim o mekim long olgeta de, na em i kolim ol tok i stap long Baibel bilong strongim ol tok bilong em. Olsem na “ol bikpela lain manmeri ol i kirap nogut tru long skul bilong en.” (Matyu 7:28) Tru tumas, ol tok bilong Jisas i go daun tru long bel bilong ol!
11 Jisas i kamapim klia olsem wanem ol hetman bilong lotu Juda i mas mekim wok long Lo Bilong Moses long bosim ol man—ol i mas mekim long stretpela tingting na pasin marimari; tasol ol i no bin mekim olsem—ol i wok long skruim sampela lo moa i go long en. Yumi ken tingim taim wanpela meri i kam long Jisas, em i save karim blut oltaim. Olsem Lo Bilong Moses i tok, sapos dispela meri o klos samting bilong em i pas long wanpela man, orait dispela man tu bai i kamap doti, olsem na meri i no ken tru wokabaut namel long wanpela bikpela lain olsem! (Wok Pris 15:25-27) Tasol meri i stap nogut tru na em i strong long Jisas i mas oraitim sik bilong em, olsem na em i wokabaut namel long ol manmeri na em i putim han long klos bilong Jisas. Wantu sik bilong em i pinis. Orait, yu ting Jisas i krosim meri long wanem em i bin brukim Lo? Nogat. Jisas i save meri i stap nogut tru, na Jisas i kamapim nambawan bikpela as lo i stap insait long Lo—em pasin bilong laikim tru ol narapela. Long pasin sori em i tokim meri: “Pikinini, yu bilip long mi, olsem na yu kamap orait gen. Yu go, na bel bilong yu i ken i stap isi. Sik bilong yu i ken pinis.”—Mak 5:25-34.
Ating Lo Bilong Krais i Isi Tumas Long Ol Man?
12 Orait olsem wanem? Dispela lo bilong Krais ‘i save mekim yumi i stap fri,’ yumi mas ting olsem em i isi tumas long ol man, tasol ol lo bilong maus tasol em ol Farisi i bosim ol man long en i mekim ol manmeri i bihainim stret ol pasin olsem lo i makim na ol i no kalapim dispela lo? Nogat. Ol lo bilong ol kantri long nau i kamapim klia olsem taim i gat planti planti lo, ol man i wok long painim rot bilong kalapim ol dispela lo.a Long taim bilong Jisas ol Farisi i putim planti planti lo long ol man, na dispela i kirapim ol long painim rot bilong kalapim ol dispela lo, na taim ol i mekim ol wok bilong lo, ol i mekim tasol, na i no olsem ol i laikim tumas ol narapela na ol i mekim, nogat; na ol dispela lo i mekim na long skin ol i wok long kisim pasin olsem stretpela man na bai ol i ken haitim pasin nogut i stap long bel bilong ol.—Matyu 23:23, 24.
13 Tasol lo bilong Krais i no save kamapim ol kain tingting olsem. Taim yumi bihainim wanpela lo em pasin bilong laikim tru Jehova i as bilong en, na yumi bihainim pasin bilong Krais long laikim tru ol man, olsem em i redi long i dai bilong helpim ol, dispela i save mekim na yumi bihainim pasin i stret tru, winim pasin ol man i mekim taim ol i bihainim ol lo em gavman samting i putim. Taim yumi laikim tru Jehova na ol narapela, yumi no wok long painim rot bilong abrusim sampela lo; na yumi no save mekim sampela pasin nogut long ol man em lo bilong kantri i no tambuim. (Lukim Matyu 5:27, 28.) Olsem na lo bilong Krais bai i kirapim yumi long mekim ol samting bilong helpim ol man—olsem givim ol samting long ol, na singautim ol i kam long haus, na mekim pasin olsem yumi laikim ol tru—tasol ol lo bilong kantri i no inap kirapim yumi long mekim olsem.—Aposel 20:35; 2 Korin 9:7; Hibru 13:16.
14 Taim ol Kristen bilong pastaim i bihainim lo bilong Krais, kongrigesen i pas gut wantaim na narapela i laikim tru narapela, na ol i no mekim hatpela pasin na skelim skelim pasin bilong narapela, na mekim pasin giaman olsem ol i stretpela man—em ol kain pasin i bin i stap long ol haus lotu bilong ol Juda long taim bilong ol. Ol Kristen insait long ol dispela nupela kongrigesen, ating ol i pilim tru olsem ol i bihainim ‘lo i save mekim yumi i stap fri’!
15 Tasol Satan i laik tru long bagarapim gutpela pasin bilong kongrigesen Kristen, olsem em i bin bagarapim lain Israel. Aposel Pol i toksave olsem ol man kain olsem weldok nogut ol bai kam namel long ol na “mekim tok giaman nabaut” na mekim nogut long lain bilong God. (Aposel 20:29, 30) Em i mas wok strong long sakim ol man i laik kamapim pasin bilong lotu Juda insait long kongrigesen—ol i laik lusim pasin bilong i stap fri aninit long lo bilong Krais na i go kalabus gen long Lo Bilong Moses, em Krais i bin inapim. (Matyu 5:17; Aposel 15:1; Rom 10:4) Taim ol aposel i dai pinis, i no gat rot moa bilong pasim ol man long kisim ol bilip giaman i kam insait long ol kongrigesen. Olsem na pasin nogut i go bikpela tru.—2 Tesalonaika 2:6, 7.
Ol Misin i Bagarapim Lo Bilong Krais
16 Ol pasin i bin kamap insait long lotu Juda, ol dispela pasin i kamap tu insait long ol lotu i holim nating nem Kristen. Ol tu i kirap bihainim ol bilip giaman na ol pasin nogut. Maski ol i wok strong na bai lain bilong ol i no ken kisim tingting na pasin bilong ol narapela lain, ol samting ol dispela lotu i mekim i bagarapim liklik hap pasin bilong lotu tru i stap yet long ol. Ol i wok long kamapim planti strongpela lo i no stap long Baibel.
17 Misin Katolik i go pas long kamapim planti planti lo bilong lotu. Ol lo em i putim long ol samting bilong maritpasin i paul tru. Wanpela buk (Sexuality and Catholicism) i tok, misin i kisim tingting bilong ol Stoik bilong lain Grik, ol i bilip olsem olgeta kain amamas i nogut tasol. Olsem na misin i kirap na skulim ol man olsem olgeta kain amamas bilong maritpasin, na bilong ol marit tu, i gat rong long en. (Skelim wantaim Sindaun 5:18, 19.) Misin i tok, wok bilong maritpasin i bilong kamapim pikinini, na i no bilong kisim amamas long en. Olsem na misin i tambuim olgeta kain pasin bilong pasim bel; em i tok dispela em i wanpela bikpela rong tru, na sapos wanpela i bin mekim dispela rong, inap planti yia em i mas mekim ol samting olsem givim pen long skin o mekim narapela wok sori bilong makim olsem em i tanim bel. Na i tambu long ol pris i marit—dispela tambu i bin kirapim planti pris long mekim pasin pamuk na mekim pasin sem long ol pikinini.—1 Timoti 4:1-3.
18 Taim ol lo bilong misin i kamap planti tru, ol i wokim ol buk i gat ol dispela lo long en. Ol dispela buk i kirap long daunim na kisim ples bilong Baibel. (Skelim wantaim Matyu 15:3, 9.) Misin Katolik i bihainim pasin bilong lotu Juda na em i ting ol buk bilong graun i nogut na ol inap daunim ol tok bilong misin. I no longtaim na dispela tingting i kamap olsem bikpela samting tru insait long misin, na em i kalapim tok bilong Baibel long dispela samting. (Saveman 12:12; Kolosi 2:8) Jerom, em wanpela man bilong raitim ol tok bilong lotu, em i bin stap olsem 300 yia samting bihain long Krais, em i tok: “O Bikpela, sapos bihain mi kisim wanpela buk bilong graun o mi kaunim wanpela, i olsem mi givim baksait long yu.” Bihain misin i kirap long skelim ol buk—na ol buk i kamapim tok bilong ol samting bilong graun tu—na em i rausim ol tok em i no laikim. Galileo, em wanpela saveman bilong glasim ol sta samting, em i bin stap 400 yia samting bipo, em i gat kot long misin, long wanem, em i bin raitim tok olsem graun i save raunim san. Misin i strong long em yet i mas stretim tok bilong olgeta kain samting—na ol askim long ol sta samting antap—na dispela inap mekim na bihain ol man i no ken bilip long tok bilong Baibel.
19 Na misin i kamapim planti lo moa long ol haus bruder—ol bruder i stap narapela kain long ol man bilong dispela graun na ol i daunim ol laik bilong ol yet. Planti haus bruder bilong Misin Katolik i bihainim strong “Lo Bilong Santu Benedik.” Bos bilong haus bruder, em ol i kolim abot (ol i kisim dispela nem long wanpela tok Aram olsem “papa”), em i holim olgeta strong bilong bosim ol bruder. (Skelim wantaim Matyu 23:9.) Sapos wanpela bruder i kisim presen long papamama, abot yet bai skelim husat i mas kisim dispela presen—dispela bruder yet o narapela. Wanpela lo i tambuim ol tok nogut, na i tambuim olgeta toktok nating na tok pilai, na dispela lo i tok: “Ol disaipel i no ken mekim kain tok olsem.”
20 Pastaim ol lotu Talatala i laik senisim pasin bilong Misin Katolik long putim ol lo em Baibel i no as bilong en, tasol bihain ol dispela lotu tu i wok long kamapim ol strongpela lo bilong ol em lo bilong Krais i no as bilong en. Jon Kalvin, em wanpela man i go pas long senisim ol dispela lo bilong Misin Katolik, bihain ol i kolim em olsem “man bilong kamapim ol lo bilong Misin ol i stretim pinis.” Em i bosim Misin Talatala long Jeniva long planti strongpela lo em ol “Elda” i putim—Kalvin i tok, ol dispela elda i gat “namba” long “bosim i stap bilong olgeta manmeri.” (Skelim wantaim 2 Korin 1:24.) Misin i bosim ol haus pasindia na i putim lo long wanem wanem kain tok ol pasindia i ken mekim. Ol manmeri i mekim ol singsing em tok bilong en i olsem tok pilai, o ol i mekim danis, ol bai kisim bikpela strafe.b
Ol Popaia Bilong Ol Misin i Mas Skulim Yumi
21 Tasol yu ting olgeta dispela lo na tambu i bin wok long lukautim ol misin na ol i stap gut? Nogat tru! Ol i bruk bruk na i gat planti handet liklik lain lotu ol i kamap, em sampela i putim ol strongpela lo tru na sampela i larim lain bilong ol i mekim ol rong. Long kain kain pasin, olgeta wantaim i “kalapim tok [bilong Baibel],” na ol i larim tingting bilong ol man yet i bosim lain bilong ol na daunim lo bilong God.—1 Korin 4:6.
22 Tasol ol samting ol misin i bin mekim bilong paulim lo bilong Krais, dispela i no inap bagarapim olgeta. God Jehova i no inap larim ol man bilong graun i pinisim lo bilong em. Long nau, lo Kristen i wok strong yet namel long ol Kristen tru, na ol i gat gutpela wok tru long bihainim ol dispela lo. Orait yumi skelim pinis ol samting em lotu Juda na ol lotu i gat nem Kristen ol i bin mekim long lo bilong God, olsem na i stret yumi ken askim olsem: ‘Olsem wanem yumi ken bihainim lo bilong Krais na abrusim pasin bilong bagarapim Tok Bilong God long ol tingting na lo bilong ol man yet i save daunim as tru bilong lo bilong God? Lo bilong Krais i mas givim wanem stretpela tingting long yumi long nau?’ Stori i kamap bihain long dispela bai bekim ol dispela askim.
[Ol Futnot]
a Klostu olgeta pasin bilong lotu Juda long nau, em ol Farisi yet i bin kamapim. Olsem na ol man bilong lotu Juda i wok yet long painim rot bilong abrusim ol planti planti lo ol i bin skruim long lo bilong Sabat. Olsem: Sapos wanpela man i go lukim wanpela haus sik otodoks bilong ol Juda long de Sabat, ating em bai lukim olsem taim eleveta i wok long go antap, em i save sanap long olgeta wan wan plua na bai ol pasindia i no ken mekim “wok” i gat sin long en, olsem subim wanpela baten bilong pasim eleveta. Na taim sampela dokta bilong lotu Otodoks i mas raitim toksave long pepa long wanem kain marasin man i mas kisim, ol i raitim long wanpela kain ing i save tekewe insait long tripela de samting. Bilong wanem ol i mekim olsem? Long wanem, buk Misna i kolim pasin bilong raitim tok olsem wanpela “wok,” tasol em i tok “rait” i save kamapim wanpela mak i stap longtaim.
b Servitus i no wanbel long sampela tingting bilong Kalvin long ol samting bilong lotu, olsem na ol i pasim em long pos na kukim em long paia, olsem man bilong lusim bilip.
Bai Yu Bekim Olsem Wanem?
◻ Wanem pasin em i as tru bilong lo bilong Krais?
◻ Olsem wanem pasin bilong Jisas long skulim ol man i narapela kain long pasin bilong ol Farisi?
◻ Olsem wanem Satan i mekim wok long pasin bilong kamapim ol strongpela lo na bai em i ken paulim ol lotu i holim nating nem Kristen?
◻ Wanem ol gutpela samting i save kamap taim ol man i bihainim lo bilong Krais?
[Askim Bilong Stadi]
1, 2. (a) Olsem wanem ol lain bilong graun inap abrusim planti popaia ol i bin mekim? (b) Ol samting i painim lotu Juda long bipo i no bin skulim ol misin long wanem samting?
3. God i bin mekim wanem tok promis long kamapim nupela kontrak?
4. (a) Wanem lain Israel i insait long nupela kontrak? (b) Husat moa ol i aninit long lo bilong Krais na i no ol Israel bilong spirit tasol?
5. Nupela kontrak i gat wanem wok bilong en? Olsem wanem yumi ken save em bai mekim tru dispela wok?
6, 7. Olsem wanem lo bilong Krais i helpim yumi long i stap fri moa, winim Lo Bilong Moses?
8. Wanem ol samting i insait long lo bilong Krais? Tasol olsem wanem yumi save, i no olsem yumi mas putim planti handet lo long tingting bilong yumi na bai yumi inap tingim olgeta dispela lo?
9. Wanem as tru bilong lo bilong Krais? Olsem wanem wanpela nupela lo i stap insait long dispela lo bilong Krais?
10. Olsem wanem ol tok Jisas i bin skulim ol man long en i narapela kain long tok bilong ol Farisi?
11. Olsem wanem Jisas i kamapim klia olsem ol hetman bilong lotu Juda i mas bihainim stretpela tingting na pasin marimari taim ol i mekim wok long Lo Bilong Moses long bosim ol man?
12. (a) Bilong wanem yumi no ken ting, Krais i isi tumas long ol man? (b) Wanem samting i kamapim klia olsem pasin bilong kamapim planti lo, dispela i kamapim pasin bilong painim rot bilong kalapim ol dispela lo?
13. Olsem wanem na lo bilong Krais i kirapim man long bihainim pasin i stret tru, winim ol lo ol i raitim long buk?
14. Kongrigesen Kristen bilong pastaim i bihainim lo bilong Krais na dispela i mekim wanem long ol?
15. Wanem sampela pasin Satan i bin mekim pastaim bilong bagarapim kongrigesen Kristen?
16, 17. (a) Ol lotu i holim nating nem Kristen ol i mekim wanem na dispela i wok long bagarapim lotu i tru? (b) Olsem wanem ol lo bilong Misin Katolik i kamapim tingting kranki tru long ol samting bilong maritpasin?
18. Misin i kamapim planti lo na dispela i mekim wanem?
19. Olsem wanem ol haus bruder i kamapim pasin bilong bosim strong ol man?
20. Wanem samting i kamapim klia olsem ol lotu Talatala tu i bosim ol man long ol strongpela lo i no stap long Baibel?
21. Wanem ol samting i kamap long pasin bilong ol misin long ‘kalapim tok’ bilong Baibel?
22. Maski ol misin i lusim lo bilong Krais, olsem wanem dispela i no makim olsem lo bilong Krais i pinis?
[Piksa long pes 16]
Taim Jisas i mekim wok long Lo Bilong Moses, em i mekim long stretpela tingting na pasin marimari