Mi Senisim Wok Taim Mi Gat 80 Krismas
Em stori bilong Gwendoline Matthews
Taim mi kisim 80 krismas, mi na man bilong mi i kirap pulimapim olgeta samting bilong mipela long wanpela bas mipela i baim bilong mekim wok long en na mipela i lusim Inglan na i go long Spen. Mipela i no save mekim tok Spen, tasol mipela i go long saut-wes Spen, em longwe tru long hap em ol man bilong mekim tok Inglis i save raun long en. Planti pren bilong mipela i ting mipela i longlong, tasol mi amamas na tokim mi yet olsem Abraham i gat 75 krismas taim em i lusim Ur.
NA TRU TUMAS, ol yia mipela i bin stap long Spen kirap long taim mipela i kam hia long Epril long 1992 i gutpela tru, winim ol samting i bin painim mipela bipo. Mi laik stori long as na mipela i bin i go long dispela hap, tasol pastaim mi laik stori long olsem wanem i stap bilong mipela long wok bilong Jehova i mekim na mipela i bin tingting long mekim dispela bikpela samting.
Tok i Tru Bilong Baibel i Senisim i Stap Bilong Mipela
Mi kamap bikpela long saut-wes Landon, Inglan, insait long wanpela famili i save go long lotu. Mama i save kisim mi na susa bilong mi i go long ol narapela narapela haus lotu, long wanem, em i wok long painim ol samting bilong spirit i stret long em. Papa bilong mi i gat sik TB, na em i no save kam wantaim mipela. Tasol em i save givim bel long kaunim Baibel, na taim em i kaunim wanpela tok i gutpela tru long em, em i save makim dispela tok. Wanpela gutpela samting tru mi holim, em dispela Baibel papa i save laikim tru na em i bin mekim bikpela wok long en.
Long 1925, taim mi gat 14 krismas, sampela lain i putim wanpela liklik nius aninit long dua bilong mipela, em i bilong singautim mipela i go long wanpela pablik-tok bai kamap long wanpela haus bung long taun Wes Ham. Mama bilong mi na wanpela meri i sindaun klostu long mipela ol i go long harim dispela tok, na mi na susa bilong mi i go wantaim ol. Dispela tok, “Planti Milion Man i Stap Nau Ol i No Ken i Dai,” i planim ol pikinini kaikai bilong tok i tru bilong Baibel long bel bilong Mama.
Sampela mun bihain Papa i dai long taim em i gat 38 krismas. Indai bilong em i kamapim bikpela hevi long mipela, long wanem, dispela i mekim mipela i bel hevi na stap rabis. Long bung bilong planim Papa ol i mekim long wanpela haus lotu bilong Sios Bilong Inglan, Mama i kirap nogut long harim pris i tok olsem tewel bilong Papa i stap long heven. Em i save long tok bilong Baibel olsem ol man i dai pinis i slip long matmat, na em i bilip tru olsem wanpela taim bihain Papa bai kirap bek na i stap laip oltaim long graun. (Song 37:9-11, 29; 146:3, 4; Saveman 9:5; Aposel 24:15; KTH 21:3, 4) Dispela i kirapim em long ting olsem em i mas bung wantaim ol man i save lainim ol man long Tok Bilong God, olsem na em i pasim tok long bel olsem em bai wok strong long save gut long ol Intenesenel Sumatin Bilong Baibel, nau ol i kolim ol Witnes Bilong Jehova.
Mipela i no gat mani bilong baim bas, olsem na long olgeta wik mipela i wokabaut long rot inap 2-pela aua kirap long haus bilong mipela na i go long ol miting bilong ol Witnes Bilong Jehova. Bihain long miting, mipela i wokabaut 2-pela aua gen i go bek long haus. Tasol mipela i tingim ol dispela miting i bikpela samting, na mipela i no lusim wanpela miting, maski long sampela taim sno nogut bilong Landon i bin karamapim taun. I no longtaim na Mama i dediket long Jehova na em i kisim baptais, na long 1927, mi tu mi kisim baptais.
Maski mipela i gat hevi bilong mani samting, Mama i save lainim mi olsem ol samting bilong spirit i bikpela samting. Wanpela skripsa em i save laikim tru em Matyu 6:33, na em i bin bihainim tru dispela tok olsem ‘tingim kingdom pastaim.’ Ol i bin singaut long sampela long i go sindaun long Frans na mekim wok bilong autim tok long olgeta de, na taim em i dai long sik kensa long 1935 em i bin wok long stretim rot bilong mekim olsem.
Olsem Gutpela Piksa i Strongim Mipela
Long ol dispela yia bipo, sampela i save kam long ol miting long Landon ol i laik autim tingting bilong ol yet, na ol dispela lain i kamapim ol tok pait na kros. Tasol Mama i save tok olsem em i no gutpela long lusim oganaisesen bilong Jehova, long wanem, yumi bin lainim planti samting long dispela oganaisesen. Presiden bilong Sosaiti Was Taua long dispela taim, em Joseph F. Rutherford, em i save raun i kam lukim mipela, na dispela i save strongim mipela long stap gut yet long mekim wok bilong Jehova.
Mi tingim Brata Rutherford olsem man i gat gutpela pasin, na man ol narapela inap toktok wantaim em. Taim mi yangpela yet, kongrigesen Landon i go long wanpela raun na long dispela taim Brata Rutherford i stap. Em i lukim mi—mi wanpela yangpela i save sem—mi holim wanpela kamera na em i tokim mi, sapos mi laik, mi ken kisim poto bilong em. Dispela poto i kamap olsem gutpela samting tru bilong mi long holim na tingim dispela taim.
Bihain, wanpela samting i kamap i kirapim tru tingting bilong mi olsem pasin bilong ol man i save go pas long kongrigesen Kristen i narapela kain tru long pasin bilong ol bikman bilong graun. Mi save wok long wanpela bikpela haus kaikai long Landon olsem meri bilong tilim kaikai long ol man. Long dispela haus, ol i bin singautim Franz von Papen, em wanpela wokman bilong Hitler, long kam kaikai long belo. Em i no laik rausim bainat long let taim em i kam kaikai, na mi bamim lek long bainat na kapsaitim sup mi wok long karim. Em i kros na i tok olsem long Jemani ol inap kilim mi i dai long dispela kain samting mi mekim. Long taim bilong dispela kaikai, mi stap longwe long em!
Wanpela bikpela kibung i bin kamap long Aleksandra Palas long 1931, na mi bin harim Brata Rutherford i mekim sampela tok. Long dispela kibung mipela i amamas long kisim nupela nem bilong mipela, olsem ol Witnes Bilong Jehova. (Aisaia 43:10, 12) Tupela yia bihain, long 1933, mi kirap mekim wok painia, olsem autim tok long olgeta de. Narapela blesing mi bin kisim long ol dispela yia em mi inap bung wantaim ol gutpela yangpela man em bihain ol i kamap misineri na ol i go wok long ol longwe hap bilong graun. Sampela em Claude Goodman, Harold King, John Cooke, na Edwin Skinner. Ol dispela man i stap olsem gutpela piksa, na dispela i mekim na mi tu mi laik wok long wanpela longwe hap.
Wok Painia Long Is Anglia
Ples wok bilong mi long wok painia em Is Anglia (hap bilong is long Inglan), na bilong autim tok long dispela hap, man i mas amamas na givim bel long mekim. Bilong autim tok long bikpela teritori bilong mipela, mipela i save raun long wilwil kirap long wanpela taun i go long narapela taun na long wanpela ples i go long narapela ples, na mipela i save baim rum bilong slip long en. I no gat sampela kongrigesen long dispela hap, olsem na mi na wanwok bilong mi, mitupela yet i mas stori wantaim long olgeta tok bilong ol miting bilong wik. Long taim mipela i autim tok, mipela i tilim planti handet buk na buklet i stori long ol laik bilong God.
Wanpela hap mipela i bin i go long en na mi inap tingim yet, em mipela i go long wanpela haus pasto na mipela i bin toktok wantaim wanpela man i wok olsem pasto long Sios Bilong Inglan. Long planti hap, mipela i save go long ol narapela haus na las tru mipela i go lukim pasto bilong ol Angliken, long wanem, planti taim em i save pasim mipela long i go long ol haus taim em i save olsem mipela i wok long autim gutnius long dispela hap. Tasol long dispela ples olgeta manmeri i save litimapim nem bilong dispela man. Em i save go lukim ol man i gat sik, na em i save givim buk long ol man i amamas long rit, na em i save go long haus bilong ol man i insait long lotu bilong em na stori long ol tok bilong Baibel wantaim ol.
Tru tumas, taim mipela i go lukim em, em i mekim gutpela pasin pren, na em i kisim sampela buk. Em i tokim mipela olsem sapos sampela long ples i laik kisim sampela buk bilong mipela tasol ol i no gat mani bilong kisim, orait em bai baim bilong ol. Mipela i kisim save olsem ol samting nogut i bin painim em long Namba Wan Pait, dispela i mekim na em i laik kirapim ol man long hap bilong em long i stap bel isi wantaim na belgut long ol narapela. Taim mipela i laik lusim em, em i givim gutpela tok long mipela na strongim mipela long mekim yet gutpela wok bilong mipela. Laspela tok em i givim long mipela em dispela tok i stap long Namba 6:24: “Bikpela bai i mekim gut long yupela na was gut long yupela.”
Tupela yia bihain long taim mi kirap mekim wok painia, Mama i dai, na taim mi go bek long Landon, mi no gat mani na mi no gat famili. Wanpela gutpela Witnes bilong Skotlan i kisim mi na lukautim mi, na em i helpim mi long winim hevi bilong indai bilong Mama, na em i strongim mi long mekim yet wok painia. Olsem na mi go bek long Is Anglia wantaim Julia Fairfax, em nupela poroman bilong mi long wok painia. Mipela i stretim wanpela olpela trela bilong ka na em i kamap olsem haus i gat wil. Taim mipela i mas lusim wanpela ples, mipela i mekim wok long wanpela trakta o trak bilong kisim dispela haus i gat wil i go long narapela ples. Mitupela i kirap long autim tok wantaim Albert na Ethel Abbott, em tupela marit i lapun, na ol tu i gat wanpela liklik haus i gat wil. Albert na Ethel i kamap olsem papamama bilong mi.
Taim mi mekim wok painia long Kembrisia, mi bungim John Matthews, em wanpela gutpela brata Kristen na em i bin kamapim klia bilip bilong em long Jehova long taim bilong ol hevi. Mitupela i marit long 1940, bihain liklik long Namba Tu Pait i kirap.
Taim Bilong Pait na Famili
Taim mipela i marit nupela, haus bilong mipela em liklik haus i gat wil na bikpela bilong en inap olsem liklik haus kuk, na mipela i save raun autim tok long wanpela motabaik i no save bagarap hariap. Wanpela yia bihain long mipela i marit, ol i salim John i go kalabus na em i wok leba long wanpela fam, long wanem, em i tingim lo bilong Baibel na em i no laik insait long ami. (Aisaia 2:4) Tru, dispela i mekim na mipela i pinis long wok painia, tasol taim John i wok kalabus em inap lukautim mipela, long wanem, mi gat bel na em inap helpim mipela long mani samting.
Long ol dispela yia bilong pait, mipela i amamas long ol bikpela miting i save kamap maski i gat hatwok. Long 1941 motabaik bilong mipela i karim mitupela John i go long Mansesta, em i longwe inap 300 kilomita; long dispela taim mi gat bel long namba wan pikinini bilong mitupela. Long rot mipela i abrusim planti taun em ol i bin bagarapim long bom, na mipela i tingting olsem, inap mipela i mekim miting long kain taim olsem o nogat? Mipela i bin mekim. Miting i kamap long wanpela haus bung (The Free Trade Hall) long namel bilong Mansesta na ol Witnes bilong planti hap bilong Inglan i pulap insait long dispela haus na program olgeta i bin kamap.
Long pinis bilong tok bilong em, laspela man i bin mekim tok i toksave long ol man i sindaun harim tok olsem ol i mas lusim dispela haus kwiktaim, long wanem, ol man i ran long balus bai tromoi bom. Dispela toksave i kam long taim stret. Mipela i no go longwe yet long haus bung na mipela i harim krai bilong belo na pairap bilong ol gan bilong sutim ol balus. Taim mipela i lukluk i go bek, mipela i lukim planti balus i wok long tromoi bom long namel stret bilong dispela biktaun. Longwe liklik namel long ol bikpela paia na smok bilong paia, mipela inap lukim haus bung i no longtaim mipela i bin sindaun long en; em i bagarap olgeta! Mipela i tenkyu tru, i no gat wanpela brata o sista Kristen bilong mipela i dai.
Mipela i no mekim moa wok painia, long wanem, mipela i mekim bikpela long ol pikinini, tasol ol wasman bilong raun na ol painia em ol i no gat ples slip, mipela i save kisim ol na ol i slip long haus bilong mipela. Long wanpela taim, 6-pela painia i slip long haus bilong mipela inap sampela mun. Tru tumas, dispela i mekim na pikinini meri bilong mipela, Eunice, i kirap mekim wok painia long 1961 taim em i gat 15 krismas tasol. Sori tru, pikinini man bilong mipela, David, em i no moa lotuim Jehova taim em i go bikpela, na narapela pikinini meri bilong mipela, Linda, em i dai long taim nogut bilong bikpela pait.
Mipela i Go Long Spen
Pasin bilong mama na ol tok bilong em long strongim mi i kirapim laik bilong mi long kamap misineri, na mi no lusim tingting long dispela mak mi putim. Olsem na mipela i amamas tru taim Eunice i lusim Inglan long 1973 na i go long Spen—long dispela hap ol i sot tru long ol man bilong autim tok bilong Kingdom. Tru, mipela i bin sori long em i lusim mipela, tasol mipela i amamas tru olsem em i laik i go mekim wok long narapela kantri.
Sampela taim mipela i bin go lukim Eunice, na mipela i save gut long Spen. Mitupela John i bin go lukim em long 4-pela narapela narapela ples wok bilong em. Tasol mipela i go lapun na strong bilong mipela i wok long pinis. John i bin pundaun na dispela i mekim na em i save sik, na mi kisim sik bilong klok na mi gat sik long tairoit bilong mi. Na tu, mitupela i gat sik atraitis. Eunice i mas stap bilong helpim mipela, tasol mipela i no laik bai em i lusim wok bilong em na lukautim mipela.
Mipela i toktok wantaim Eunice long ol tingting bilong mipela, na mipela i beten long Jehova long soim rot long mipela. Eunice i orait long kam bek long ples na lukautim mipela, tasol mipela i ting gutpela rot em mitupela John i mas i go na stap wantaim em long Spen. Sapos mi yet i no inap mekim wok misineri, orait mi mas helpim pikinini meri bilong mi na tupela poroman painia bilong em long wok bilong autim tok long olgeta de. Nuria na Ana, em tupela painia i poroman wantaim em inap 15 yia samting, mitupela John i tingim tupela olsem pikinini bilong mipela. Na ol i amamas long mipela i kam sindaun wantaim ol long wanem wanem hap ol i go mekim wok.
Taim mipela i pasim tok long kam long Spen na i kam inap nau, inap 6-pela yia i lus pinis. Sik bilong mipela i no go bikpela tumas, na planti gutpela samting i kamap long i stap bilong mipela. Mi no save gut tumas long tok Spen, tasol dispela i no pasim mi long autim tok. Mitupela John i pilim olsem mipela i stap long ples bilong mipela taim mipela i stap long liklik kongrigesen bilong mipela long Ekstremadura, long saut-wes Spen.
Taim mi stap long Spen, mi lainim planti samting long wok bilong yumi long autim tok bilong Kingdom long olgeta hap, na nau mi klia gut long tok bilong Krais Jisas, em i bin tok, “gaden em i dispela graun.”—Matyu 13:38.
[Ol Piksa long pes 28]
Long wok painia long 1933 samting