Ol i Kisim Kantri Bilong Wanpela King i Gat Pasin Antap
PROFET Daniel i raitim tok olsem: “Taim Belsasar i stap king bilong Babilon, em i mekim wanpela bikpela kaikai. Em i singautim ol bikman bilong en i kam long dispela kaikai na ol i dring wain wantaim em. Namba bilong ol dispela bikman, em inap olsem 1000.” Tasol taim ol i kaikai i stap, “pes bilong [king] i senis olgeta na strong bilong en i pinis na olgeta bun bilong en i guria.” Long dispela nait yet, “ol Midia i kam kilim i dai Belsasar, king bilong ol Babilon. Na Darius bilong Midia i kamap king na i bosim dispela kantri.”—Daniel 5:1, 6, 30, 31.
Belsasar em i husat? Olsem wanem ol i bin kolim em “king bilong Babilon”? Em i gat wanem namba tru insait long kantri Babilon? Olsem wanem ol narapela lain i daunim em na kisim kantri bilong em?
Nambatu King o King Tru?
Daniel i kolim Nebukatnesar olsem papa bilong Belsasar. (Daniel 5:2, 11, 18, 22) Tasol em i no papa tru bilong em. Wanpela buk (Nabonidus and Belshazzar, bilong Raymond P. Dougherty) i tok, ating Nebukatnesar em i bubu bilong em, olsem papa bilong mama bilong em, Nitokris. O ating ol i kolim Nebukatnesar olsem papa bilong em, long wanem, Nebukatnesar i bin i stap king paslain long em. Inap olsem wan handet yia samting bipo, long Irak long hap bilong saut, ol i bin painim sampela rait ol i katim long ston, na ol dispela rait i makim olsem Belsasar em i namba wan pikinini bilong Nabonaidas, em king bilong Babilon.
Daniel sapta 5 i stori long ol samting i bin kamap long dispela nait ol Midia i bin daunim Babilon long yia 539 B.C.E., olsem na em i no stori long olsem wanem Belsasar i bin kisim namba olsem king. Tasol ol saveman bilong painim ol samting bilong bipo insait long graun ol i bin painim sampela samting i givim tingting long yumi long ol samting bilong Nabonaidas na Belsasar. Alan Millard em i wanpela saveman bilong painim ol samting bilong bipo insait long graun na em i gat bikpela save long ol tok ples bilong ol Semait bilong bipo, na em i tok: ‘Ol dispela rait bilong ol Babilon i kamapim klia olsem Nabonaidas em i wanpela king i narapela kain.’ Na Millard i tok moa olsem: ‘Tru, em i no givim baksait long ol god bilong Babilon, tasol em i tingim moa yet god bilong mun long tupela narapela taun, em Ur na Haran. Taim Nabonaidas i stap king, inap sampela yia em i no bin sindaun long Babilon; em i sindaun long wanpela longwe ples, em Tema, long noten Arebia, i gat liklik raunwara long en.’ Long ol yia Nabonaidas i stap king, ating planti taim em i no bin sindaun long nambawan biktaun, Babilon. Taim em i no stap long dispela hap, em i givim namba long Belsasar long bosim kantri.
Wanpela rait ol i bin katim long ston, ol i kolim ‘Stori Bilong Nabonaidas,’ i givim sampela save moa long yumi long wok tru bilong Belsasar. Dispela rait i tok, ‘Nabonaidas i putim ami bilong em long han bilong namba wan pikinini bilong em, na em i makim Belsasar long bosim ol lain ami bilong em long olgeta hap bilong kantri. Em i lusim olgeta wok bilong em, na em i putim wok king long han bilong Belsasar.’ Olsem na Belsasar i stap olsem nambatu king.
Tasol man i stap nambatu king, yumi inap kolim em olsem wanpela king o nogat? Piksa bilong wanpela king bilong bipo ol i bin painim long noten Siria long 1979, i makim olsem sampela taim ol i bin kolim wanpela man olsem king, tasol namba em i holim i no bikpela olsem namba bilong king. Dispela piksa em i bilong wanpela king bilong Gosan, na ol rait bilong en ol i raitim long tok ples Asiria na Aram. Rait long tok ples Asiria i kolim dispela man olsem namba wan gavman bilong Gosan, tasol wankain stori ol i raitim long tok Aram i kolim em olsem king. Olsem na long ol rait bilong gavman bilong Babilon, ol i kolim Belsasar olsem pikinini man bilong king, em i bilong kisim wok king bilong papa, tasol rait Aram bilong Daniel i kolim Belsasar olsem king.
Dispela pasin bilong Nabonaidas na Belsasar long mekim wok king wantaim, em i stap olsem i go inap long taim strongpela gavman bilong Babilon i pinis. Olsem na long nait stret em Babilon i pundaun, Belsasar i tok em i laik putim Daniel olsem namba 3 bos long dispela kantri, i no namba 2 bos.—Daniel 5:16.
Wanpela King i Gat Pasin Hambak
Ol laspela samting i kamap long wok king bilong Belsasar i makim olsem em i gat pasin hambak na em i bilip tumas long strong bilong em yet. Orait taim wok king bilong em i pinis long Oktoba 5, long yia 539 B.C.E., Nabonaidas i hait i stap long Borsipa, long wanem, ami bilong ol Midia na Persia i kam pait long em na em i lus long pait. Na ami bilong ol Midia na Persia i banisim Babilon yet. Tasol Belsasar i ting em i stap gut tru insait long dispela taun i gat traipela banis i raunim taun olgeta, olsem na long dispela nait yet em i wokim wanpela bikpela kaikai bilong wan tausen bikman bilong gavman bilong em. Herodotas, em wanpela saveman bilong ol Grik i bin stap olsem 400 yia paslain long Krais, em i tok, insait long taun, ol manmeri i wok long danis na pati na amamas i stap.
Tasol ausait long banis bilong Babilon, ami bilong ol Midia na Persia i was i stap. Wara Yufretis i ran namel long dispela taun, tasol dispela ami i stap aninit long Sairus ol i bin wokim wanpela baret na bai wara Yufretis i ken ran long dispela baret. Ol soldia bilong Sairus i redi long wokabaut long as bilong dispela wara taim em i no daun tumas. Ol bai wokabaut i go antap long graun arere long wara na go insait long ol dua bras i op i stap long banis arere long wara, na go insait long taun.
Sapos Belsasar i bin lukim ol samting i kamap ausait long taun, em inap pasim ol dua bras, na tokim ol soldia bilong em long go sanap antap long banis arere long wara, na kalabusim ol birua. Tasol em i dring planti wain na em i hambak tu, na em i singautim ol wokman bilong em long kisim ol kap samting bipo ol i bin kisim long haus bilong Jehova na bringim i kam. Orait nau em wantaim ol man em i bin singautim ol i kam, na ol meri tru bilong em, na ol namba 2 lain meri bilong em, ol i dring long ol dispela kap na ol i litimapim nem bilong ol god bilong Babilon. Em nau, wantu wanpela han bilong man i kamap nating na i kirap long rait long banis insait long rum bilong haus king. Belsasar i pret nogut tru, na em i singautim ol saveman bilong em long kamapim insait bilong dispela tok. Tasol “i no gat wanpela bilong ol inap long ritim dispela tok. Na i no gat wanpela bilong ol inap long tokim king long as bilong dispela tok.” Orait bihain “ol i bringim Daniel i kam insait na em i go sanap klostu long king.” Spirit bilong God i stiaim dispela profet bilong Jehova i gat strongpela bel, na em i kamapim insait bilong dispela tok; em i tokaut olsem ol Midia na Persia bai daunim Babilon.—Daniel 5:2-28.
Ol Midia na Persia i no hatwok long kisim dispela taun—kwiktaim tasol ol i kisim, na long dispela nait yet ol i kilim i dai Belsasar. Taim em i dai, na Sairus i daunim Nabonaidas na em i lus long pait, em nau, strongpela gavman bilong Babilon i pinis.
[Piksa long pes 8]
Daniel i kamapim insait bilong dispela tok olsem Babilon bai pundaun