Jerusalem—Em i ‘Nambawan Samting Yu Save Amamas Long En’?
“Jerusalem, . . . sapos mi no makim yu i stap nambawan samting mi save amamas long en, orait mobeta nek bilong mi i bagarap na bai mi no inap mekim song gen.”—SONG 137:6.
1. Planti Juda i stap long Babilon ol i gat wanem tingting long dispela taun God i bin makim bilong em yet?
NAMBA WAN lain bilong ol Juda i bin kalabus long Babilon ol i kam bek long Jerusalem long yia 537 B.C.E. Orait nau 70 yia samting i go pinis. Ol i wokim pinis haus bilong God, tasol taun i bagarap yet i stap. Taim ol i stap long Babilon, ol i bin karim ol pikinini na nupela lain i kamap na i go bikpela long dispela hap. Ating planti bilong ol i gat wankain tingting olsem man bilong raitim Song, em i tok: “Jerusalem, sapos mi lusim tingting long yu, mobeta mi no inap paitim gita gen.” (Song 137:5) Sampela i no tingting tasol long Jerusalem; ol samting ol i mekim i kamapim long ples klia olsem Jerusalem i stap “nambawan samting [ol i] save amamas long en.”—Song 137:6.
2. Esra em i husat? Em i kisim wanem blesing?
2 Yumi ken tingim pris Esra. Taim em i no kam bek yet long ples bilong em, em i bin wok strong tru long helpim lotu tru bilong Jehova long Jerusalem. (Esra 7:6, 10) Em i kisim gutpela blesing tru long dispela samting. God Jehova i kirapim tingting bilong king bilong Persia na em i larim Esra i bringim sampela Juda moa i go bek long Jerusalem. Na tu, king i givim planti gol na silva long ol bilong “mekim gut long haus bilong Bikpela.”—Esra 7:21-27.
3. Olsem wanem Nehemia i kamapim klia olsem Jerusalem em i ‘nambawan samting em i save amamas long en’?
3 Inap 12-pela yia samting bihain, i gat narapela man Juda i kirap mekim sampela samting—em Nehemia. Em i save mekim wok long haus bilong king bilong Persia long Susa. Em i mekim wok olsem man bilong bringim wain i go long King Artaserksis, na dispela wok i gat namba na biknem long en. Tasol dispela i no ‘nambawan samting em i save amamas long en,’ nogat. Em i gat bikpela laik tru long go na wokim gen Jerusalem. Inap sampela mun Nehemia i bin beten long dispela samting, na God Jehova i mekim gut long em long dispela pasin em i mekim. Orait taim king bilong Persia i kisim save long bel hevi bilong Nehemia, king i givim wanpela lain soldia long em na sampela pas i tok long em i mas wokim gen Jerusalem.—Nehemia 1:1–2:9.
4. Olsem wanem yumi inap soim olsem pasin bilong lotuim Jehova em i nambawan samting yumi save amamas long en?
4 Yumi save, Esra, Nehemia, na planti Juda em ol i wok gut wantaim tupela, ol i kamapim klia tru olsem lotu bilong Jehova i stap long Jerusalem em i bikpela samting moa, winim olgeta narapela samting, na em i ‘nambawan samting ol i save amamas long en.’ Pasin bilong ol dispela man i strongim tru bel bilong olgeta manmeri bilong nau em ol i tingim Jehova, na wok bilong lotuim em, na oganaisesen bilong em, em spirit holi i stiaim, em nambawan samting ol i save amamas long en! Olsem wanem long yu? Yu save mekim olsem? Yu save stap strong na mekim ol wok bilong God na long dispela rot yu kamapim olsem yu save amamas moa yet long lotuim Jehova wantaim lain bilong em ol i dediket pinis long em? (2 Pita 3:11) Bilong strongim bel bilong yumi moa long dispela samting, yumi ken stori long ol gutpela samting i kamap taim Esra i go long Jerusalem.
Ol Blesing na Ol Bikpela Wok
5. Long taim bilong Esra ol manmeri i stap long Juda ol i kisim wanem ol gutpela blesing tru?
5 Inap olsem 6,000 Juda ol i kam bek long Jerusalem wantaim Esra na ol i karim gol na silva em king i bin givim long ol bilong mekim gut haus bilong Jehova. Pe bilong dispela gol na silva long mani bilong nau em inap olsem 35 milion dola. Dispela i winim tru gol na silva em namba wan lain i bin karim i kam, inap olsem 7-pela taim. Ating ol manmeri long Jerusalem na Juda ol i tenkyu tru long Jehova taim ol i kisim ol dispela gol na silva na ol wokman tu bilong helpim wok bilong ol! Tasol taim yumi kisim ol gutpela blesing long God, yumi kisim ol wok tu.—Luk 12:48.
6. Taim Esra i kam bek long ples, em i lukim wanem samting? Em i mekim wanem?
6 I no longtaim na Esra i lukim olsem planti Juda, na sampela pris na elda tu, i kalapim lo bilong God na ol i maritim ol meri haiden. (Lo 7:3, 4) Em i bel hevi stret long dispela pasin bilong ol long brukim kontrak bilong Lo bilong God. Esra i tok: “Mi harim dispela tok na mi bel hevi nogut tru. Olsem na mi brukim klos bilong mi . . . na tingting bilong mi i pas tru na mi sindaun nating.” (Esra 9:3) Sampela Israel ol i stap wantaim Esra na ol i tingting planti, na nau em i beten strong na kamapim hevi bilong em long Jehova. Long yau bilong olgeta, Esra i beten na kamapim pasin bikhet ol Israel i bin mekim bipo, na em i kamapim tok lukaut bilong God long ol samting bai painim ol sapos ol i maritim ol haiden bilong dispela kantri. Bilong pinisim beten bilong em, Esra i beten olsem: “God, Bikpela bilong mipela Israel, yu save mekim stretpela pasin tasol. Olsem na yu bin mekim save long mipela, na mipela liklik lain tasol i stap. Mipela i no gutpela manmeri bai mipela inap i go klostu long yu. Nogat. Mipela i manmeri bilong sin tasol.”—Esra 9:14, 15.
7. (a) Esra i mekim wanem long dispela rong i bin kamap na em i stap olsem gutpela piksa tru? (b) Long taim bilong Esra, ol man i gat asua ol i mekim wanem?
7 Esra i kolim dispela tok “mipela.” Em nau, Esra i bungim em yet wantaim dispela lain, maski em i no bin mekim dispela rong. Bikpela bel hevi bilong Esra wantaim pasin daun bilong em i sutim tru bel bilong ol man na i kirapim ol long mekim ol samting i stret wantaim pasin bilong tanim bel. Ol i tokaut long samting ol bai mekim bilong stretim dispela rong, maski em i givim bikpela hevi long ol—olgeta man i bin brukim Lo bilong God ol bai salim ol meri haiden bilong ol i go bek long ples bilong ol wantaim ol pikinini ol i bin karim. Esra i wanbel long dispela samting na em i wok long kirapim ol man i gat asua na bai ol i mekim olsem. King bilong Persia i bin givim namba long Esra, olsem na olgeta man i bin brukim lo, em i gat strong long kilim ol i dai o rausim ol long Jerusalem na Juda. (Esra 7:12, 26) Tasol i olsem em i no gat wok long mekim olsem. Olgeta man i tok: “Tok bilong yu i stret, na mipela i mas bihainim.” Na ol i tokaut tu olsem: “Planti man bilong mipela i bin mekim dispela sin.” (Esra 10:11-13) Esra sapta 10 i kolim nem bilong 111 man ol i bihainim dispela tok na ol i salim ol meri haiden bilong ol i go bek long ples bilong ol wantaim ol pikinini ol i bin karim.
8. Ol man i mas salim ol meri haiden bilong ol i go bek long ples bilong ol, na olsem wanem dispela i bilong helpim olgeta manmeri bilong graun?
8 Dispela samting ol i mekim i no helpim lain Israel tasol—em i helpim olgeta manmeri bilong graun. Sapos ol i no bin mekim wanpela samting bilong stretim dispela pasin, ol Israel bai wok long marit na kamapim pikinini long ol narapela lain i stap nabaut na nau lain Israel tru bai lus olgeta. Sapos olsem, orait dispela lain i bilong kamapim Pikinini God i bin promis long salim i kam bilong mekim gut long olgeta lain man, em bai i gat hap blut bilong ol lain haiden na i no blut bilong lain Israel tru. (Stat 3:15; 22:18) Bai i hatwok long luksave long dispela Pikinini olsem em i wanpela tumbuna pikinini tru bilong King Devit bilong lain Juda o nogat. Orait, inap 12-pela yia samting bihain, ol i wok long stretim gen dispela bikpela samting taim “ol dispela manmeri [bilong lain Israel] i . . . lusim pasin bilong poroman wantaim ol haiden.”—Nehemia 9:1, 2; 10:29, 30.
9. Baibel i givim wanem gutpela tok long ol Kristen em ol i marit long poroman i no bilip?
9 Orait, ol wokman bilong Jehova long nau ol inap kisim wanem save long dispela stori? Ol Kristen i no save stap aninit long kontrak bilong Lo. (2 Korin 3:14) Ol i save bihainim “lo bilong Krais.” (Galesia 6:2) Olsem na Kristen i marit long wanpela poroman i no bilip, em i save bihainim tok bilong Pol, olsem: “Sapos wanpela brata long Krais em i marit na meri bilong en i no bilip long Krais, na sapos meri i laik i stap wantaim em, orait dispela brata i no ken rausim em.” (1 Korin 7:12) Na tu, ol Kristen i marit long wanpela poroman i no bilip, ol i mas wok strong na bai marit bilong ol i kamap gutpela, olsem Baibel i tok ol i mas mekim. (1 Pita 3:1, 2) Taim ol Kristen i bihainim dispela gutpela tok, planti ol i bin kisim blesing long en, olsem poroman bilong ol i no bilip, em i senisim tingting bilong em long lotu tru bilong Jehova. Na sampela i bin kamap gutpela Kristen i baptais pinis.—1 Korin 7:16.
10. Dispela pasin em 111 man Israel i bin mekim long salim ol meri haiden bilong ol i go bek long ples, em inap skulim ol Kristen long wanem samting?
10 Tasol dispela samting ol Israel i bin mekim, olsem ol i salim ol meri haiden bilong ol i go bek long ples bilong ol, dispela inap skulim ol Kristen singel. Ol i no ken kirap na poromanim wanpela man o meri i no bilip na tingting long maritim em. Tru, ating i hatwok long abrusim kain samting olsem, na Kristen inap bel hevi long en, tasol dispela i gutpela rot bilong bihainim sapos em i laik bai God i ken wok yet long mekim gut long em. Baibel i givim tok long ol Kristen olsem: “Ol haiden ol i narakain, olsem na yupela i no ken pas wantaim ol.” (2 Korin 6:14) Sapos wanpela Kristen singel i laik marit, em i mas tingting long maritim wanpela wanbilip tru.—1 Korin 7:39.
11. Olsem ol dispela man Israel, olsem wanem traim inap painim yumi long samting yumi save amamas long en?
11 Long planti ol narapela samting tu, ol Kristen i bin stretim pasin bilong ol taim ol i kisim save olsem ol i bihainim wanpela rot i no stret wantaim ol lo bilong Baibel. (Galesia 6:1) Sampela taim dispela nius i bin kamapim long ples klia sampela pasin i no stret wantaim ol lo bilong Baibel, na sapos Kristen i mekim dispela kain pasin, em i no inap i stap moa insait long oganaisesen bilong God. Olsem: Long 1973, lain bilong Jehova i bin kisim save olsem pasin bilong kisim drak na pasin bilong smok em i bikpela rong. Bilong bihainim pasin God i laikim, yumi mas “rausim olgeta pasin doti bilong bodi na bilong spirit.” (2 Korin 7:1) Planti ol i bin pilim tru dispela tok bilong Baibel. Ol i orait long lusim ol drak na smok, maski ol bai kisim pen na hevi long skin taim ol i kirap nupela long lusim; ol i mekim olsem, long wanem, ol i laik i stap yet insait long klinpela lain bilong God. Na dispela nius i kamapim klia tru ol tok bilong Baibel i soim rot long yumi long ol samting bilong maritpasin, klos, pasin bilong wokim gras, pasin bilong skelim gut wanem wok mani bai yumi kisim, ol amamas, na musik. Taim yumi kisim save long sampela lo bilong Baibel yumi mas bihainim, yumi mas redi long stretim pasin bilong yumi, olsem dispela 111 man bilong Israel ol i bin mekim. (2 Korin 13:11) Sapos yumi mekim olsem, bai yumi soim olsem ‘nambawan samting yumi save amamas long en,’ em yumi save lotuim Jehova wantaim lain holi bilong em.
12. Wanem samting i bin kamap long yia 455 B.C.E.?
12 Taim Baibel i stori pinis long ol dispela man Israel i bin kisim ol meri haiden, i no gat sampela stori moa bilong ol samting i kamap long Jerusalem i go inap 12-pela yia bihain. Yumi ken ting olsem ol lain i sindaun klostu long ol Israel ol i birua moa yet long ol taim ol i pinisim marit bilong ol wantaim ol meri bilong ol dispela lain. Long yia 455 B.C.E., Nehemia i kamap long Jerusalem wantaim wanpela lain soldia. King bilong Persia i bin makim em bilong kamap namba wan gavman bilong Juda, na em i bin karim sampela pas bilong king i tokim em long wokim gen Jerusalem.—Nehemia 2:9, 10; 5:14.
Ol Lain i Stap Klostu i Bel Nogut
13. Ol lain bilong lotu giaman i stap klostu long ol Juda ol i kamapim wanem kain tingting? Nehemia i mekim wanem?
13 Ol lain i sindaun klostu long ol, em ol i bihainim ol lotu giaman, ol i biruaim wok Nehemia i kam bilong mekim. Ol hetman bilong ol i laik mekim nogut long em na ol i askim em: “Yupela i ting bai yupela . . . inap pait long king, a?” Nehemia i bilip long Jehova na em i tok: “God bilong heven bai i helpim mipela. Mipela i wokman bilong en, olsem na mipela inap mekim dispela wok. Tasol dispela taun Jerusalem i no taun bilong yupela. Bipo ol tumbuna bilong yupela i no i stap long dispela taun. Olsem na dispela wok i no samting bilong yupela.” (Nehemia 2:19, 20) Taim ol i kirap long stretim banis, ol dispela birua i tok bilas olsem: ‘Ol dispela lain rabisman bilong Juda i laik mekim wanem? Ol i ting ol inap kisim ol ston namel long ol hip pipia em paia i bin kukim na wokim gutpela banis, a? Sapos wanpela wel dok i kalap i go antap long en, banis bai i bruk olgeta.’ Tasol Nehemia i no bekim tok long ol, nogat. Em i beten olsem: “God, yu harim pinis tok bilas ol dispela man i mekim long mipela. Ol i bin rabisim mipela, olsem na mi laik bai yu rabisim ol yet.” (Nehemia 4:2-4) Long olgeta taim Nehemia i bilip na wetim Jehova i helpim em, na em i stap olsem gutpela piksa yumi ken bihainim.—Nehemia 6:14; 13:14.
14, 15. (a) Taim Nehemia i lukim olsem ol birua i laik bagarapim ol, em i mekim wanem? (b) Olsem wanem ol Witnes Bilong Jehova inap mekim yet wok bilong ol, maski ol birua i strong tru long pasim ol?
14 Bilong inapim tru bikpela wok bilong ol long autim tok, ol Witnes Bilong Jehova long nau ol tu i bilip na wetim Jehova i helpim ol. Ol birua i save tok bilas long ol na ol i ting dispela bai pasim wok bilong ol. Sampela man ol i gat laik long harim tok bilong Kingdom, tasol ol i les na lusim, long wanem, ol man i tok bilas long ol na ol i no inap karim dispela hevi. Sapos ol birua i lukim olsem tok bilas bilong ol i no pasim wok bilong ol Witnes, orait sampela taim ol i save kros na tok long bagarapim ol Witnes. Ol birua i bin mekim olsem long ol man i bin wok long stretim banis bilong Jerusalem. Tasol Nehemia i no larim dispela samting i pretim em, nogat. Em i givim spia na bainat samting long ol wokman na bai ol i ken sakim ol birua taim ol i kam pait long ol, na em i givim tok long ol bilong strongim bilip bilong ol, em i tok: “Yupela i no ken pret long ol birua. Yupela i mas tingim gut dispela samting, Bikpela em i strongpela na olgeta man i save pret long em. Olsem na harim. Yupela i mas pait strong na ol wantok na ol meri pikinini na ol haus bilong yupela bai i stap gut na i no ken bagarap.”—Nehemia 4:13, 14.
15 Olsem long taim bilong Nehemia, ol Witnes Bilong Jehova i gat planti samting bilong helpim ol long mekim yet wok bilong ol, maski ol birua i strong tru long pasim ol. “Wokboi i gat gutpela tingting” em i save givim kaikai bilong spirit long lain bilong God i save strongim bilip bilong ol, na dispela em inapim ol long kamapim planti gutpela samting long wok bilong ol. Na wok bilong ol i kamap gutpela tu long ol hap i gat tambu long mekim. (Matyu 24:45) Olsem na Jehova i wok yet long mekim gut long ol manmeri bilong em, olsem na lain bilong ol i go bikpela long olgeta hap.—Aisaia 60:22.
Sampela Hevi Insait Long Ol Yet
16. Wanem hevi i kamap namel long ol Juda yet na dispela inap mekim na ol wokman i no givim bel long wokim banis bilong Jerusalem?
16 Taim ol i wokim banis bilong Jerusalem na banis i wok long go antap, i gat hatwok long mekim dispela wok. Long dispela taim wanpela hevi i kamap ples klia, na dispela inap mekim na ol wokman i no givim bel long wokim banis. Kaikai i sot, olsem na sampela Juda i hatwok long painim kaikai bilong meri pikinini bilong ol na givim takis long gavman bilong Persia. Ol maniman Juda i givim mani na kaikai long ol olsem dinau. Tasol bilong strongim tok bilong ol olsem ol bai bekim dinau bilong ol wantaim hap mani moa olsem interes, ol Israel i stap rabis ol i mas tok promis long givim graun na pikinini bilong ol long ol dispela wantok sapos ol i no inap bekim. (Kisim Bek 22:25; Wok Pris 25:35-37; Nehemia 4:6, 10; 5:1-5) Orait nau ol dispela wantok i tok long kisim graun bilong ol, na ol i subim ol long givim ol pikinini bilong ol long ol narapela lain olsem wokboi nating na bai ol i gat mani bilong bekim dinau. Nehemia i belhat nogut tru long dispela pasin nogut bilong ol long laikim tumas mani samting. Kwiktaim em i kirap na mekim sampela samting bambai blesing bilong Jehova i ken stap yet long wok bilong ol long wokim gen banis bilong Jerusalem.
17. Nehemia i mekim wanem na bai blesing bilong Jehova i ken stap yet long wok bilong wokim banis? Olsem na wanem samting i kamap?
17 Nehemia i stretim rot bilong mekim wanpela bikpela bung, na em i kamapim klia long ol dispela maniman Juda olsem Jehova i no amamas long samting ol i bin mekim. Orait nau em i singaut long ol man i gat asua—na sampela pris tu—long bekim olgeta mani ol i kisim olsem interes na bekim graun ol i bin kisim long ol man i no gat mani bilong givim olsem interes long ol. Ol dispela man i gat asua ol i mekim gutpela tok, olsem: “Bai mipela i mekim olsem yu bin tok. Na bai mipela i givim bek ol samting bilong ol wantok na mipela i no ken singaut long ol i bekim dinau.” Ol i no tok nating, long wanem, Baibel i tok “ol i bihainim promis bilong ol.” Na olgeta manmeri ol i litimapim nem bilong Jehova.—Nehemia 5:7-13.
18. Ol Witnes Bilong Jehova i gat nem long mekim wanem?
18 Orait olsem wanem long taim bilong yumi? Ol Witnes Bilong Jehova i no save pulim mani samting bilong ol narapela; ol i gat nem olsem ol man bilong givim ol samting bilong helpim ol wanbilip na ol narapela man taim hevi i painim ol. Olsem na ol i givim bikpela tenkyu tru long Jehova na litimapim nem bilong em, olsem ol i bin mekim long taim bilong Nehemia. Tasol sampela taim “wokboi i gat gutpela tingting” i mas givim strongpela tok bilong Baibel long lain bilong Jehova long ol samting bilong bisnis na long ol i mas abrusim pasin bilong mangal na pulim mani bilong ol narapela man. Long sampela kantri ol man i save singaut long bikpela pe tru bilong baim meri, tasol Baibel i tokaut klia olsem ol man i save pulim mani samting bilong narapela man ol i no ken go insait long Kingdom bilong God. (1 Korin 6:9, 10) Planti Kristen ol i pilim tru ol dispela tok na ol i bihainim, wankain olsem ol dispela Juda em ol i bin pilim tru rong bilong ol long pulim mani samting bilong ol brata bilong ol i stap rabis.
Wokim Pinis Banis Bilong Jerusalem
19, 20. (a) Taim ol i wokim pinis banis bilong Jerusalem, dispela i mekim wanem long ol birua bilong ol? (b) Long planti kantri ol Witnes Bilong Jehova i winim pait olsem wanem?
19 Maski ol birua i laik pasim wok bilong ol Juda long wokim banis bilong Jerusalem, dispela wok i pinis insait long 52 de. Orait dispela i mekim wanem long ol birua? Nehemia i tok: “Ol birua bilong mipela long ol kantri i stap klostu long mipela, i harim tok long mipela i wokim banis pinis, na ol i save olsem God yet i bin helpim mipela long mekim dispela wok. Na ol i save, pasin nogut ol i laik mekim long mipela, em i popaia. Ol i lukim nem bilong ol i pundaun, na ol i pret.”—Nehemia 6:16.
20 Long nau ol birua i wok strong bambai ol i ken pasim wok bilong God, na ol i mekim long kain kain rot na kain kain ples. Tasol planti milion manmeri ol i lukim olsem pasin bilong ol birua long wok strong long pasim wok bilong ol Witnes Bilong Jehova, em i lus nating. Yumi ken tingim samting ol i bin mekim long Jemani long taim bilong Hitler, na long Isten Yurop, na planti kantri long Afrika, bilong pinisim wok bilong autim tok. Tasol ol dispela samting ol i mekim i lus nating, na long nau planti man i pilim pinis olsem ‘dispela wok yumi mekim em wok bilong God.’ Em gutpela prais tru bilong ol man i bin i stap gut long God inap planti yia long ol dispela hap, na pasin bilong lotuim Jehova em i ‘nambawan samting ol i save amamas long en’!
21. Long stori i kamap bihain long dispela, bai yumi toktok long wanem ol bikpela samting i bin kamap?
21 Long stori i kamap bihain long dispela, bai yumi stori gen long sampela bikpela samting i bin kamap pastaim na bihain ol i mekim wanpela bikpela bung bilong amamas taim ol i wokim pinis banis bilong Jerusalem. Na bai yumi toktok tu long wanpela taun i gutpela moa yet na em i bilong helpim olgeta manmeri bilong graun, na klostu nau bai ol i pinisim wok bilong wokim dispela taun.
Yu Inap Tingim?
◻ Esra na sampela man moa ol i mekim wanem na ol i amamas long Jerualem?
◻ Wanem sampela rong em Esra na Nehemia i helpim planti Juda long stretim?
◻ Stori bilong ol samting em Esra na Nehemia i bin mekim, em inap skulim yu long wanem ol samting?
[Piksa long pes 15]
Nehemia i gat bikpela tingting tru long Jerusalem, na i no long bikpela wok em i holim long Susa
[Ol Piksa long pes 16, 17]
Olsem Nehemia i bin mekim, yumi tu i mas beten askim Jehova long stiaim na strongim yumi long mekim yet dispela nambawan bikpela wok bilong yumi long autim tok