Mi Truim Promis Bilong Mi Long Mekim Wok Bilong God
Em stori bilong Franz Gudlikies
Mi insait long wanpela lain bilong ami i gat wan handet soldia long en na nau fopela tasol i stap laip. Mi pret, nogut mi dai, olsem na mi brukim skru na promis long God, ‘Sapos mi no dai long dispela pait, bai mi mekim wok bilong yu long oltaim.’
MI MEKIM dispela promis inap 54 yia i go pinis, long Epril 1945, taim mi stap wanpela soldia long lain ami bilong Jemani. Em klostu long pinis bilong Namba Tu Pait, na lain ami bilong Rasia i strong tru long pait bilong kam klostu long Belin. Lain ami bilong mipela i stap klostu long taun Selo long wara Oda, samting olsem 65 kilomita longwe long Belin. Long dispela hap, ami bilong Rasia i sutim planti bom samting long mipela long san na nait, na ol i kilim i dai planti long lain bilong mipela.
Long dispela taim, em namba wan taim long laip bilong mi, mi krai na beten long God. Mi tingim bek wanpela skripsa bilong Baibel, em mama bilong mi i save kolim planti taim: “Taim hevi i kamap, yupela i ken singaut long mi, na bai mi helpim yupela tru, na yupela i ken litimapim nem bilong mi.” (Song 50:15) Taim mi stap insait long ol baret na mi pret long i dai, mi bin mekim dispela promis long God olsem mi kamapim antap. Olsem wanem mi inap truim dispela promis? Na olsem wanem mi kamap wanpela soldia long ami bilong Jemani?
Mi Go Bikpela Long Lituenia
Long 1918, long taim bilong Namba Wan Pait, Lituenia i kisim independens na ol i kamapim gavman demokratik. Mama i karim mi long 1925 long provins Memel (Klaipeda) em i stap klostu long Solwara Boltik. Wanpela yia paslain long mama i karim mi, provins bilong mipela i kamap hap bilong Lituenia.
Taim mipela i liklik, mi na faipela susa bilong mi i bin stap amamas. Papa i pas gut wantaim mipela, olgeta taim em i save mekim ol samting wantaim mipela ol pikinini. Papamama bilong mipela i bilong Lotu Evanjelikal, tasol ol i no save go long lotu, long wanem, pasto em i man bilong tupela maus na dispela i bagarapim bel bilong Mama. Tasol em i laikim God na tok bilong em long Baibel, na em i save givim bel tru long kaunim.
Long 1939, ol Jemani i kisim dispela hap bilong Lituenia em mipela i stap long en. Bihain, long kirap bilong 1943, ol i kisim mi long insait long ami bilong Jemani. Long wanpela pait, mi kisim bagarap, tasol taim mi kamap orait gen, mi go bek long pait long hap bilong is. Nau long dispela taim, ol ami bilong Rasia i wok long pait strong na ol ami bilong Jemani i mas ranawe i go bek. Em long dispela pait klostu mi dai, olsem mi kamapim long kirap bilong dispela stori.
Truim Tok Promis Bilong Mi
Long taim bilong pait, papamama bilong mi i go sindaun long Osats, Jemani, em i stap long saut-is bilong biktaun Laipsik. Bihain long pait em i hatwok long painim ol. Tasol mipela i amamas tru taim mipela i bung gen! Bihain tasol long dispela, long Epril 1947, mi go wantaim Mama long harim wanpela pablik-tok em Max Schubert i mekim, em wanpela Witnes Bilong Jehova. Mama i bilip tru olsem em i painim lotu i tru, na bihain long mi go long sampela miting moa, mi tu i bilip olsem.
Bihain liklik, Mama i pundaun long wanpela lata na em i kisim sampela bagarap long dispela, na sampela mun bihain em i dai. Taim em i slip long haus sik paslain long em i dai, em i strongim mi olsem: “Mi save beten planti taim olsem wanpela pikinini bilong mi i mas painim rot i go long God. Nau mi save God i harim beten bilong mi, olsem na mi ken i dai na mi no ken tingting planti.” Mi wetim tru dispela taim bihain, taim Mama i kirap bek na bai em i save olsem God i harim beten bilong em!—Jon 5:28.
Long Ogas 8, 1947, fopela mun tasol bihain long mi harim tok bilong Brata Schubert, mi kisim baptais long wanpela kibung long Laipsik bilong makim olsem mi dediket long God Jehova. Em nau, mi mekim ol samting bilong inapim promis mi mekim long God. I no longtaim bihain mi kamap wanpela painia—em nem bilong ol Witnes Bilong Jehova i save mekim wok autim tok long olgeta de. Long dispela taim inap olsem 400 painia i mekim wok long hap i bin kamap Ripablik Demokratik Bilong Jemani, em ol i save kolim Is Jemani.
Ol Samting i Traim Bilip Bilong Mi
Wanpela man i stap klostu long mipela long Osats i traim long pulim mi long bihainim ol komyunis na em i tokim mi sapos mi insait long lain Soselis Uniti Pati Bilong Jemani (SED), orait gavman bai baim olgeta samting bilong mi ken skul long yunivesiti. Mi sakim dispela samting, wankain olsem Jisas i bin mekim taim Satan i grisim em.—Matyu 4:8-10.
Wanpela taim long Epril 1949, tupela polisman i kam long ples wok bilong mi na tokim mi long go wantaim ol. Ol i kisim mi i go long ofis bilong wanpela lain polis na sutim tok long mi olsem mi wokman bilong gavman bilong Wes. Ol i tok mi ken autim tok yet long ol haus, tasol mi mas toksave long ol long ol man i mekim ol tok nogut long Soviet Yunion o soselis pati o ol man i go long ol miting bilong ol Witnes Bilong Jehova, na ol i tok long dispela rot mi ken kamapim olsem mi no gat asua. Taim mi no laik bihainim tok bilong ol, ol i putim mi long rum kalabus. Bihain ol i kisim mi i go long kot bilong ol ami. Kot i tok: Mi mas wok kalabus inap 15 yia long Saibiria!
Mi stap isi, na ol ofisa i kirap nogut long dispela. Ol i tokim mi olsem ol i no inap rausim tok bilong kot, tasol ol i tok em inap sapos mi kam long ofis bilong ol wanpela taim long wok, inap long mi senisim tingting na redi long bihainim tok bilong ol. Mi laik kisim gutpela tingting long ol strongpela Witnes, olsem na mi go long Magdabek, em ples brens-ofis bilong Sosaiti Was Taua i bin stap long en. Em i no isi long mi mekim olsem, long wanem, ol polis i was long mi. Ernst Wauer, em i wok wantaim ol brata i mekim wok loya long brens-ofis long Magdabek, em i tokim mi: “Pait strong na bai yu win. Sapos yu bihainim tok bilong ol bai yu lus. Dispela em save mipela i kisim taim mipela i stap long ol banis kalabus nogut.”a Dispela tok i bin helpim mi long truim tok promis bilong mi long mekim wok bilong God.
Ol i Tambuim Wok, na Polis i Holim Mi Gen
Long Julai 1950, Sosaiti i makim mi bilong mekim wok olsem wasman bilong raun. Tasol long Ogas 30, ol polis i kam insait long ofis bilong Sosaiti long Magdabek, na ol i tambuim wok autim tok bilong mipela. Olsem na ol brata i senisim wok bilong mi. Mitupela Paul Hirschberger i mas wok wantaim 50 samting kongrigesen, mipela i wok wantaim ol wan wan kongrigesen inap tu-pela o tri-pela de na helpim ol brata long stretim gut wok bilong ol bambai ol i ken mekim yet wok autim tok long taim bilong dispela tambu. Insait long sampela mun, inap sikspela taim ol i polis i laik holim mi, tasol mi ranawe!
Long wanpela kongrigesen, wanpela man i stap insait long kongrigesen na i kotim mipela long wanpela lain polis ol i kolim Stasi (State Security Service). Olsem na long Julai 1951, faipela man i makim gan long mitupela long rot na holim mipela. Taim mi tingim bek, mi save olsem mipela i no bin larim oganaisesen bilong Jehova i soim rot long mipela olsem mipela i mas mekim. Ol strongpela brata i tokim mipela olsem mipela i no ken raun wantaim. Mitupela i ting mitupela yet i gat save na dispela i mekim na mipela i no stap fri moa! Na tu, mipela i no bin stori long wanem ol tok mipela i mas mekim taim ol polis i holim mipela.
Taim mi stap wanpis insait long rum kalabus, mi krai na beten askim Jehova long helpim mi bambai mi no ken kotim ol brata o lusim bilip bilong mi. Bihain mi slip, tasol wantu mi kirap taim mi harim nek bilong pren bilong mi Paul. Antap tasol long rum mi slip long en, ol lain Stasi i wok long givim ol askim long em. Long dispela nait ples i hat, olsem na windo i op, na mi inap harim olgeta toktok bilong ol. Bihain, taim ol i givim ol askim long mi, mi bekim wankain tok tasol, na dispela i mekim ol ofisa i kirap nogut. Planti taim mi tingim bek skripsa bilong Baibel em Mama i save laikim tumas, “Taim hevi i kamap, yupela i ken singaut long mi, na bai mi helpim yupela tru,” na dispela i bin strongim mi tru.—Song 50:15.
Bihain long ol polis i sutim planti askim long mipela, inap faipela mun mitupela i stap long kalabus bilong lain Stasi long Hale na bihain long Magdabek bilong wetim kot. Taim mi stap long Magdabek, sampela taim mi inap lukim brens-ofis bilong mipela em ol i pasim. Sapos mi inap wok long dispela hap em bai gutpela tru! Long Februeri 1952, ol i tokaut long hamas yia mitupela i mas kalabus: “Tenpela yia long kalabus na inap 20 yia ol i pasim mipela long sampela wok samting lo i save orait long en.”
Holimpas Bilip Long Kalabus
Inap sampela taim ol lain bilong kalabus i pasim wanpela kain mak long klos bilong ol Witnes Bilong Jehova i stap kalabus inap 10-pela yia samting. Ol i samapim retpela mak long wanpela lek bilong trausis na long wanpela han bilong saket. Na tu, ol i pasim wanpela raunpela hap strongpela retpela pepa long ausait bilong dua bilong rum kalabus bilong mipela bambai ol woda i ken save olsem mipela i man nogut tru.
Ol bosman bilong kalabus i tingim mipela i olsem ol lain raskol nogut tru. Ol i no larim mipela long holim wanpela Baibel, long wanem, olsem wanpela woda i tok: “Wanpela Witnes Bilong Jehova i holim wanpela Baibel long han, em i olsem wanpela raskol i holim gan long han bilong em.” Bilong helpim mipela long kisim save long sampela hap bilong Baibel, mipela i save ritim ol buk bilong wanpela man bilong Rasia, nem bilong em Leo Tolstoy, em i save raitim ol stori na planti taim em i save raitim ol tok bilong Baibel long ol buk bilong em. Mipela i save lainim gut ol dispela hap tok bilong Baibel.
Paslain liklik long ol polis i holim mi long 1951, mitupela Elsa Riemer i bin pasim tok long marit. Planti taim em i go lukim mi long haus kalabus na wanpela taim long olgeta mun em i save salim karamap kaikai i kam long mi. Em i save haitim tu ol kaikai bilong spirit insait long ol dispela karamap. Wanpela taim, em i haitim sampela stori bilong Wastaua insait long sampela sosis. Planti taim ol woda i save katim ol sosis bilong sekim ol, nogut i gat sampela samting ol man i haitim insait, tasol dispela karamap i bin kam paslain liklik long taim bilong pasim wok, olsem na ol i no sekim.
Long dispela taim, mitupela Karl Heinz Kleber i slip long wanpela liklik rum kalabus wantaim tripela man em ol i no Witnes. Olsem wanem bai mitupela i kaunim Wastaua na ol i no lukim mitupela? Mitupela i giaman olsem mipela i kaunim wanpela buk na insait long en mipela i haitim gut ol stori bilong Wastaua. Na tu, mipela i givim dispela gutpela kaikai bilong spirit long ol narapela Witnes i stap long kalabus.
Taim mipela i stap long kalabus, mipela i save tokim ol narapela tu long Kingdom bilong God taim rot i op. Mi amamas tru long lukim wanpela wankalabus i kamap bilipman.—Matyu 24:14.
Mi Kirap Gen Long Mekim Wok Painia
Klostu sikspela yia mi bin stap long kalabus, mi lusim kalabus long Epril 1, 1957. Klostu tupela wik bihain, mi maritim Elsa. Taim ol lain Stasi i harim olsem mi lusim kalabus, ol i painim rot bilong putim mi gen long kalabus. Bilong abrusim dispela, mitupela Elsa i brukim boda i go bilong i stap long Wes Belin.
Taim mitupela i go kamap long Wes Belin, Sosaiti i askim mitupela long ol samting mipela i tingting long mekim bihain. Mitupela i tokim ol olsem wanpela bai mekim wok painia na narapela bai mekim wok mani.
Ol i askim mitupela, “Olsem wanem sapos yutupela wantaim i kamap painia?”
Mitupela i bekim tok, “Sapos mitupela inap mekim olsem, wantu tasol bai mitupela i kirap mekim.”
Olsem na olgeta wan wan mun Sosaiti i givim liklik wansiling bilong helpim mitupela, na mitupela i kirap mekim wok painia salim long 1958. Mitupela i amamas long lukim ol man mipela i stadi wantaim ol, ol i senisim ol pasin bilong ol na kamap wokman bilong Jehova! Inap 10-pela yia mitupela i mekim wok painia salim, na mitupela i lain long pas gut na wok wantaim olsem man na meri. Elsa i save stap klostu long mi long olgeta taim, long taim mi wokim ka tu. Mitupela i bin ritim ol buk wantaim, stadi wantaim, na beten wantaim.
Long 1969, Sosaiti i makim mi long mekim wok olsem wasman bilong raun, na mitupela i go lukim narapela narapela kongrigesen long olgeta wik na helpim ol brata sista. Josef Barth, wanpela man i gat save long mekim wok wasman bilong raun, em i givim dispela gutpela tok long mi: “Sapos yu laik mekim gut wok bilong yu, yu mas stap olsem brata tru bilong ol brata.” Mi bin wok strong long bihainim dispela gutpela tok. Dispela i mekim na mipela i pas gut wantaim ol narapela Witnes, na sapos mi mas givim wanpela tok bilong stretim wanpela brata i no hatwok long mi mekim olsem.
Long 1972, Elsa i kisim sik kensa na ol i mas katim em. Bihain, em i kisim pen long skru na bun. Maski em i gat pen, em i save kam wantaim mi long olgeta wik taim mi go lukim ol kongrigesen, na em i wok wantaim ol sista long wok autim tok inap long skel bilong em.
Mipela i Mas Mekim Sampela Senis
Long 1984, mipela i mas lukautim tambu papamama bilong mi, olsem na mitupela i lusim wok bilong raun na go bilong lukautim tupela inap long taim tupela i dai fopela yia bihain. (1 Timoti 5:8) Na long 1989, Elsa i kisim bikpela sik. Gutpela tru em i orait bek, tasol mi mas mekim olgeta wok bilong haus. Mi lain yet long lukautim meri bilong mi em i save pilim pen long olgeta taim. Maski i gat hevi bilong tingting na bel, mipela i laikim yet ol samting bilong spirit.
Long nau mitupela i amamas long stap yet olsem painia. Mipela i pilim tru olsem, em bikpela samting yumi mas stap gut long God, i no namba yumi kisim, o bikpela wok yumi mekim. Mitupela i laik mekim wok bilong God bilong yumi, Jehova, i no long sampela yia tasol, nogat; inap olgeta taim bihain bihain. Ol samting i bin painim mitupela i bin lainim mipela gut long sanap strong long bihain. Na long taim bilong bikpela hevi tu, Jehova i bin givim strong long mipela bilong litimapim nem bilong em.—Filipai 4:13.
[Futnot]
a Stori bilong Ernst Wauer i stap long Wastaua (tok Inglis) bilong Ogas 1, 1991, pes 25-29.
[Piksa long pes 23]
Mi kalabus hia long Magdabek
[Kredit Lain]
Gedenkstätte Moritzplatz Magdeburg für die Opfer politischer Gewalt; Poto: Fredi Fröschki, Magdeburg
[Piksa long pes 23]
Taim mitupela i marit long 1957
[Piksa long pes 23]
Mi wantaim Elsa long nau