Stori Bilong Wanpela Man
Lait Bilong Spirit i Lait Long Midel-Is
STORI BILONG NAJIB SALEM
Long taim bilong ol aposel, lait bilong Tok Bilong God i bin lait pastaim long hap bilong Midel-Is na i go nabaut long olgeta hap bilong graun. Nau long taim bilong yumi lait bilong Tok Bilong God i givim gen lait long ol manmeri bilong ol dispela ples. Orait, nau mi laik stori long olsem wanem dispela samting i bin kamap.
MAMA i karim mi long 1913 long Amioun, em wanpela taun long hap not bilong Lebanon. Dispela yia i olsem laspela yia bilong ol man i stap bel isi, long wanem, Namba Wan Pait i kirap long yia antap. Lebanon i wanpela gutpela kantri tru long hap bilong Midel-Is, tasol taim Namba Wan Pait i pinis long 1918, dispela kantri i stap rabis tru long ol samting bilong mani na wok politik bilong ol i stap nogut.
Long 1920, taim ol posofis samting long Lebanon i wok gen, ol manmeri inap kisim ol pas bilong ol wanblut bilong ol i stap long ol narapela kantri. Tupela ankol bilong mi, Abdullah na George Ghantous, ol tu i salim sampela pas i kam. Tupela i salim pas long papa bilong ol, Habib Ghantous—em i bubu man bilong mi—na ol i stori long em long Kingdom bilong God. (Matyu 24:14) Bubu man i kirap long tokim ol man long ol tok tupela pikinini bilong em i kamapim long pas, tasol dispela i kirapim ol man long tok bilas long em. Ol man i kirapim wanpela tok win olsem ol pikinini bilong Habib i tokim papa bilong ol long salim graun bilong em na baim wanpela donki na i go autim tok long ol man.
Lait Long Namba Wan Taim
Long yia antap, long 1921, Michel Aboud, em i bin i stap long Brooklyn, New York, long Amerika, em i kam bek long Tripoli, Lebanon. Em i bin kamap wanpela Sumatin Bilong Baibel, em nem bilong ol Witnes Bilong Jehova long bipo. Tru, planti pren na wanblut bilong Brata Aboud ol i no bihainim ol tok bilong Baibel em i autim, tasol tupela man—em ol man i gat nem—ol i bihainim ol tok em i autim. Wanpela em Ibrahim Atiyeh, em i wanpela profesa, na narapela em Hanna Shammas, em i wanpela dentis. Dokta Shammas i orait long ol i ken yusim haus na klinik bilong em long mekim ol miting Kristen.
Mi stap yangpela manki tasol taim Brata Aboud na Brata Shammas i kam long Amioun, em hap mi stap long en. Dispela raun bilong ol i mekim bikpela samting long i stap bilong mi, na mi kirap raun wantaim Brata Aboud long wok autim tok. Inap 40 yia mitupela i bin wok wantaim long autim tok i go inap long taim Brata Aboud i dai long 1963.
Kirap long 1922 i go inap long 1925, lait bilong tok i tru bilong Baibel i go kamap long planti ples long hap not bilong Lebanon. Samting olsem 20 i go inap 30 manmeri ol i save bung long ol wan wan haus bilong stadi long Baibel, olsem mipela i mekim long Amioun. Ol pris pasto i laik bagarapim ol miting bilong mipela, olsem na ol i save salim ol pikinini long kam pairapim ol tin na singaut singaut nabaut, olsem na sampela taim mipela i save mekim ol miting long bikbus namel long ol diwai pain.
Taim mi stap yangpela mi save givim bel tru long mekim wok autim tok—na go long olgeta miting Kristen—olsem na ol i givim nem Timothy long mi. Dairekta bilong skul i givim strongpela tok long mi olsem mi no ken go moa long “ol dispela miting.” Tasol mi no lusim pasin bilong go long ol miting, olsem na ol i rausim mi long skul.
Autim Tok Long Lebanon, Siria na Palestain
Bihain liklik long baptais bilong mi long 1933, mi kirap mekim wok painia, em nem ol Witnes Bilong Jehova i kolim bilong makim wok bilong autim tok long olgeta de. Maski mipela i liklik lain tasol, mipela i autim tok long planti ples long hap not bilong Lebanon, na i kam long hap bilong Beirut na ol liklik ples i stap klostu long en, na i go moa yet long hap saut bilong Lebanon. Long dispela taim bipo, planti taim mipela i save wokabaut long lek o kalap long donki olsem Jisas Krais na ol disaipel bilong em long pastaim i bin mekim.
Long 1936, Yousef Rahhal i kam raun long Lebanon. Em i wanpela Witnes bilong Lebanon, tasol em i bin sindaun long Amerika inap planti yia. Em i bringim wanpela masin bikmaus na tupela masin pikap. Mipela i putim ol dispela masin long wanpela ka Fod 1931, na mipela i go long planti hap bilong Lebanon na Siria, na kisim tok bilong Kingdom i go long ol ples i stap longwe. Ol man i stap longwe inap 10-pela kilomita samting ol inap harim ol toktok i kamap long bikmaus. Ol i ting olsem ol dispela tok i kam daun long heven, olsem na ol i go antap long ol rup bilong haus bambai ol inap harim ol dispela tok. Ol manmeri i stap long ol gaden, ol i lusim wok bilong ol na kam klostu bambai ol inap harim ol tok.
Long ol laspela raun bilong mi wantaim Yousef Rahhal, mipela i bin go long Aleppo, Siria, em long taim bilong kol long 1937. Na tu, paslain long em i go bek long Amerika, mipela i go long Palestain. Long Palestain mipela i autim tok long biktaun Haifa na Jerusalem na long sampela ples long dispela hap. Wanpela man mipela i go lukim em Ibrahim Shehadi, em mi bin kisim save long em long rot bilong raitim pas i go i kam. Ibrahim i bin kisim save pinis long Baibel, olsem na taim mipela i go lukim em, em i kirap autim tok wantaim mipela long ol haus.—Aposel 20:20.
Na tu, mi gat bikpela laik tru long bungim Profesa Khalil Kobrossi, em i wanpela strongpela Katolik tasol em i bin kirap stadi long Baibel wantaim ol Witnes Bilong Jehova long rot bilong pas. Olsem wanem em i kisim atres bilong ol Witnes long Lebanon? Olsem: Khalil i bin i go baim sampela kaikai long wanpela stua long Haifa na bilong pasim ol kaikai bilong em, stuakipa i yusim pes bilong wanpela nius bilong ol Witnes Bilong Jehova. Dispela pepa i gat atres bilong mipela i stap long en. Mipela i amamas long bungim em na stori gut wantaim em, na bihain, long 1939, em i kam long Tripoli bilong kisim baptais.
Long 1937, Petros Lagakos na meri bilong em ol i kam long Tripoli. Kirap long dispela yia na i go, inap sampela yia mipela tripela i autim tok bilong Kingdom long ol man long haus bilong ol, na mipela inapim planti hap bilong Lebanon na Siria. Brata Lagakos i dai long 1943, na i kam inap long dispela taim ol Witnes i bin kisim lait bilong spirit i go pinis long planti biktaun na ples long Lebanon, Siria na Palestain. Sampela taim, mipela 30 manmeri samting i save kisim ka o bas na lusim haus long bikmoning yet olsem 3 klok samting bilong i go long ol ples i stap longwe.
Long 1945 samting, Ibrahim Atiyeh i tanim ol tok bilong Wastaua i go long tok Arap. Bihain mi save raitim 4-pela kopi bilong dispela nius na salim i go long ol Witnes long Palestain, Siria na Isip. Long dispela taim bilong Namba Tu Pait, ol man i birua nogut tru long wok bilong mipela long autim tok, tasol mipela i wok yet long go lukim—o salim pas samting—long olgeta man long Midel-Is em ol i laikim tok i tru bilong Baibel. Mi yet i wokim ol mep bilong ol biktaun na ol ples i stap klostu long ol, na mipela i putim mak long autim gutnius long ol dispela hap.
Long 1944, taim Namba Tu Pait i stap yet, mi maritim Evelyn, em i pikinini meri bilong poroman bilong mi long wok painia, Michel Aboud. Bihain, mipela i gat tripela pikinini, wanpela pikinini meri na tupela pikinini man.
Wok Wantaim Ol Misineri
Bihain liklik long Namba Tu Pait, ol namba wan sumatin i winim Skul Gileat—em skul bilong lainim ol misineri—ol i kam long Lebanon. Long dispela rot ol namba wan kongrigesen long Lebanon i kamap, na ol i makim mi long mekim wok olsem siaman bilong kongrigesen. Bihain, long 1947, Nathan H. Knorr na kuskus bilong em, Milton G. Henschel, ol i kam long Lebanon na ol i strongim tru ol brata. I no longtaim na sampela misineri moa i kam, na ol i helpim tru mipela long stretim gut wok bilong mipela long autim tok na pasin bilong mekim ol miting bilong kongrigesen.
Long wanpela raun bilong mipela long wanpela longwe ples long Siria, bisop bilong dispela hap i birua long mipela. Em i sutim tok long mipela olsem mipela i wok long tilim ol buk na nius bilong helpim lain Juda. Tasol paslain long 1948, ol pris pasto i tok mipela i lain “Komiunis.” Nau, ol i holim mipela na givim ol askim long mipela inap tupela aua na rot i op long mipela inap autim gut tok long ol.
Taim ol i givim pinis ol askim long mipela, jas i harim kot em i tok: ‘Tru, mi no amamas liklik long dispela bisop i kotim yupela, tasol mi mas tok tenkyu long em, long wanem, em i opim rot na mi inap bungim yupela na kisim save long ol samting yupela i skulim ol man long en.’ Em i tok sori long mipela i kamap long kot.
Tenpela yia bihain, taim mipela i go long Beirut long wanpela bas, mi kirap toktok wantaim wanpela man i sindaun klostu long mi, em wanpela ensinia. Mipela i stori long em long ol bilip bilong mipela na bihain liklik em i tok em i bin harim ol wankain tok olsem long wanpela pren bilong em long Siria. Husat dispela pren? Em dispela jas husat i bin harim kot bilong mipela inap 10-pela yia i go pinis!
Long 1955 samting, mi bin go lukim ol Witnes long Irak na mipela i wok wantaim long autim tok long ol haus. Na tu, planti taim mi bin go long Jordan na West Bank. Long 1951, mi wantaim tripela Witnes moa mipela i go long Betlehem. Mipela i mekim Kaikai Bilong Bikpela long hap. Long moningtaim, olgeta man i stap long dispela bung ol i bin kisim bas na go long wara Jordan, na inap 22 manmeri ol i kisim baptais bilong makim olsem ol i bin dediket pinis long Jehova. Taim ol man i birua long mipela long dispela hap, mipela i save tokim ol olsem: “Mipela i kam long tokim yupela olsem wanpela pikinini bilong yupela yet bai kamap King bilong olgeta hap bilong graun! Olsem na bilong wanem yupela i kros? Yupela i mas amamas!”
Autim Tok Yet Long Taim Bilong Hevi
Ol manmeri bilong Midel-Is ol i gat gutpela pasin na pasin daun na ol i save mekim gut long ol narapela man. Planti i amamas long harim tok bilong Kingdom. Tru tumas, i no gat narapela samting inap mekim gut bel bilong yumi olsem dispela tok promis bilong Baibel, olsem: “God yet bai i stap wantaim [ol manmeri bilong em], na em bai i stap God bilong ol. Em bai i mekim drai wara i stap long ai bilong . . . ol. Na ol manmeri bai i no i dai moa, na ol bai i no bel hevi moa na krai moa, na ol bai i no inap kisim pen gen.”—KTH 21:3, 4.
Mi pilim olsem planti man em ol i birua long wok bilong mipela ol i no save gut long wok mipela i mekim na ol tok mipela i autim. Ol pris pasto bilong Kristendom i bin mekim planti samting bilong bagarapim gutnem bilong mipela! Olsem na ol Witnes i bin karim planti hevi taim pait i kirap long Lebanon long 1975 na i stap inap 15 yia samting.
Wanpela taim, mi bin mekim Baibel-stadi wantaim wanpela famili em pastaim ol i save givim bel tru long go long lotu bilong ol. Ol i kisim save kwik long tok i tru bilong Baibel na ol pris pasto i no amamas long dispela samting. Olsem na long wanpela nait, wanpela lain lotu bilong dispela hap i kirapim lain bilong ol long go brukim stua bilong dispela famili na ol i kukim ol kago samting, em pe bilong en inap olsem 10,000 dola. Long dispela nait yet ol i kam kisim mi. Tasol mi toktok gut wantaim bos bilong ol na mi tokim em olsem sapos ol i Kristen tru, ol i no inap mekim kain pasin olsem. Taim mi tok olsem, em i tokim draiva long pasim ka na tokim mi long i go.
Long narapela taim, fopela man bilong wanpela kain ami ol i kam stilim mi. Ol i mekim planti samting bilong pretim mi na bos bilong ol i tok long sutim mi, tasol wantu em i senisim tingting bilong em na ol i larim mi i go. Long nau, tupela bilong ol dispela man i stap long kalabus, long wanem, ol i bin kilim man i dai na stilim ol samting, na tupela narapela ol i bin kilim ol i dai pinis.
Ol Narapela Rot Bilong Autim Tok
Planti taim rot i op na mi kisim balus i go long ol narapela kantri. Wanpela taim mi kisim balus long Beirut bilong i go long Amerika na mi sindaun klostu long Charles Malek, bipo em i wanpela bikman bilong gavman long Lebanon. Em i putim gut yau taim mi ritim ol tok bilong Baibel long em na em i pilim tru ol dispela tok. Bihain em i tok em i bin skul long wanpela skul long Tripoli na Ibrahim Atiyeh i tisa bilong em—tambu man bilong mi i bin autim tok i tru bilong Baibel long dispela man! Mista Malek i tok Ibrahim i bin skulim em long daun long ol tok bilong Baibel.
Narapela taim gen mi kisim balus bilong i go long Amerika na mi sindaun klostu long wanpela mausman bilong ol Palestain long Yunaitet Nesen. Mi autim tok bilong gutnius bilong Kingdom bilong God long em. Bihain em i kisim mi i go long famili bilong brata bilong em long New York, na planti taim mi bin go lukim ol. Na tu, bipo wanpela wanblut bilong mi i bin wok long ofis bilong Yunaitet Nesen long New York. Wanpela taim mi go lukim em long ofis bilong em na mi stap inap tripela aua na mi autim tok long em long Kingdom bilong God.
Nau mi gat 88 krismas, na mi inap mekim yet ol wok bilong kongrigesen. Meri bilong mi, Evelyn, em tu i mekim yet wok bilong Jehova wantaim mi. Pikinini meri bilong mipela i maritim wanpela wasman sekit bilong ol Witnes Bilong Jehova, na nau man bilong em i mekim wok elda long wanpela kongrigesen long Beirut. Pikinini meri bilong ol em tu i wanpela Witnes. Laspela pikinini man bilong mipela na meri bilong em ol i Witnes, na pikinini meri bilong ol tu i stap insait long tok i tru. Mipela i bin putim bilip Kristen i go daun long bel bilong namba wan pikinini man bilong mipela, na mi gat laik tru long em tu i ken kisim dispela bilip.
Long 1933, ol i makim mi long mekim wok painia—mi namba wan man long mekim dispela wok long Midel-Is. Mi bin mekim wok bilong Jehova olsem wanpela painia inap 68 yia pinis, na i no gat wanpela narapela samting mi inap mekim em i gutpela moa long dispela. Mi tingting strong long wokabaut yet long dispela lait bilong spirit em i givim.
[Piksa long pes 23]
Najib long 1935
[Piksa long pes 24]
Wantaim ka i gat masin bikmaus long en long ol maunten bilong Lebanon, long 1940
[Ol Piksa long pes 25]
Antap, kirap long han kais: Najib, Evelyn, pikinini meri bilong ol, Brata Aboud na namba wan pikinini man bilong Najib, long 1952
Daunbilo (long namba wan lain): Brata Shammas, Knorr, Aboud, na Henschel long haus bilong Najib, Tripoli, long 1952
[Piksa long pes 26]
Najib na meri bilong em, Evelyn