Stori Bilong Wanpela Man
Mipela i Putim Pasin Bilong Laikim Jehova Long Bel Bilong Ol Pikinini
STORI BILONG WERNER MATZEN
Sampela yia i go pinis namba wan pikinini bilong mi, Hans Werner, i givim mi wanpela Baibel. Insait long karamap em i raitim dispela tok: “Gutpela papa, Tok Bilong Jehova i ken wok yet long soim rot i go long laip long famili bilong yumi. Mi laik tok tenkyu long yu, mi namba wan pikinini bilong yu.” Ol papamama inap save olsem dispela tok i mekim bel bilong mi i amamas tru. Long dispela taim mi no gat save liklik long wanem kain ol hevi bai painim famili bilong mipela.
MAMA i karim mi long 1924 long Halstenbek, em longwe long pasis bilong Hamburg long Jemani inap 20 kilomita, na mama na bubu man i mekim bikpela long mi. Mi bin lain long wokim ol tul, na long 1942 ol i singautim mi long insait long wanpela lain (Wehrmacht) ami. Ol samting i bin painim mi taim mi stap wantaim ol lain i go pas long pait long ol Rasia i nogut tru na mi no inap stori long dispela. Mi kisim sik taifoit, tasol taim sik i pinis ol i salim mi i go bek long pait. Long Janueri 1945, mi stap long Lodz, long Polan, em hap we mi kisim bikpela bagarap na mi stap long haus sik bilong ol soldia. Mi stap yet long dispela hap taim pait i pinis. Taim mi stap long haus sik na bihain long wanpela banis kalabus long Neuengamme, mi gat taim long tingim tingim ol samting. Mi tingting planti long ol dispela askim, I gat wanpela God i stap tru? Sapos i gat, bilong wanem em i larim pasin bilong mekim nogut tru long ol narapela i stap?
Bihain liklik long taim mi lusim banis kalabus, long Septemba 1947, mi maritim Karla. Mipela i bin kamap bikpela long wankain taun, tasol Karla em i wanpela Katolik, na mi kamap bikpela insait long famili i no save tingim lotu. Pris i maritim mitupela i tokim mipela long mekim Beten Bilong Bikpela long olgeta apinun. Mipela mekim olsem em i tok, maski mipela i no save mipela i beten long wanem samting.
Wanpela yia bihain Hans Werner i kamap. Long dispela taim, Wilhelm Ahrens, em wanpela wanwok, em i stori long mi long ol Witnes Bilong Jehova. Em i soim mi long Baibel olsem bihain ol pait bai i pinis. (Song 46:9) Long Oktoba 1950, mi dediketim laip bilong mi long Jehova na kisim baptais. Mi amamas tru, long wanem, wanpela yia bihain gutpela meri bilong mi tu i kisim baptais.
Skulim Ol Pikinini Long Pasin Jehova i Laikim
Mi ritim long Baibel olsem God em i as bilong marit. (Stat 1:26-28; 2:22-24) Mi bin stap wantaim meri bilong mi taim em i karim ol pikinini bilong mipela—Hans Werner, Karl-Heinz, Michael, Gabriele na Thomas—dispela i bin strongim mi long stap olsem gutpela man marit na papa. Mitupela Karla i amamas tru long olgeta wan wan pikinini i kamap.
Long 1953 kibung bilong ol Witnes Bilong Jehova long Nuremberg i wanpela bikpela samting long famili bilong mipela. Long Fraide apinun wanpela tok i kamap “Lain Bilong Nupela Taim i Mekim Bikpela Long Ol Pikinini,” na man i mekim dispela tok i stori long samting mipela i no inap lusim tingting long en: “Nambawan gutpela samting yumi inap givim long ol pikinini bilong yumi, em yumi mas kirapim laik bilong ol long kamap wokman bilong God.” Long rot bilong helpim Jehova i save givim, mi na Karla i laik bihainim dispela tok. Tasol bai mipela i mekim olsem wanem?
Pastaim mipela i kisim pasin bilong beten olsem wanpela famili long olgeta de. Dispela i kirapim ol pikinini long save olsem beten em i bikpela samting. Taim ol pikinini i liklik yet, olgeta wan wan i lain olsem oltaim mipela i save beten paslain long kaikai. Maski ol i bebi yet, taim ol i lukim botol bilong ol, ol i daunim liklik het bilong ol na pasin liklik han bilong ol olsem bilong beten. Wanpela taim lain bilong meri bilong mi, em ol i no Witnes, ol i singautim mipela bilong i go long wanpela marit. Bihain long bung bilong marit, papamama bilong meri i marit i singautim ol man long kam long haus bilong ol bilong kisim kaikai. Kwiktaim olgeta i laik kirap kaikai. Tasol liklik Karl-Heinz bilong mipela i gat 5-pela krismas i pilim olsem dispela pasin i no stret, na em i tok: “Plis beten pastaim.” Ol man i bung i lukluk long em, na bihain ol i lukluk long mipela, na bihain ol i lukluk long papa bilong haus. Mi no laik wanpela i sem, olsem na mi tok mi ken beten long dispela kaikai, na papa bilong haus i orait long dispela.
Dispela samting i kirapim mi long tingim tok bilong Jisas: “Ol liklik pikinini i save litimapim nem bilong yu.” (Matyu 21:16) Mipela i bilip olsem pasin bilong mipela long beten long olgeta de i helpim ol pikinini long tingim olsem Jehova em i gutpela papa bilong ol i stap long heven.
Ol Wok Jehova i Laik Mipela i Mas Mekim
Bilong skulim ol pikinini long laikim Jehova, papamama i mas ritim na stadi tu long Tok bilong em long olgeta de. Mipela i tingim dispela samting, olsem na mipela i mekim famili-stadi long olgeta wik, planti taim mipela i mekim long Mande apinun. Laspela pikinini bilong mipela i kamap 9-pela yia bihain long namba wan pikinini, olsem na ol wan wan pikinini i mas kisim narapela narapela kain helpim, na mipela i no inap stadi long wankain buk wantaim olgeta.
Olsem: Long ol liklik pikinini i no skul yet, mitupela i stori long ol samting i no hatwok long ol i kisim. Karla i stori wantaim ol long wanpela tok bilong Baibel, o em i mekim wok long ol piksa i stap long ol buk i kamapim tok bilong Baibel. Mi tingim yet taim ol liklik pikinini i kam long bet bilong mipela long moningtaim na ol i kirapim mi bilong soim ol piksa ol i laikim tru long buk The New World.a
Karla i kisim pasin bilong isi long ol pikinini taim em i helpim ol long save long planti as na yumi mas laikim Jehova. Yu inap ting dispela wok bilong skulim pikinini i no hatwok tumas, tasol dispela wok i putim hevi long skin na tingting bilong mitupela Karla. Tasol mipela i no les. Mipela i laik planim tok bilong God long bel bilong ol paslain long ol narapela manmeri i no lotuim Jehova i stiaim tingting bilong ol. Long dispela as mitupela i strong olsem taim ol liklik pikinini inap long sindaun, ol i mas i stap long famili-stadi.
Olsem ol papamama, mi na Karla i save olsem em i bikpela samting long mipela yet i mas i stap olsem gutpela piksa long pasin bilong lotu. Na taim mipela i kaikai, wok gaden, o mipela i wokabaut, mipela i wok strong long strongim pasin bilong wan wan pikinini long pas gut wantaim Jehova. (Lo 6:6, 7) Mipela i stretim rot na taim ol pikinini i liklik yet, olgeta wan wan i gat Baibel bilong ol yet. Na tu, taim mi kisim ol nupela magasin, mi raitim nem bilong olgeta wan wan bilong famili long magasin bilong em. Long dispela rot ol pikinini i luksave long magasin samting bilong ol yet. Mitupela i kisim wanpela tingting olsem mipela i mas givim wok long wan wan pikinini long ritim sampela stori bilong nius Kirap! Bihain long kaikai bilong belo long Sande, ol i stori long mipela long olsem wanem ol i bin kisim mining bilong stori.
Helpim Ol Pikinini Long Kain Kain Rot
Tru, sampela taim mipela i bungim ol hevi tu. Taim ol pikinini i wok long i go bikpela, mipela i kisim save olsem paslain long mipela inap putim pasin bilong laikim God i go daun long bel bilong ol, mipela i mas save long wanem samting i stap pinis long bel bilong ol. Dispela i makim olsem mipela i mas putim gut yau long tok bilong ol. Sampela taim ol pikinini bilong mipela i pilim olsem ol i gat tok long sampela samting, olsem na mitupela Karla i sindaun na toktok wantaim ol long ol dispela samting. Mipela i kamapim nupela samting, mipela i makim hap aua bihain long famili-stadi bilong toktok wantaim. Olgeta wan wan i ken kamapim tingting bilong em yet long ol samting.
Olsem: Thomas na Gabriele, tupela yangpela pikinini bilong mipela, ol i pilim olsem mipela papamama i save laikim moa yet bikbrata bilong ol, winim ol narapela. Wanpela taim ol i tokaut stret long dispela na ol i tok: “Papa, mipela i ting yu na mama i save larim Hans Werner i mekim ol samting long laik bilong em yet.” Pastaim mi kirap nogut long dispela tok. Tasol bihain taim mipela i tingting gut long dispela samting, mi na Karla i mas tokaut olsem tok bilong tupela pikinini i gat as bilong en. Olsem na mipela i wok strong moa long mekim wankain pasin long olgeta pikinini.
Sampela taim, mi hariap tumas long givim strafe long ol pikinini na sampela taim i no gat as long givim strafe. Long kain taim olsem mipela papamama i mas lain long tok sori. Taim mipela i tok sori pinis, mipela i beten long Jehova. Em i bikpela samting long ol pikinini i ken lukim olsem papa bilong ol i redi long tok sori long ol pikinini bilong em na long Jehova. Dispela pasin i mekim na mipela i pas na pren gut wantaim. Planti taim ol i tokim mitupela: “Yupela i nambawan gutpela pren bilong mipela.” Dispela i mekim mitupela i amamas tru.
Pasin bilong wok gut wantaim olsem wanpela famili i kamapim pasin wanbel. Bilong famili i ken stap olsem, olgeta wan wan i gat ol wok ol i mas mekim long olgeta taim. Wanpela de long olgeta wik, mipela i makim Hans Werner long baim kaikai na ol narapela samting bilong haus, olsem na mipela i mas givim em lista bilong ol samting em i mas baim na sampela mani bilong baim ol dispela samting. Long wanpela wik mipela i no givim em lista o sampela mani. Em i askim mama bilong em long dispela samting, na mama i tokim em olsem mipela i no gat mani. Orait, ol pikinini i toktok isi namel long ol yet, na bihain wan wan i go na kisim bokis mani bilong em yet na ol i go kapsaitim mani antap long tebol, na olgeta i tok: “Mama, nau mipela i ken go baim kaikai.” Yes, ol pikinini i lain long helpim famili long taim bilong hevi, na dispela i mekim na famili i pas gut moa.
Taim ol pikinini i go bikpela liklik, ol i kirap long laikim ol yangpela meri. Olsem: Thomas i laikim wanpela yangpela meri Witnes i gat 16 krismas. Mi tokim em olsem sapos tru tru em i laikim dispela meri, em i mas redi long maritim em na mekim wok bilong lukautim meri na ol pikinini. Thomas i luksave olsem em i no redi long marit, long wanem, em i gat 18 krismas tasol.
Famili Olgeta i Wok Long Kamap Strong
Taim ol pikinini i liklik yet, olgeta wan wan ol i insait long Skul Tiokratik Bilong Autim Tok. Mipela i putim gut yau long tok ol i mekim long Skul Tiokratik, na dispela i strongim mipela, long wanem, mipela i lukim ol pikinini bilong mipela i laikim God long bel bilong ol. Sampela taim ol wasman sekit na wasman distrik i stap wantaim mipela, na ol i save stori long ol samting i bin painim ol o ol i ritim Baibel long mipela. Ol dispela man wantaim meri bilong ol i helpim famili bilong mipela long laikim fultaim sevis.
Mipela i save wet long go long ol kibung. Ol i bikpela samting tru bilong helpim mipela long putim laik bilong i stap wokman bilong God long bel bilong ol pikinini. Long ol pikinini em i wanpela bikpela samting long pasim kat bilong kibung paslain long mipela i go long ples kibung. Mipela i amamas tru long Hans Werner i kisim baptais taim em i gat 10-pela krismas. Sampela i ting em i yangpela tumas long dediketim em yet long Jehova, tasol taim em i gat 50 krismas, em i tokim mi olsem em i amamas long em i bin mekim wok bilong Jehova inap 40 yia pinis.
Mipela i lainim ol pikinini olsem pasin bilong pas gut wantaim Jehova em i bikpela samting, tasol mipela i no subim ol long dediket long Jehova. Tasol mipela i amamas taim ol i wok strong na kisim baptais taim ol i redi long mekim olsem.
Mipela i Lain Long Putim Hevi Long Han Bilong Jehova
Mipela i amamas tru taim Hans Werner i winim klas namba 51 bilong Wastaua Baibel Skul Bilong Gileat na long 1971, ol i makim em long mekim wok misineri long Spen. Olgeta wan wan pikinini i mekim fultaim sevis inap sampela yia, na dispela i mekim mipela papamama i amamas tru. Long dispela taim, Hans Werner i givim Baibel long mi olsem mi tok long kirap bilong dispela stori. Mipela i ting amamas bilong mipela olsem wanpela famili i nambawan tru.
Bihain mipela i kisim save olsem mipela i gat wok long stap klostu moa long Jehova. Bilong wanem? Long wanem, mipela i lukim sampela bikpela pikinini bilong mipela i painim sampela hevi i traim tru bilip bilong ol. Olsem: Gutpela pikinini meri bilong mipela Gabriele i kisim bikpela hevi. Long 1976 em i maritim Lothar. Em i sik bihain liklik long tupela i marit. Strong bilong em i wok long pinis, na Gabriele i mas lukautim em i go inap long taim em i dai. Taim mipela i lukim wanpela long famili i gat strongpela skin i kisim sik na dai, dispela i helpim mipela long tingim olsem gutpela pasin sori bilong Jehova i mas helpim mipela.—Aisaia 33:2.
Gutpela Wok Insait Long Oganaisesen Bilong Jehova
Taim ol i makim mi long kamap wasman bilong kongrigesen (nau wasman siaman) long 1955, mi ting mi no gat save long mekim dispela wok. I gat planti wok bilong mekim, na sampela taim mi mas kirap long 4 klok long bikmoning bilong mekim ol dispela wok. Meri na ol pikinini i helpim mi tru, ol i stretim ol samting na bai i no gat wanpela samting i pasim mi long mekim wok long apinun taim i gat ol samting mi mas mekim.
Tasol taim rot i op, mipela famili i bung wantaim long taim bilong malolo. Sampela taim bos bilong mi i larim mi long yusim ka bilong em bambai mi ken kisim famili i go raun long sampela hap. Ol pikinini i amamas tru taim mipela i mekim stadi Wastaua long bus. Mipela i wokabaut long bus wantaim, na sampela taim mipela i singsing na mi pilaim hamonika taim mipela i raun long bus.
Long 1978, ol i makim mi long kamap helpim bilong wasman sekit (wasman raun). Mi ting dispela wok i bikpela wok tumas na mi beten olsem: “Jehova, mi no ting mi inap mekim dispela wok. Tasol sapos yu laik bai mi traim, orait bai mi wok strong long mekim.” Tupela yia bihain, taim mi gat 54 krismas, mi givim liklik bisnis bilong mipela i go long yangpela pikinini bilong mipela, em Thomas.
Ol pikinini bilong mipela i bikpela pinis, na dispela i opim rot long mi na Karla i ken mekim sampela wok moa bilong Jehova. Long wankain yia, ol i makim mi long kamap wasman sekit na ol i makim mi long lukautim wanpela hap bilong Hamburg na provins Schleswig-Holstein. Mipela i bin kamapim famili, olsem na mipela inap pilim tru hevi bilong ol papamama na ol pikinini bilong ol.
Karla i bin poromanim mi long mekim wok sekit inap 10 yia na bihain ol dokta i mas katim em. Na long wankain yia, ol dokta i painimaut olsem mi gat wanpela buk nogut long kru. Olsem na mi lusim wok bilong mi olsem wasman sekit na mi kisim operesen long kru. Inap 3-pela yia i lus pastaim na bihain mi inap mekim gen wok olsem helpim bilong wasman sekit. Mi na Karla i winim pinis 70 krismas, na mipela i no mekim moa wok olsem wasman raun. Jehova i helpim mipela long luksave olsem i no gat as long traim long mekim yet dispela wok, sapos mi no gat strong inap long mekim.
Taim mipela i tingting i go bek, mi na Karla i tenkyu tru long Jehova long em i bin helpim mipela long putim tok i tru long bel bilong ol pikinini bilong mipela. (Sindaun 22:6) Insait long ol dispela yia, Jehova i bin stiaim na skulim gut mipela, na helpim mipela long mekim ol wok mipela i mas mekim. Maski mipela i lapun na mipela i gat sik, pasin bilong mipela long laikim tru Jehova i stap strong yet olsem long bipo.—Rom 12:10, 11.
[Futnot]
a Ol Witnes Bilong Jehova i wokim, tasol nau ol i no wokim moa.
[Piksa long pes 26]
Famili bilong mipela i wokabaut long arere bilong wara Elbe, long Hamburg, long 1965
[Piksa long pes 28]
Sampela bilong famili long wanpela kibung intenesenel long Berlin long 1998
[Piksa long pes 29]
Mi wantaim meri bilong mi, Karla