Stori Bilong Wanpela Man
Mi Insait Long Wok Bilong Skulim Ol Man Long Baibel Long Olgeta Hap
Stori bilong Robert Nisbet
King Sobhuza Namba 2 bilong Swasilan i tok amamas long mi na brata bilong mi George long kam long haus king bilong em. Dispela samting i kamap long 1936, tasol mi tingim yet ol samting mipela i bin toktok long en. As na mi toktok longpela taim wantaim dispela king, em long wanem mi insait long wanpela gutpela wok bilong skulim ol man long Baibel. Nau mi gat 95 krismas, na mi amamas long tingim bek ol samting mi bin mekim insait long dispela wok long planti hap bilong graun, em long Yurop, Afrika, Not Amerika, Esia na Australia.
OLGETA dispela samting i kirap long 1925 taim wanpela man bilong salim ti, nem bilong em Dobson, em i kirap kam lukim famili bilong mipela long Edinburgh, Skotlan. Long dispela taim mi gat 18 krismas samting, na mi wok long wanpela haus marasin. Maski mi yangpela yet, mi tingting planti long bikpela senis em bikpela pait bilong 1914-1918 i kamapim long ol famili na long ol samting bilong lotu. Long wanpela raun bilong em, Mista Dobson i lusim buk The Divine Plan of The Ages wantaim mipela. Dispela buk i stori long Man i bin wokim olgeta samting na em i stretim rot pinis bilong mekim ol samting, na dispela samting i stret wantaim laik bilong mi long wanem kain God mi laik lotuim.
Mitupela mama i kirap go long ol miting bilong ol Sumatin Bilong Baibel, em nem bilong ol Witnes Bilong Jehova long dispela taim. Long Septemba 1926, mitupela Mama i kisim baptais long wanpela kibung long Glasgow bilong makim olsem mipela i dediket pinis long Jehova. Ol i givim mipela ol lain i kisim baptais wanpela longpela klos i gat rop long en bilong pasim long skru bilong lek. Mipela i pasim dispela klos antap long klos bilong waswas. Long dispela taim ol i ting dispela longpela klos i stret bilong pasim long kain bikpela taim olsem.
Long dispela taim bipo, mipela i mas stretim tingting bilong mipela long planti samting. Klostu olgeta insait long kongrigesen i save mekim Krismas. Liklik lain tasol i save insait long wok autim tok. Sampela elda i no orait long tilim ol buk na magasin long Sande, long wanem, ol i ting dispela i brukim lo bilong sabat. Tasol ol stori bilong ol Wastaua bilong tok Inglis long 1925 i kamapim planti taim ol skripsa olsem Mak 13:10, dispela skripsa i tok: “Olgeta lain man i mas harim man i autim gutnius pastaim.”
Olsem wanem mipela inap mekim dispela wok long olgeta hap bilong graun? Long namba wan taim bilong mi long autim tok long ol haus, mi tokim man bilong haus olsem mi salim sampela gutpela buk bilong lotu na mi save tilim buk The Harp of God. Dispela buk i stori long tenpela bikpela tok bilong Baibel; dispela tenpela tok i olsem harp, em wanpela kain gita i gat tenpela string. Bihain, ol i givim mipela wanpela kat i gat sampela tok bilong Baibel long en, em man bilong haus i ken ritim. Mipela i mekim wok tu long pikap bilong pilaim ol tok i gat 4-pela minit na hap. Ol dispela masin pikap bilong bipo i hevi long karim, tasol bihain ol i wokim ol masin pikap i no hevi tumas, na sampela mipela inap pilaim taim mipela i sanapim ol stret.
Long 1925 i go 1930 samting, mipela i mekim wok autim tok long pasin mipela yet i ting i gutpela. Bihain, long 1943, ol i kirapim Skul Tiokratik Bilong Autim Tok long olgeta kongrigesen. Long rot bilong dispela skul mipela i lain long autim tok bilong Kingdom long ol man bilong haus i gat laik long harim tok. Na tu, mipela i lain olsem em i bikpela samting long mekim ol Baibel-stadi wantaim ol man i gat laik long kisim save. Ating yumi ken tok, dispela i olsem kirap bilong dispela wok bilong skulim ol man long Baibel long olgeta hap.
Brata Rutherford i Strongim Mi
Laik bilong mi long mekim bikpela wok moa bilong skulim ol man i kirapim mi long insait long wok painia fultaim long 1931. Ol i tok mi bai kirap mekim wok painia bihain stret long wanpela kibung long London. Tasol wanpela taim long belo Brata Joseph Rutherford, em i go pas long wok bilong ol Witnes long dispela taim, em i laik toktok wantaim mi. Em i laik wanpela painia i ken go long Afrika. Em i askim mi: “Yu bai amamas long go?” Mi kirap nogut liklik, na mi tok: “Yes, bai mi go.”
Long dispela taim bipo nambawan mak mipela i laik winim em long tilim planti buk na nius bilong Baibel, na bilong mekim olsem long olgeta taim mipela i mas i go long ol narapela narapela hap. Ol i strongim mi long mi no ken marit, wankain olsem planti brata em ol i bosim wok long dispela taim bipo. Teritori bilong mi i kirap long Cape Town, long hap saut bilong Afrika, na i karamapim ol hap long is, na ol ailan bilong solwara India. Long hap wes mi raun i go brukim wesan nating bilong Kalahari na i go antap long het bilong wara Nail i kirap long en long raunwara Victoria. Long olgeta yia mi wantaim poroman bilong mi i mas stap sikspela mun long wanpela kantri o sampela kantri moa bilong dispela bikpela hap bilong Afrika.
Tu Handet Bokis Kaikai Bilong Spirit
Taim mi kamap long Cape Town, ol i soim mi 200 bokis i gat ol buk na nius long en bilong i go long Is Afrika. Ol i bin prinim ol dispela buk na nius long 4-pela tok ples bilong Yurop na 4-pela tok ples bilong Esia. Taim mi askim ol bilong wanem ol dispela buk na nius i stap long hap paslain long mi kamap, ol i tokim mi olsem ol dispela buk na nius ol i bilong Frank na Gray Smith, em tupela painia i no longtaim i go pinis ol i bin go long Kenya bilong autim tok. Tasol taim tupela i kamap long Kenya, wantu tupela i kisim malaria, na sori tru, Frank i dai.
Tru, dispela toksave i mekim mi i tingting strong long ol samting mi bai mekim, tasol dispela i no pasim mi. Mi na poroman bilong mi, David Norman, mitupela i lusim Cape Town na kalap long sip bilong go long namba wan ples wok bilong mitupela long Tansania, em i stap longwe inap olsem 5,000 kilomita. Wanpela man i wok long ofis bilong ol turis long Mombasa, Kenya, em i save lukautim olgeta bokis i gat ol buk na nius bilong mipela na em i save salim ol i kam long ol hap mipela i tokim em long en. Pastaim mipela i save autim tok long ol ples bisnis, olsem ol stua na ol ofis long olgeta wan wan taun. Ol buk na nius mipela i save holim, em 9-pela buk na 11-pela buklet, na ol dispela buk na buklet i gat narapela narapela kala, olsem na ol i kisim nem olsem ol buk renbo.
Orait nau mitupela i pasim tok long i go long ailan Zanzibar, em i stap longwe long nambis bilong hap is inap olsem 30 kilomita. Inap planti handet yia Zanzibar i stap olsem ples bilong salim ol man olsem wokboi nating, tasol em i gat nem tu long ol klov, em mipela inap smelim long olgeta hap bilong taun. I hatwok long raun insait long taun, long wanem, ol haus i stap nabaut nabaut. Ol rot bilong ol i tanim tanim nabaut na dispela i mekim na i isi long mipela i lus. Hotel mipela i stap long en em i gutpela, tasol em i gat ol strongpela dua na banis na em i no luk olsem hotel, em i luk olsem haus kalabus. Tasol long dispela hap gutpela samting i kamap, na mipela i amamas long lukim olsem ol Arap, ol India na planti narapela i amamas long kisim ol buk na nius bilong mipela.
Ol Tren, Ol Bot, na Ol Ka
Long dispela taim bipo i hatwok long raun long Is Afrika. Olsem: Taim mipela i lusim Mombasa na i go long ol ples maunten bilong Kenya, bikpela lain grasopa i pasim tren bilong mipela. Planti milion grasopa i pulap long graun na long rot bilong tren. Dispela i mekim na rot i wel na wil bilong tren i no inap holim strong rot bilong tren na tren i no inap go. Wanpela rot tasol bilong rausim ol grasopa em ol i mas wasim rot i stap paslain long tren, na ol i mekim olsem long hatwara bilong tren. I go inap long mipela i lusim ol dispela planti milion grasopa, mipela inap ran isi isi tasol i go. Mipela i amamas tru taim tren i wok long i go antap na mipela i pilim gutpela kol bilong ol ples maunten!
Long rot bilong tren na bot i no hatwok long mipela i go long ol taun i stap long nambis, tasol bilong i go long ol ples bus mipela i go long ka. Mi amamas taim liklik brata bilong mi George i kam wok wantaim mi, long wanem, nau mipela inap baim wanpela bikpela ka, em mipela inap putim ol bet, ples bilong kuk, ples bilong putim ol kago, na ol windo i gat flai waia long en. Na tu, mipela i putim ol bikpela spika antap long ka. Ka bilong mipela i gat ol dispela samting long en, olsem na nau mipela inap autim tok long ol haus long san na singautim ol manmeri i kam bilong harim tok mipela i mekim long apinun long maket. Wanpela kaset mipela i save pilaim planti taim, nem bilong en, “Is Hell Hot?” Wanpela taim mipela i bin lusim Saut Afrika na i go long Kenya long ka bilong mipela, em inap olsem 3,000 kilomita na mipela i amamas olsem long dispela taim mipela i gat ol kain kain buklet long sampela tok ples bilong Afrika, em ol asples i amamas long kisim.
Wanpela gutpela samting taim mipela i raun olsem em mipela inap lukim planti wel animal bilong Afrika. Tru, bilong mipela i ken i stap gut mipela i mas i stap insait long ka long nait, tasol taim mipela i lukim ol kain kain animal Jehova i wokim na i stap long bikbus, dispela i strongim bilip bilong mipela.
Ol i Kirap Birua Long Mipela
Mipela i mekim ol samting bilong was gut long ol wel animal, tasol dispela i no hatwok olsem ol samting mipela i mas mekim taim sampela bikman bilong gavman na lotu i kros na ol i kirap birua long wok bilong Kingdom long ples klia. Wanpela bikpela hevi mipela i mas karim em long wanpela man em i kolim em yet Mwana Lesa, insait bilong dispela nem em, “Pikinini bilong God,” na nem bilong ol lain i bihainim em, em ol Kitawala, na dispela i makim “Wastaua.” Paslain long mipela i kamap long dispela hap, dispela man i bin baptaisim sampela man na planti man Afrika i dring wara na kisim bagarap. Ol polis i holim em na ol i hangamapim em. Bihain, rot i op na mi toktok wantaim dispela man i bin hangamapim Mwana Lesa na mi stori long em olsem Sosaiti Was Taua i no insait liklik long ol samting dispela man i bin mekim.
Mipela i kisim hevi tu long ol waitskin, long wanem, ol i tingim mani bilong ol, na ol i no amamas long wok mipela i mekim bilong skulim ol man. Wanpela bosman bilong wanpela bakstua i toktok planti na em i tok: “Sapos ol waitskin i laik stap long dispela kantri, orait ol man Afrika i no ken save olsem ol i kisim liklik pe tasol na ol waitskin i no mekim stretpela pasin long ol.” Long dispela wankain as tasol na wanpela bosman bilong wanpela kampani bilong gol-main i rausim mi long ofis bilong em. Em i kros na em yet i kisim mi i go long rot.
Kain pasin birua bilong ol lotu na ol bisnis lain i mekim na bihain gavman bilong Rodisia (nau Simbabwe) i tokim mipela long lusim kantri. Mipela apil long kot na ol i orait long mipela i stap, tasol mipela i no inap autim tok long ol man Afrika. Wanpela bikman i kamapim as na ol i mekim dispela tok, na em i tok ol buk na nius bilong mipela “i no gutpela long tingting bilong ol man Afrika.” Tasol long sampela narapela kantri bilong Afrika ol i no pasim wok bilong mipela, ol i amamas long en. Wanpela bilong ol dispela kantri em Swasilan.
King i Tok Amamas Long Mipela i Kam Long Swasilan
Swasilan em i wanpela liklik kantri i bosim em yet na bikpela bilong en i olsem 17,364 skwe kilomita na i stap insait long Saut Afrika. Em long dispela hap mipela i bungim King Sobhuza Namba 2, em man i save gut long toktok, na mi bin stori long em long kirap bilong dispela stori. Em i save gut long tok Inglis, long wanem, em i bin skul long wanpela yunivesiti long Inglan. Em i no putim klos bilong king, na em i mekim mipela i pilim welkam tru.
Mipela i toktok wantaim em long Paradais bai kamap long graun na ol manmeri i gat gutpela bel bai stap long en. Maski em i no gat bikpela laik tumas long harim stori long graun bai kamap Paradais, tasol em i kamapim klia olsem em tu i gat tingting long wanpela samting olsem. King i wok strong long mekim sindaun bilong ol man i stap rabis na ol man i no skul i kamap gutpela. Em i no laikim ol wok bilong planti misineri bilong ol lotu bilong Kristendom, em ol i gat bikpela laik long planti man i mas joinim lotu bilong ol, na ol i no gat tingting long lainim ol manmeri. Tasol king i save long wok bilong sampela painia bilong mipela, olsem na em i tok amamas long wok bilong mipela long skulim ol man long Baibel, na mipela i no save askim ol man long mani o long mekim sampela narapela samting.
Wok Bilong Skulim Ol Man Long Baibel i Go Bikpela
Long 1943 ol i kamapim Wastaua Baibel Skul Bilong Gileat bilong lainim ol misineri. Ol i strongim ol misineri long helpim ol man i gat laik long save moa na i no long tilim tasol ol buk na nius bilong Baibel. Long 1950, ol i singautim mitupela George long i go long klas namba 16 bilong Skul Gileat. Long dispela hap mi bungim Jean Hyde long namba wan taim, em i wanpela gutpela sista bilong Australia na bihain long mipela i winim skul ol i makim em bilong mekim wok misineri long Japan. Planti i stap singel yet long dispela taim, olsem na mitupela i no pren moa.
Bihain long Skul Gileat, ol i makim mitupela George long mekim wok misineri long Marisas, em wanpela ailan i stap long solwara Indian. Mipela i kamap pren bilong ol man bilong dispela hap, na lainim tok ples bilong ol, na mekim ol Baibel-stadi wantaim ol. Bihain, liklik brata bilong mi William na meri bilong em, Muriel, tupela tu i winim Skul Gileat. Ol i salim tupela i go long ples bipo mi bin autim tok long en, em long Kenya.
Etpela yia i bin go hariap tru na long 1958 long kibung intenesenel long New York, mi bungim gen Jean Hyde. Mitupela i kirap gen long pren na pasim tok long marit. Ol i senisim wok misineri bilong mi long Marisas i go long Japan, na long dispela hap mitupela Jean i marit long 1959. Orait nau mipela i kirapim wanpela gutpela taim tru bilong mekim wok misineri long Hiroshima, em long dispela taim i gat wanpela liklik kongrigesen tasol. Long nau i gat 36 kongrigesen long dispela siti.
Sayonara Long Japan
Orait, ol yia i kam i go pinis na sik i mekim na mitupela i hatwok long mekim wok misineri, na bihain mitupela i mas lusim Japan na i go i stap long kantri bilong Jean, em Australia. De mitupela i lusim Hiroshima em wanpela de bilong sori. Long ples bilong kisim tren, mitupela i tok sayonara, o gutbai, long ol gutpela pren bilong mipela.
Nau mipela i sindaun long Australia, na mipela i mekim yet wok inap long skel bilong mipela. Mipela i mekim wok bilong Jehova wantaim Armidale Kongrigesen long New South Wales. Mipela i amamas tru long klostu 80 yia olgeta mipela i skulim planti manmeri long gutpela tok i tru bilong Baibel! Mi bin lukim namba bilong ol man i kisim skul long Baibel i go bikpela tru na mi yet i bin lukim planti gutpela samting bilong spirit i bin kamap. I no gat wanpela man o wanpela grup bilong ol man inap kisim biknem long ol dispela samting. Tru tumas, olsem man bilong raitim song i tok, “Bikpela yet i mekim dispela samting i kamap, na mipela i lukim em i gutpela tru.”—Song 118:23.
[Piksa long pes 28]
Brata bilong mi George na haus ka bilong mipela
[Piksa long pes 28]
Mi long raunwara Victoria
[Piksa long pes 29]
Ol sumatin bilong haiskul em ol i kam harim pablik-tok long Swasilan long 1938
[Ol Piksa long pes 30]
Mi na Jean long de mitupela i marit long 1959 na long nau