Tingting Bilong Ol Man Long Stretpela Pasin i Senis Senis
DIOJENIS, em wanpela saveman i bin stap long Atens long 320 B.C.E. samting. Em i wokabaut long bikpela san na holim lam i gat lait na em i tingting strong long painim wanpela man i save bihainim stretpela pasin, tasol em i no painim.
Yumi no save dispela stori em i tru o nogat. Tasol sapos Diojenis i stap laip long nau, ating bai yumi no kirap nogut sapos em i mas wok strong moa long painim man i save bihainim stretpela pasin. Planti man i no ting yumi man i mas bihainim ol gutpela lo i bosim wokabaut bilong yumi. Planti taim ol nius na TV i save stori long ol pasin nogut ol man i mekim—long laip bilong ol yet, insait long gavman, long spot, long wok bisnis, namel long ol dokta na loya samting, na insait long ol narapela wok. Ol man long nau i no rispek moa long planti tingting na pasin em bipo ol man i ting i bikpela samting. Ol man i wok long skelim ol tingting na pasin ol man i bin bihainim inap longpela taim, na planti taim ol i no laik bihainim moa. Na i gat sampela pasin na tingting em ol man i save laikim, tasol ol yet i no laik bihainim.
Wanpela saveman, Alan Wolfe, i tok: “Bipo ol man i gat wankain tingting long wanem samting i stret o i no stret, tasol long nau, nogat.” Em i tok tu olsem: “Long nau, winim olgeta taim bipo, ol man i pilim olsem ol pasin bilong tumbuna na lotu na gavman samting i no inap stiaim ol long mekim stretpela pasin.” Nius Los Angeles Times i kamapim tingting bilong Jonathan Glover long ol samting i bin kamap insait long 100 yia i go pinis, na em i ting lotu na ol lo long stretpela pasin i no bikpela samting moa long planti man, na dispela i mekim na pasin bilong pait na bagarapim man i go bikpela long olgeta hap bilong graun.
Tasol maski i olsem, dispela i no bin pasim sampela man long painim ol lo long stretpela pasin. Long sampela yia i go pinis, Federico Mayor, em dairekta-jeneral bilong lain UNESCO long bipo, em i tok olsem “long nau, winim olgeta taim bipo, tingting bilong ol man long wanem samting i stret o i no stret i bikpela samting tru long ol.” Tru, ol manmeri i no bihainim ol gutpela pasin na tingting, tasol dispela i no makim olsem i no gat ol gutpela pasin na tingting i stret yumi mas bihainim.
Tasol olsem wanem? Olgeta manmeri inap wanbel long wanem ol lo na tingting ol i mas bihainim? Nogat, ol i no inap wanbel. Na sapos ol i no wanbel long wanem pasin i stret o i no stret, olsem wanem ol man inap tokaut long wanem tingting na pasin i gutpela? Planti man long nau i ting olsem man yet i mas makim wanem samting i stret o i no stret. Tasol yu inap luksave olsem dispela kain tingting i no bin helpim ol man long bihainim stretpela pasin.
Wanpela saveman bilong Briten, Paul Johnson, i ting dispela pasin i bin “daunim . . . pasin bilong ol man long ting olsem em wok bilong ol yet long bihainim ol lo long stretpela pasin ol man i bin kamapim long bipo,” em dispela kain tingting i bin stap winim 100 yia i go pinis.
Orait olsem wanem? Yumi inap painim “ol lo long stretpela pasin” na bihainim ol dispela kain lo? I gat wanpela samting yumi inap bilip long en bilong kamapim ol tingting na lo long stretpela pasin em ol i no senis senis, na ol inap helpim yumi long stap gut na wetim gutpela samting bai kamap bihain? Stori i kamap bihain long dispela bai skelim ol dispela askim.