Lotu Kristen i Go Insait Long Esia Maina
LONG taim bilong ol aposel, planti kongrigesen Kristen i stap long Esia Maina (Teki bilong nau). Planti Juda na ol narapela lain i bihainim tok ol Kristen i autim. Wanpela Baibel dikseneri i tok: “Lotu Kristen i bin kamap pastaim long Esia Maina na i kamap strong, na bihain em i kamap long hap bilong Siria na Palestain.”
Yumi ken save gut long olsem wanem lotu Kristen i go bikpela long dispela hap long rot bilong bungim ol stori bilong ol narapela narapela buk. Orait, nau yumi ken stori long olsem wanem yumi ken kisim helpim taim yumi skelim ol dispela tok.
Ol Namba Wan Kristen Long Esia Maina
Namba wan bikpela samting long wok bilong bringim lotu Kristen i go long Esia Maina i kamap long Pentikos 33 C.E. Long dispela taim, wanpela bikpela lain manmeri bilong kain kain tok ples i bung long Jerusalem, sampela i bilong lain Juda i save stap ausait long Palestain na sampela em ol man i kirap bihainim lotu Juda. Ol aposel bilong Jisas i autim gutnius long ol dispela lain i kam. Baibel i tok olsem sampela man i kam long Kapadosia, Pontus, distrik bilong Esia,a Frigia, na Pamfilia—em ol ples i kisim bikpela hap bilong Esia Maina. Inap olsem 3,000 manmeri i harim tok ol Kristen i autim na ol i kisim baptais. Taim ol i go bek long ples bilong ol, ol i kisim nupela bilip i go wantaim ol.—Aposel 2:5-11, 41.
Yumi kisim sampela save moa long dispela long stori bilong Baibel long raun bilong aposel Pol olsem misineri long Esia Maina. Long namba wan raun bilong em long yia 47/48 C.E. samting, Pol wantaim ol poroman bilong em i kisim sip long Saiprus na i go long Esia Maina, na kamap long Perga long Pamfilia. Long taun Antiok long Pisidia, gutpela samting i kamap long wok autim tok bilong ol na dispela i kirapim ol Juda long jeles na birua long ol. Taim Pol i go long saut-is long Aikoniam, ol narapela Juda i tingting long mekim nogut long ol misineri. Ol asples i stap klostu long Listra—em bel bilong ol i save kirap hariap long mekim samting—pastaim ol i tok Pol em i wanpela god. Tasol bihain, taim ol Juda bilong Antiok na Aikoniam em ol i save birua long ol misineri i kam kamap, ol asples i tromoi ston long Pol na larim em long i dai! Bihain long dispela, Pol na Barnabas i go long Derbe long provins Galesia em Rom i bosim, em hap we ol man i save mekim tok ples Likonia. Ol i kamapim na stretim wok bilong ol kongrigesen, na makim ol elda. Olsem na yu ken lukim olsem inap olsem 15 yia bihain long Pentikos 33 C.E., lotu Kristen i kamap strong long Esia Maina.—Aposel 13:13–14:26.
Long namba tu raun bilong em, long yia 49 i go long 52 C.E. samting, Pol na ol wanwok bilong em i go pastaim long Listra, na ating ol i abrusim as ples bilong em Tarsus long Silisia. Em i go lukim gen ol brata long Listra na i go long hap not, na bihain Pol i laik “autim tok” long ol provins long Bitinia na Esia. Tasol holi spirit i tambuim em. Ol man bai i autim tok long ol dispela hap bihain. God i stiaim Pol na em i go long hap not-wes bilong Esia Maina long Troas em ples i stap long nambis. Bihain long rot bilong samting olsem driman, Pol i kisim tok long i go autim gutnius long Yurop.—Aposel 16:1-12; 22:3.
Long namba tri raun bilong wok misineri bilong Pol long yia 52 i go 56 C.E. samting, em i go gen long Esia Maina, na kamap long Efesus, em wanpela taun bilong Esia ol sip i save kam sua long en. Em i bin go pinis long dispela hap, taim em i bin kam bek long namba tu raun bilong em. Wanpela lain Kristen i wok strong long dispela taun, na Pol na ol poroman bilong em i stap wantaim ol inap tripela yia samting. Long dispela haptaim i gat sampela hevi na birua. Wanpela em hevi ol man bilong wokim ol samting long silva long Efesus i kirapim bilong strongim wok bisnis bilong ol long salim ol samting bilong lotu.—Aposel 18:19-26; 19:1, 8-41; 20:31.
Wok misineri i bin kamap long Efesus i karim planti gutpela kaikai. Aposel 19:10 i tok: “Olgeta manmeri i stap long provins Esia ol i harim tok bilong Bikpela, em ol Juda na ol Grik wantaim.”
Ol Samting i Kamap Long Esia Maina
Klostu long pinis bilong i stap bilong em long Efesus, Pol i raitim pas long ol Korin olsem: “Ol sios long provins Esia i givim gude long yupela.” (1 Korin 16:19) Pol i tingting long wanem ol kongrigesen taim em mekim dispela tok? Ating em i tok long ol kongrigesen long Kolosi, Laodisia, na Hierapolis. (Kolosi 4:12-16) Buk Paul—His Story i tok: “Ating yumi ken ting olsem wok misineri i bin kamap long Efesus i mekim na ol kongrigesen long Smerna, Pergamum, Sardis, na Filadelfia i kamap. . . . Olgeta i stap longwe long Efesus inap olsem 192 kilomita na i gat ol gutpela rot tru.”
Olsem na 20 yia bihain long Pentikos 33 C.E., sampela kongrigesen Kristen i stap long hap saut na wes bilong Esia Maina. Olsem wanem long ol narapela hap bilong Esia Maina?
Ol Man i Kisim Pas Bilong Pita
Holi spirit i kirapim aposel Pita long raitim namba wan pas bilong em sampela yia bihain, long yia 62 i go 64 C.E. samting. Em i salim dispela pas i go long ol Kristen long Pontus, Galesia, Kapadosia, Esia, na Bitinia. Pas bilong Pita i soim olsem i gat ol kongrigesen Kristen long ol dispela hap, na em i tokim ol elda bilong ol long “lukautim gut ol manmeri bilong God.” Wanem taim ol dispela kongrigesen i bin kamap?—1 Pita 1:1; 5:1-3.
Pol i bin autim tok long sampela hap we ol man husat i bin kisim pas bilong Pita ol i stap long en, olsem Esia na Galesia. Tasol em i no bin go insait long Kapadosia o Bitinia. Baibel i no stori long olsem wanem lotu Kristen i go kamap long ol dispela hap. Tasol ating em i go long rot bilong ol Juda o ol man i kirap bihainim lotu Juda em ol i bin stap long Jerusalem long Pentikos 33 C.E. na bihain ol i go bek long ples bilong ol. Tasol maski lotu Kristen i go kamap olsem wanem, klostu 30 yia bihain long Pentikos taim Pita i raitim ol pas bilong em, i bin i gat ol kongrigesen “i stap long olgeta hap bilong Esia Maina” olsem wanpela saveman i tok.
Sevenpela Kongrigesen Bilong Buk Kamapim Tok Hait
Ol Juda i bikhet na pait long ol Rom na dispela i kirapim ol Rom long bagarapim Jerusalem long 70 C.E. Ating sampela Kristen bilong Judia i go i stap long Esia Maina.b
Long yia 90 C.E. samting, long rot bilong aposel Jon, Jisas Krais i givim ol pas i go long sevenpela kongrigesen long Esia Maina. Ol dispela pas i go long ol kongrigesen long Efesus, Smerna, Pergamum, Taiataira, Sardis, Filadelfia, na Laodisia, ol i soim olsem ol Kristen long dispela hap bilong Esia Maina i bungim ol hevi inap pundaunim ol, olsem pasin pamuk, pasin bilong bihainim ol man, na pasin apostet.—KTH 1:9, 11; 2:14, 15, 20.
Pasin Daun, Givim Bel Olgeta Long Mekim Wok
Buk Aposel i stori long sampela samting tasol ol Kristen bilong bipo i bin mekim bilong mekim lotu Kristen i go bikpela. Tupela aposel i gat nem long autim tok, em Pita na Pol, ol i bin insait long ol samting em Buk Aposel i stori long en, tasol i gat sampela lain yumi no save long namba bilong ol em ol i bin autim tok long ol narapela hap. Ol samting i kamap long Esia Maina i kamapim klia olsem ol Kristen bilong pastaim i bin bihainim tru tok bilong Jisas, em i tok: “Yupela i mas i go mekim olgeta lain manmeri i kamap disaipel bilong mi.”—Matyu 28:19, 20.
Wankain long nau, lain brata i stap long olgeta hap bilong graun i save long sampela wok tasol ol Witnes Bilong Jehova i stap gut long God ol i save mekim. Olsem ol man bilong autim tok long taim bilong ol aposel long Esia Maina, yumi no save tumas long planti bilong ol man bilong autim gutnius bilong Kingdom long nau. Tasol ol tu i amamas long i stap bilong ol na bisi long mekim wok, na ol i belgut tru, long wanem, ol i save ol i bihainim tok na givim ol yet bilong helpim ol narapela.—1 Timoti 2:3-6.
[Ol Futnot]
a Long Ol Skripsa Grik na long dispela stori, “Esia” i makim provins bilong Rom i stap long hap wes bilong Esia Maina, na i no makim bikpela hap graun bilong Esia bilong nau.
b Wanpela man bilong raitim stori bilong ol samting i kamap bipo, em Eusebius (260-340 C.E.) i tok paslain long yia 66 C.E., “ol man i wok long pasim tok long kilim i dai ol aposel, na ol i mas ranawe lusim Judia. Tasol long strong bilong Krais ol i go long olgeta hap na autim tok na skulim ol man.”
[Blok long pes 11]
LOTU KRISTEN BILONG PASTAIM LONG BITINIA NA PONTUS
Provins Bitinia na Pontus wantaim i stap long nambis bilong solwara Blaksi bilong Esia Maina. Yumi inap kisim save long i stap bilong ol man long dispela provins long rot bilong pas em Plini Namba Tu, wanpela ofisa bilong provins, i raitim long King Trejan.
Inap 50 yia bihain long ol pas bilong Pita i raun long olgeta kongrigesen long dispela hap, Plini i askim Trejan long givim sampela gutpela tingting long olsem wanem em inap toktok wantaim ol Kristen. Plini i tok: “I no gat wanpela taim mi stap long taim kot i givim ol askim long ol Kristen. Olsem na mi no save long wanem kain panismen ol i save givim long ol. Planti man bilong kain kain namba na krismas, ol man na meri wantaim, i kam long kot, na dispela wok bai i go yet. I no ol man bilong taun tasol i save bung wantaim dispela liklik lain lotu nogut, nogat, ol man bilong ples na ausait long taun ol tu i save mekim olsem.”
[Sat/Mep long pes 9]
(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)
OL RAUN BILONG POL
Namba Wan Raun Bilong Wok Misineri
SAIPRUS
PAMFILIA
Perga
Antiok (bilong Pisidia)
Aikoniam
Listra
Derbe
Namba Tu Raun Bilong Wok Misineri
SILISIA
Tarsus
Derbe
Listra
Aikoniam
Antiok (bilong Pisidia)
FRIGIA
GALATIA
Troas
Namba Tri Raun Bilong Wok Misineri
SILISIA
Tarsus
Derbe
Listra
Aikoniam
Antiok (bilong Pisidia)
Efesus
ESIA
Troas
[Seven congregations]
Pergamum
Taiataira
Sardis
Smerna
Efesus
Filadelfia
Laodisia
[Other locations]
Hierapolis
Kolosi
LYCIA
BITINIA
PONTUS
KAPADOSIA
[Piksa long pes 9]
Antiok
[Piksa long pes 9]
Troas
[Kredit Lain]
© 2003 BiblePlaces.com
[Piksa long pes 10]
Ples bung bilong Efesus.—Aposel 19:29
[Piksa long pes 10]
As bilong alta bilong Sus long Pergamum. Ol Kristen long dispela taun i stap long hap we “sia king bilong Satan i stap” long en.—KTH 2:13
[Kredit Lain]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.