Yu Save Long Dispela?
Wanem samting i bin kamap long Bokis Kontrak?
Long lain Israel, Bokis Kontrak i makim olsem God i stap wantaim ol. (Kisim Bek 25:22) Dispela bokis em i wanpela bokis holi ol i wokim long diwai na karamapim long gol, na insait long en Moses i bin putim tupela hap ston i gat Lo i stap long en. Taim ol Israel i stap long ples drai nating, Bokis Kontrak i bin stap insait long Rum Tambu Tru long haus sel bilong God. (Kisim Bek 26:33) Bihain ol i putim Bokis Kontrak insait long Rum Tambu Tru long tempel bilong Solomon.—1 King 6:19.
Laspela taim Baibel i stori long Bokis Kontrak, em long 2 Stori 35:3, taim King Josaia i bringim i go bek long tempel, long 642 B.C.E. Wanpela tumbuna bilong Josaia, em Manase, em i bin lusim God na ating em i rausim Bokis Kontrak long tempel na putim piksa bilong wanpela god giaman insait long tempel. O ating Josaia i bin kisim i go na putim gut long wanpela hap long taim em i stretim bek tempel. (2 Stori 33:1, 2, 7; 34:1, 8-11) Yumi no save wanem samting i bin kamap long Bokis Kontrak bihain long dispela, long wanem, em i no stap long lista bilong ol samting em ol Babilon i kisim long tempel taim ol i kam pait na daunim Jerusalem long 607 B.C.E.—2 King 25:13-17.
Baibel i no tok ol i bin kisim Bokis Kontrak na putim bek insait long Rum Tambu Tru bilong tempel em Serubabel i wokim, na i luk olsem ol i no bin wokim nupela Bokis Kontrak olsem senis bilong en.—Esra 1:7-11.
Husat ol narapela narapela man long Baibel ol i kolim Jems?
I gat 4-pela olgeta, na dispela inap paulim yumi.a Wanpela em papa bilong aposel Judas (i no Iskariot), na yumi no save long sampela samting moa bilong em.—Luk 6:16; Aposel 1:13.
Narapela em i pikinini bilong Sebedi. Dispela Jems em brata bilong Jon, tupela wantaim ol i aposel bilong Jisas. (Matyu 10:2) I luk olsem mama bilong en em Salome, susa bilong mama bilong Jisas. (Skelim Matyu 27:55, 56 wantaim Mak 15:40, 41 na Jon 19:25.) Sapos olsem, orait Jems em i kasen brata bilong Jisas. Em man bilong painim pis, na em wantaim brata bilong em i wok wantaim Pita na Andru.— Mak 1:16-19; Luk 5:7-10.
Orait narapela Jems em pikinini bilong Alfius, na em tu i wanpela aposel bilong Jisas. (Mak 3:16-18) Long Mak 15:40 ol i kolim em olsem “namba 2 Jems.” Ating ol i kolim em olsem, long wanem, em i sotpela liklik o yangpela moa long Jems, pikinini bilong Sebedi.
Laspela Jems, em pikinini bilong Josep na Maria, em i brata bilong Jut na Jisas. (Mak 6:3; Galesia 1:19) Taim Jisas i bin mekim wok autim tok, Jems i no bin i stap olsem wanpela disaipel bilong em. (Matyu 12:46-50; Jon 7:5) Tasol paslain long Pentikos 33 C.E., Jems i beten wantaim mama bilong em, na ol brata bilong em, na ol aposel long wanpela rum antap, long Jerusalem. (Aposel 1:13, 14) Bihain Jems i holim bikpela wok long kongrigesen long Jerusalem na em i raitim wanpela hap bilong Baibel ol i kolim Buk Jems.—Aposel 12:17; Jems 1:1.
[Futnot]
a Long sampela tok ples ol i kolim nem Jems olsem Jekop. Dispela tok ‘Abraham, Aisak na Jekop’ i save kamap planti taim long Baibel, na Matyu 1:16 i tok, Jekop “em i papa bilong Josep . . . em i man bilong Maria.”