Ol i Painim Wanpela Gutpela Samting Bilong Baibel
PLANTI handet yia i go pinis, i no gat planti pepa samting bilong raitim ol tok long en. Olsem na ol i save yusim gen ol pepa ol i bin wokim long skin bilong animal na ol narapela samting. Ol i sikirapim na rausim ol tok ol i bin raitim long ink, em ol tok ol i no gat wok moa long en, bambai ol i ken raitim ol nupela tok antap. Ol i rausim ol tok bilong Baibel tu long ol kain pes olsem bambai ol i ken yusim gen ol dispela pes.
Wanpela kain buk olsem i gat ol tok bilong Baibel long en, em Codex Ephraemi Syri rescriptus. Mining bilong tok rescriptus em “raitim antap gen.” Dispela buk, olsem kodeks, em wanpela gutpela samting tru, long wanem, em i gat ol olpela rait tru bilong Ol Skripsa Grik. Em i wanpela bilong ol buk i kamapim klia olsem ol tok i stap long Ol Skripsa Grik i stret olgeta na i no popaia liklik.
Ol tok bilong Baibel em ol i bin raitim long dispela kodeks 400 yia samting bihain long Krais, ol i rausim ol tok bilong en olsem 1100 yia bihain long Krais, na antap long ples bilong en ol i raitim 38 bikpela tok ol i bin tanim i go long tok Grik, em Ephraem, wanpela saveman bilong Siria, i bin mekim. Klostu long yia 1800, ol saveman i luksave olsem i gat sampela tok bilong Baibel i stap aninit long ol dispela rait, em ol tok ol i bin wok long rausim ol ink bilong en. Insait long sampela yia bihain, ol i traim ritim ol dispela tok bilong Baibel, tasol i hatwok long ritim olgeta tok, long wanem, sampela rait i no stap ples klia, planti pes i bagarap liklik, na ol rait ol i bin raitim bihain, ol i stap antap long ol dispela rait bilong pastaim. Ol i putim sampela kain kemikal long ol pes bambai marasin i ken mekim ol rait bilong Baibel i kamap ples klia na isi long ritim. Tasol dispela wok i no kamap gutpela tumas. Olsem na planti saveman i ting olsem ol tok ol i bin rausim, i no gat rot long stretim bek.
Bihain liklik long 1840, Konstantin von Tischendorf bilong Jemani, em wanpela saveman bilong ol tokples, i kirap givim bel long stadim dispela kodeks. Tischendorf i lusim tupela yia long ritim. Wanem samting i helpim em long ritim ol dispela rait maski ol narapela i bin hatwok long mekim olsem?
Tischendorf i kliagut long ol tok Grik ol i raitim long ol kapitol leta.a Em i gat gutpela ai, olsem na taim em i holim pepa aninit long lait, em inap luksave long ol rait bilong pastaim. Bilong mekim kain wok olsem long nau, sampela saveman i yusim sampela kain strongpela lait.
Long 1843 na 1845, Tischendorf i kamapim wanpela buk i gat stori bilong ol tok em i bin ritim long Codex Ephraemi. Long dispela wok em i mekim, em i kisim nem olsem man i go pas long stadim ol olpela rait Grik.
Bikpela bilong Codex Ephraemi em inap olsem 31 sentimita na longpela bilong en em 23 sentimita. Em wanpela olpela manuskrip tru we olgeta wan wan pes i gat wanpela kolum tasol bilong ol rait. I gat 209 pes bilong dispela buk i no bagarap, em 145 pes bilong ol i gat ol tok bilong olgeta buk bilong Ol Skripsa Grik, tasol 2 Tesalonaika na 2 Jon tasol i no stap. Ol narapela pes i gat sampela hap bilong Ol Skripsa Hibru ol i bin tanim ol tok bilong en i go long tok Grik.
Long nau, dispela buk i stap long Nesenel Laibreri long Paris, Frans. Maski Tischendorf i ting dispela buk i kam long Isip, yumi no save em i kam long wanem hap stret. Ol saveman i tok Codex Ephraemi em i wanpela bilong ol 4-pela bikpela manuskrip i gat ol rait Grik bilong Baibel em ol i bin raitim long ol kapitol leta. Ol narapela em Codex Sinaitic, Codex Alexandrine, na Vatican 1209, em olgeta i bilong 300 i go inap 400 yia samting bihain long Krais.
Long kain kain rot, God i bin lukautim ol tok bilong Baibel Holi na ol dispela tok i bin stap gut tru na i no bagarap. Na wanpela rot olsem em pasin bilong yusim gen ol pepa ol i bin sikirapim na rausim ol tok long en. Maski wanpela man i bin traim long rausim ol tok bilong Baibel i stap long Codex Ephraemi, tok bilong en i stap yet. Dispela i mekim na yumi inap bilipim tru dispela tok aposel Pita i mekim: “Tok bilong Bikpela i save stap oltaim oltaim.”—1 Pita 1:25.
[Futnot]
a Tischendorf i gat nem long painim wanpela olpela manuskrip bilong Ol Skripsa Hibru ol i bin tanim ol tok bilong en i go long tok Grik. Ol i kolim dispela manuskrip Codex Sinaiticus. Em i bin painim long Haus Bruder Bilong St. Catherine, long as bilong maunten Sainai.
[Sat/Piksa long pes 16]
(Bilong save ol dispela rait i stap we long pes, lukim buk o magasin)
Codex Ephraemi Syri rescriptus, em Tischendorf (1815-1874) i bin ritim gut ol tok bilong en
TOK BILONG BAIBEL OL I RAITIM PASTAIM
TOK GRIK OL I RAITIM GEN ANTAP LONG RAIT BILONG PASTAIM
[Kredit Lain]
© Bibliothèque nationale de France
[Piksa long pes 17]
Codex Sinaiticus, painim long Haus Bruder Bilong St. Catherine
[Piksa long pes 17]
Tischendorf