Yu Save Long Dispela?
Sinagog Long Taim Bilong Ol Aposel: Ol i painim wanpela olpela sinagog long taun Gamla we i stap 10 kilomita long not is bilong Raunwara Galili, na ol i bihainim sampela stail bilong en long wokim sinagog olsem i stap long piksa. Ating ol sinagog bilong bipo i luk olsem
Sinagog i kamap olsem wanem?
Dispela tok “sinagog” i kam long wanpela tok Grik, na mining em “bung” o “bung wantaim.” Dispela nem i stret bikos long bipo, lain Juda i save bung long sinagog long mekim lotu na kisim ol skultok. Ol Skripsa Hibru i no stori long sinagog, tasol Ol Skripsa Grik i soim klia olsem ol sinagog i stap pinis long taim bilong ol aposel.
Planti saveman i bilip olsem lain Juda i kamapim ol sinagog taim ol i kalabus long Babilon. Wanpela dikseneri (Encyclopaedia Judaica) i tok: “Ol kalabus lain i stap long narapela kantri na ol i no gat tempel, tasol ol i nidim tok bilong mekim gut bel bilong ol, olsem na ol i save bung wantaim, ating ol i bung long de Sabat, na ol i ritim Rait Holi.” Taim lain Juda i lusim kalabus, i luk olsem ol i bihainim yet pasin bilong bung wantaim na beten na ritim Ol Skripsa, na ol i kamapim ol sinagog long olgeta hap ol i go stap long en.
Long taim bilong ol aposel, sinagog em bikpela samting long lotu Juda na long laip bilong ol manmeri i stap long ol hap bilong Mediterenian, long olgeta hap bilong Midel Is, na long Israel. Lee Levine em profesa long yunivesiti (The Hebrew University of Jerusalem), na em i tok “[sinagog] em ples bilong stadi, kisim kaikai i holi, mekim kot, putim kontribiusen, na mekim bung bilong politik na miting bilong komiuniti.” Em i tok moa: “Bikpela wok bilong en i bilong mekim lotu.” Olsem na planti taim Jisas i go long ol bung i kamap long sinagog. (Mak 1:21; 6:2; Luk 4:16) Em i save skulim, kirapim, na strongim ol manmeri i bung long sinagog. Taim kongrigesen Kristen i kamap, planti taim aposel Pol tu i autim tok long ol sinagog. Ol manmeri husat i tingim tru lotu, ol i save go long sinagog. Olsem na taim Pol i go long wanpela taun, em i save go pastaim long sinagog na autim tok.—Apo. 17:1, 2; 18:4.