“No Ken Bagarapim Tingting Bilong Ol Pikinini Bilong Yupela”
APOSEL Pol i tok: “Yupela papa, yupela i no ken bagarapim tingting bilong ol pikinini bilong yupela na mekim ol i belhat.” (Efesus 6:4) Long hap bilong Wes i gat planti wok bisnis na ol manmeri i mas hariap hariap mekim ol samting, olsem na planti taim ol i les kwik long ol pikinini bilong ol. Na long ol kantri i no gat planti wok bisnis tu i hatwok long ol papamama i mekim bikpela long ol pikinini. Long ol dispela kantri ol manmeri i no save hariap long mekim ol samting olsem long hap bilong Wes, tasol ol i save bihainim ol pasin bilong ol tumbuna, na dispela inap mekim na bai pasin bilong papamama i bagarapim bel bilong ol pikinini.
Long sampela kantri olsem, ol man i save tingim ol pikinini i olsem samting nating. Sampela lain i save bihainim pasin bilong ol tumbuna na taim ol i tokim ol pikinini long mekim wanpela samting, ol i save tok strong na bikmaus long ol na toknogutim ol na tok long paitim ol sapos ol i no mekim. Ating wan wan taim tasol bai yu harim man i mekim gutpela tok long wanpela pikinini, na ol i no save tok tenkyu taim pikinini i mekim wanpela samting bilong helpim ol. Ol papa i pilim olsem ol i mas paitim pikinini bambai pikinini i ken save papa i bos; papa i save mekim hatpela tok long pikinini na paitim em tu wantaim.
Long sampela lain long Afrika, sapos pikinini i kirap givim gude long man i bikpela pinis, ol i ting em i mekim pasin bikhet. Planti taim bai yu lukim ol pikinini i karim hevipela samting long het em ol i sanap na wetim ol man i bikpela pinis i givim orait long ol pastaim, na ol i ken gude long ol na abrusim ol i go. Ol man i givim baksait long ol pikinini na toktok i stap, na ol pikinini i mas wet inap long laik bilong ol dispela man.
Narapela samting em inap mekim na bai ol pikinini i no i stap gutpela em olsem, planti ol i stap rabis. Ol man i mekim ol pikinini i wok kalabus, na dispela i bagarapim skin bilong ol pikinini na pasim ol na bai ol i no inap i go long skul. Sampela taim famili tu i save givim bikpela wok tumas long ol pikinini. Na sapos famili i stap long bus na papamama i salim pikinini i go i stap wantaim ol wanblut long taun bambai pikinini i ken skul, planti taim ol wanblut i save mekim pikinini i stap olsem wokboi nating bilong ol. Ol dispela kain pasin nogut ol i mekim long pikinini inap bagarapim bel bilong em!
Insait Bilong Dispela Tok “Bagarapim Tingting”
Sampela papamama i bihainim ol kain kain tingting bilong ol man bilong graun long pasin bilong mekim bikpela long pikinini, na ol i no tingim olsem pasin ol i mekim inap bagarapim tingting bilong pikinini. Tasol i gat gutpela as na Baibel i tok papamama i no ken mekim olsem. Long Efesus 6:4 long Baibel Pisin, ol i skruim sampela tok moa long dispela tok “bagarapim tingting” na bai ol i kamapim gut insait tru bilong hap tok Grik ol i kisim dispela tok long en, na ol i raitim olsem: “Yupela i no ken bagarapim tingting bilong ol pikinini bilong yupela na mekim ol i belhat long yupela.” Na long Rom 10:19, Baibel Pisin i tanim dispela hap tok Grik olsem “mekim yupela i bel nogut na kros.”
Olsem na narapela Baibel (Today’s English Version) i tanim tok bilong Efesus 6:4 olsem: “Yu no ken mekim pasin long ol pikinini bilong yu em inap mekim ol i belhat.” Na narapela Baibel (The Jerusalem Bible) i tanim dispela tok olsem: “Yu no ken mekim na bai ol pikinini bilong yu i bel nogut.” Olsem na Baibel i no toktok long ol liklik pasin kranki ating papa o mama i mekim na i skrapim bel bilong pikinini. Nogat. Na Baibel i no tok, papamama i no ken stretim pikinini long gutpela pasin. Wanpela buk (Lange’s Commentary on the Holy Scriptures) i tok, dispela ves bilong Baibel i stori long pasin bilong “belhat kwik long ol pikinini na mekim nogut long ol, em dispela kain pasin . . . i save mekim na ol pikinini i no laikim papamama na i kirapim ol long bikhet na sakim tok na ol i bel nogut.”
Wanpela tisa (J. S. Farrant) i tok: ‘Ol pikinini i wanlain bilong yumi—ol i man na meri—ol i no olsem diwai sayor samting na bai ol i no pilim samting i painim ol, nogat. Ol samting i painim ol pikinini i save mekim na ol i belgut o belhat.’ Sapos ol man i mekim pasin i no stret long ol, dispela inap mekim na bai tingting bilong ol i “paul olgeta” na ol i kamap olsem “longlong.”—Lo 28:34.
Skulim Ol Pikinini Long Tok Bilong God
Sapos papamama i laik bai pikinini bilong ol i bihainim tok i tru, orait ol i no ken larim pasin bilong ples tasol i bosim tingting bilong ol long pasin ol i mas bihainim bilong mekim bikpela long ol pikinini. (Lukim 3 Jon 4.) Pol i tok, ol papamama i no ken bagarapim bel bilong ol pikinini bilong ol, na bihain Pol i tok: “Yupela i mas mekim gutpela pasin long ai bilong Bikpela, na stretim gut ol pikinini bilong yupela na skulim ol long tok bilong Bikpela.” (Efesus 6:4) Olsem na ol i mas bihainim ol lo bilong Jehova, na ol i no ken bihainim ol pasin na tingting bilong ol man bilong ples.
Long sampela kantri, ol i save mekim nogut long ol pikinini na tingim ol i samting nating o ol i olsem wokboi nating. Tasol long Buk Song 127:3 Baibel i tok: “God i mekim gut long yumi na givim ol pikinini olsem presen. Ol i gutpela blesing tru yumi kisim long God.” Sapos papa o mama i mekim nogut long dispela gutpela presen God i bin givim long em, yu ting em inap i stap gutpela long ai bilong God? Nogat, a? Na sapos papamama i ting pikinini i stap bilong mekim tasol wok bilong helpim tupela, dispela tingting tu i kranki. Long 2 Korin 12:14 Baibel i tok: “Ol pikinini i no gat wok bilong painim na bungim ol kaikai samting bilong helpim ol papamama bilong ol. Nogat. Ol papamama tasol i gat wok bilong bungim ol samting bilong helpim ol pikinini.”
I no olsem ol pikinini i no ken mekim sampela wok long haus bilong helpim papamama. Tasol papamama i mas tingim pikinini na ol samting inap helpim em, a? Olsem: Wanpela yangpela meri Kristen long Afrika, nem bilong em Yaa, ol i bin askim em long em i laik bai papamama i mekim wanem bilong helpim em, na em i tok: “Mi laik bai papamama i no ken givim planti wok tumas long mi long ol de mi makim bilong i go autim tok.” Olsem na sapos pikinini i gat planti tumas wok long haus na em i hatwok long kamap long skul long taim stret o long i go long miting, orait gutpela sapos papamama i tingim dispela samting na stretim ol samting bilong helpim em.
Tru, sampela taim pikinini i bikhet liklik. Orait, long kain taim olsem, papamama i ken mekim wanem bilong stretim pikinini na ol i no ken mekim tok nogut long pikinini o skrapim bel bilong em na em i belhat? Sindaun 19:11 i tok: “Man i gat gutpela tingting, em i no inap kros kwik.” Papamama i mas tingim olgeta pikinini wan wan. Olgeta i narapela narapela kain, na i gat narapela narapela kain laik na strong na samting ol i mas kisim bilong helpim ol. Olsem wanem? Yu bin wok long save gut long olgeta wan wan pikinini bilong yu bambai yu inap save gut long ol laik na strong bilong ol na samting bilong helpim olgeta wan wan? Sapos famili i wok wantaim na lotu wantaim na mekim ol samting bilong amamas wantaim, dispela inap helpim papamama long save gut long ol pikinini bilong ol na pas gut wantaim ol.
Long 2 Timoti 2:22, Pol i kamapim wanpela gutpela tok long Timoti, olsem: “Oltaim yu mas givim baksait long olgeta kain laik nogut i save kamap long bel bilong ol yangpela man.” Pol i save, ol yangpela i save mekim nabaut. Ol i wok long i go bikpela, na planti senis i kamap long skin na long laik bilong bel. Yangpela man i kirap laikim yangpela meri, na yangpela meri i kirap laikim yangpela man, na dispela laik i kamap strong. Long dispela taim papamama i mas givim gutpela tingting long ol yangpela na wok strong long helpim ol long pasin sori bambai ol i no ken pundaun. Tasol ol i no ken mekim long pikinini olsem ol i no bilip long em na ol i ting em i mekim pinis pasin i no stret. Pikinini meri bilong wanpela papa Kristen i bel hevi na em i tok: “Mi no bin mekim pasin pamuk, tasol papa i save sutim tok long mi olsem em i ting mi mekim pinis, na mi les.” Yu mas bilip long pikinini, na no ken sutim nating tok long em. (Lukim 2 Tesalonaika 3:4.) Yu no ken skelim skelim pikinini bilong painim pasin kranki long em. Nogat. Yu mas sori long pikinini, na pilim tingting bilong em, na no ken senisim senisim tok yu givim long em.
Taim hevi i no kamap yet, sapos papamama i toktok wantaim pikinini long ol samting inap pundaunim em, dispela bai helpim pikinini long abrusim planti hevi. God i givim wok long ol papamama long skulim ol pikinini bilong ol tok bilong em long Baibel. (Lo 6:6, 7) Ating papamama i mas lusim bikpela hap taim na strong bilong mekim dispela wok. Tasol sori tru, sampela papamama i no mekim dispela wok bilong ol, long wanem ol i save les kwik. Na long ol kantri i no gat planti wok bisnis, planti papamama i no save rit rait na i hatwok long ol i skulim pikinini.
Ating papa i ken tokim wanpela strongpela brata Kristen long i kam helpim em, na dispela brata i ken helpim em long sampela tingting tasol, long wanem, papa i sot long save bilong mekim dispela wok bilong em. (Sindaun 27:17) O ating brata i ken helpim papa long mekim famili-stadi. Maski brata i helpim papa olsem, tasol em wok bilong papa long skulim ol pikinini bilong em long ol tok bilong God. (1 Timoti 5:8) Papa i ken wok strong long autim tok wantaim ol pikinini na toktok wantaim ol long ol samting bilong spirit taim ol i kaikai wantaim na long ol narapela taim i stret.
Taim yangpela i wok long i go bikpela, em i laik bosim sampela samting bilong em yet; em i no laik bai papamama i bosim olgeta samting em i mekim. Sampela taim papamama i ting dispela i makim olsem em i no laik daun moa long ol na em i bikhet. Sapos dispela tingting i kirapim ol long mekim long em olsem em i liklik pikinini yet na ol i no laik larim em i bosim sampela samting bilong em yet, dispela bai bagarapim tru bel bilong em. Na sapos ol i laik bosim olgeta samting em i tingting long mekim—olsem skul na wok na marit—na ol i no toktok wantaim em pastaim long pasin isi na harim tingting bilong em, dispela tu bai bagarapim bel bilong em na mekim em i belhat. (Sindaun 15:22) Aposel Pol i tokim ol Kristen, “tingting bilong [ol] i mas i stap olsem tingting bilong ol bikpela man.” (1 Korin 14:20) Ol papamama i laik bai tingting bilong pikinini i stap olsem tingting bilong ol bikpela man na em i kamap strong long spirit, a? Tasol pikinini i mas lain long “skelim wanem ol pasin i gutpela na wanem ol pasin i nogut.” (Hibru 5:14) Sapos papamama i no larim pikinini i wokim tingting bilong em yet bai em i no inap lain na skelim gut ol pasin.
I hatwok long mekim bikpela long ol pikinini long dispela taim nogut. Tasol ol papamama i bihainim tok bilong Baibel ol i no save bagarapim tingting bilong pikinini na mekim pikinini i belhat na pilim olsem em “i no inap mekim wanpela gutpela wok.” (Kolosi 3:21) Ol dispela papamama i save sori long ol pikinini bilong ol, na pilim tingting bilong ol, na mekim gut long ol. Ol i no save subim pikinini—ol i save soim rot long em; ol i no save givim baksait long pikinini—ol i save lukautim em gut na mekim ol samting bilong helpim em; ol i no save bagarapim bel bilong pikinini na mekim em i belhat long ol—ol i save mekim gut long pikinini na dispela i kirapim pikinini long laikim tru ol.
[Piksa long pes 31]
Dispela papamama na ol pikinini long Gana i amamas wantaim, na dispela i givim rot long papamama bilong poromanim gut ol pikinini