Ol Referens Bilong Laip na Wok Autim Tok Miting Wok Buk
Me 7-13
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | MAK 7-8
“Karim Diwai Pos Bilong Yu na Bihainim Mi Oltaim”
(Mak 8:34) Em i singautim bikpela lain manmeri i kam long em wantaim ol disaipel bilong en na em i tokim ol: “Sapos wanpela man i laik bihainim mi, orait em i mas givim baksait long ol laik bilong em yet na karim diwai pos bilong en na bihainim mi oltaim.
nwtsty-E stadi nouts long Mk 8:34
em i mas givim baksait long ol laik bilong em yet: Dispela i makim olsem man i redi long daunim laik bilong em yet na bihainim laik bilong God. Ol inap tanim dispela hap tok Grik olsem “em i mas tok nogat long ol samting bilong em yet,” na dispela i stret, long wanem, em i mas sakim ol laik bilong em yet, o ol samting em i tingting long mekim, o ol samting i bilong helpim em yet. (2Ko 5:14, 15) Mak i mekim wok long dispela hap tok Grik tu taim em i stori long Pita i tok em i no save long Jisas.—Mk 14:30, 31, 72.
Yu Ran Strong Long Resis Bilong Kisim Laip?
14 Jisas i tok: “Sapos wanpela man i laik bihainim mi, orait em i mas daunim laik bilong em yet, na em i mas karim diwai . . . bilong en na bihainim mi.” (Mak 8:34) Sapos yumi kirap long bihainim Jisas, yumi mas bihainim em long olgeta taim, na i no gat malolo long mekim olsem, nogat. Na yumi no ken mekim nating o mekim bilong kisim biknem samting, nogat. Yumi mas oltaim bihainim tok bilong Jisas, long wanem, sapos yumi no was gut na bosim tingting na pasin bilong yumi long olgeta taim, nogut wanpela taim yumi no tingting gut na yumi mekim rong na dispela i bagarapim gutnem bilong yumi long ai bilong God, na ating bai yumi lus long winim resis na kisim prais olsem laip oltaim. Yumi no save kamap strong wantu long ol samting bilong spirit, tasol wantu yumi inap pundaun sapos yumi no was gut.
(Mak 8:35-37) Long wanem, sapos man i laik holimpas laip bilong em yet, orait laip bilong en bai lus. Tasol sapos man i tingim mi na gutnius na i lusim laip bilong en, orait bai em i kisim bek laip bilong em yet. 36 Sapos man i kisim olgeta samting bilong dispela graun tasol laip bilong en i lus, dispela bai helpim em olsem wanem? 37 Man bai givim wanem pe bilong baim bek laip bilong en?
Yu Redi Long Lusim Wanem Samting Bilong Kisim Laip Oltaim?
3 Long dispela wankain taim, Jisas i kamapim tupela askim. Namba wan: “Sapos wanpela man i kisim olgeta samting bilong graun, tasol laip bilong em yet i lus, orait dispela olgeta samting bai i helpim em olsem wanem?” Namba tu: “Bai man i givim wanem pe bilong baim bek laip bilong en?” (Mak 8:36, 37) I no hatwok long bekim namba wan askim. Sapos man i kisim olgeta samting bilong graun, tasol laip bilong em yet i lus, orait olgeta dispela samting i no inap helpim em liklik. Bilong ol samting man i kisim i ken helpim em, em yet i mas i stap laip. Namba tu askim bilong Jisas i olsem: “Bai man i givim wanem pe bilong baim bek laip bilong en?” Ating dispela askim i kirapim ol man long tingim tok Satan i bin kamapim long taim bilong Jop. Satan i tok: “[Man] inap givim olgeta samting bilong en bilong baim bek laip bilong en.” (Jop 2:4) Long sampela man i no lotu long Jehova, ating dispela tok bilong Satan i stret. Planti man bai givim olgeta samting bilong ol, na lusim stretpela pasin bilong ol tu, bilong baim bek laip bilong ol. Tasol ol Kristen i gat narapela tingting long dispela samting.
4 Yumi save pinis, Jisas i no kam long graun bilong givim yumi gutpela helt, mani, na longpela laip nau long dispela taim, nogat. Em i kam bilong opim rot long yumi ken kisim laip oltaim long nupela taim bihain. Dispela laip oltaim em i bikpela samting tru long yumi. (Jon 3:16) Tingting ol Kristen i kisim long namba wan askim bilong Jisas i olsem: “Sapos wanpela man i kisim olgeta samting bilong graun, tasol laip oltaim bilong em yet i lus, orait dispela olgeta samting bai i helpim em olsem wanem?” Bekim bilong dispela askim i olsem: Ol dispela samting i no inap helpim em liklik. (1 Jon 2:15-17) Bilong helpim yumi long bekim namba tu askim bilong Jisas, yumi ken askim yumi yet, ‘Mi redi long lusim wanem ol samting long nau na bai mi inap kisim laip oltaim long nupela taim?’ Wokabaut bilong yumi bai kamapim bekim bilong dispela askim, na dispela bai helpim yumi long skelim olsem dispela laip oltaim yumi wet long kisim, em samting i stap strong long bel bilong yumi o nogat.—Skelim Jon 12:25.
(Mak 8:38) Sapos man i sem long mi na ol tok bilong mi nau long dispela taim we ol manmeri i no stap gut long God na i mekim ol sin, orait taim Pikinini bilong man i kam long glori bilong Papa bilong en wantaim ol ensel holi, em bai sem long dispela man.”
Pikinini Bilong Man Em i Husat?
Tok bilong Jisas i makim olsem bilong i stap gut long em olsem disaipel bilong em, ol i mas strongim bel na daunim sampela laik bilong ol. Jisas i tok: “Sapos man i sem long mi na ol tok bilong mi nau long dispela taim we ol manmeri i no stap gut long God na i mekim ol sin, orait taim Pikinini bilong man i kam long glori bilong Papa bilong en wantaim ol ensel holi, em bai sem long dispela man.” (Mak 8:38) Tru tumas taim Jisas i kam, “bai em i bekim pe long olgeta wan wan inap long pasin ol i bin mekim.”—Matyu 16:27.
Mekim Wok Painimaut
(Mak 7:5-8) Olsem na ol Farisi na ol saveman bilong Lo i askim em: “Bilong wanem ol disaipel bilong yu i no save bihainim kastam em ol man bilong bipo i save bihainim? Ol i save kisim kaikai na han bilong ol i no klin.” 6 Em i tokim ol: “Aisaia i tok profet long yupela ol man bilong tupela maus, em i raitim tok olsem: ‘Ol dispela manmeri i save onarim mi long maus, tasol bel bilong ol i stap longwe long mi. 7 Ol i lotu nating long mi, long wanem, ol samting ol i skulim ol arapela long en, em ol tok bilong man tasol.’ 8 Yupela i lusim tok bilong God na yupela i holim strong ol kastam bilong ol man.”
Askim
Wai na ol birua bilong Jisas i sutim tok long pasin bilong wasim han?
▪ Ol birua i sutim tok long Jisas na ol disaipel long planti samting. Lo Bilong Moses i kolim sampela samting ol manmeri i mas mekim bilong kamap klin taim ol kain samting olsem i kamap: sua i kamap long bodi, meri i kisim sik mun, ol manmeri i kisim sik lepra, o sapos ol i holim bodi bilong man na animal i dai pinis. Lo i kolim tu ol samting ol i mas mekim bilong kamap klin. Ol manmeri inap givim ofa, waswas, o tromoi blut o wara long man na ol samting i doti.—Wkp., sap. 11-15; Nam., sap. 19.
Ol tisa bilong lotu Juda i putim sampela tok moa i go long ol dispela lo. Wanpela buk i tok, ol dispela lo “i bilong painimaut hau man i kamap doti, hau em i mekim ol narapela i kamap doti, wanem ol samting i kamap doti na wanem ol samting i no kamap doti, na ol samting na pasin ol manmeri i mas mekim bambai ol inap kamap klin gen.”
Ol birua i askim Jisas: “Bilong wanem ol disaipel bilong yu i no save bihainim kastam em ol man bilong bipo i save bihainim? Ol i save kisim kaikai na han bilong ol i no klin.” (Mak 7:5) Ol dispela birua i no askim long pasin bilong wasim han paslain long man i kisim kaikai, nogat. Ol tisa bilong lotu Juda i laik bai ol man i mas kapsaitim wara long han paslain long ol i kisim kaikai. Buk yumi kamapim tok bilong en long paragraf paslain i tok, ol tisa bilong lotu “i save tok pait long wanem kain ol dis o sospen ol i ken yusim long kapsaitim wara, na wanem kain wara i stret long yusim, na husat i mas kapsaitim wara, na wara i mas karamapim han i go inap long wanem mak.”
Jisas i tok stret long ol lida bilong lotu Juda: “Aisaia i tok profet long yupela ol man bilong tupela maus, em i raitim tok olsem: ‘Ol dispela manmeri i save onarim mi long maus, tasol bel bilong ol i stap longwe long mi [Jehova]. Ol i lotu nating long mi, long wanem, ol samting ol i skulim ol arapela long en, em ol tok bilong man tasol.’ Yupela i lusim tok bilong God na yupela i holim strong ol kastam bilong ol man.”—Mak 7:6-8.
(Mak 7:32-35) Na ol i bringim wanpela man i kam long em, em i yaupas na maus i hevi, na ol i askim Jisas strong long putim han long dispela man. 33 Na em i kisim man i go longwe long ol manmeri na tupela tasol i stap na em i putim pinga bilong en long yau bilong man. Na em i spet na i tatsim tang bilong man. 34 Em i lukluk i go long skai na pulim win strong na i tokim man: “Efata,” mining bilong dispela tok i olsem, “Yu op.” 35 Na yau bilong em i op, na maus i no hevi moa, na em i kirap long toktok gut.
Olsem Wanem? “Tingting Bilong Krais” i Stap Long Yu?
9 Dispela man em i yaupas na em i no inap toktok gut. Ating Jisas i lukim pinis olsem dispela man i pret o sem. Orait nau Jisas i mekim samting i narapela kain. Em i kisim dispela man i go, na i lusim ol manmeri, na tupela tasol i stap. Nau Jisas i mekim sampela samting bilong helpim yaupasman long save long samting em bai mekim long em. Em i “putim pinga long tupela yau bilong dispela man. Na bihain Jisas i spet long pinga bilong em yet, na i putim pinga long tang bilong dispela man.” (Mak 7:33) Orait nau Jisas i lukluk i go antap long heven na em i pulim win strong. I olsem Jisas i tokim em, ‘Samting mi bai mekim bilong helpim yu em i kam long strong bilong God.’ Nau Jisas i tok: “Yu op.” (Mak 7:34) Orait nau man inap harim tok na em inap toktok gut.
10 Jisas i tingim tru ol man, a? Em i pilim tru bel bilong ol, na dispela i kirapim em long mekim ol samting long pasin i no inap semim ol. Yumi ol Kristen i mas wok long kisim na bihainim dispela tingting bilong Krais. Baibel i tokim yumi: “Yupela olgeta i mas i stap wanbel na sori long olgeta man. Yupela i mas laikim tru ol arapela manmeri bilong God na marimari long ol, na lusim pasin bilong bikhet.” (1 Pita 3:8) Olsem na ol tok na ol pasin yumi mekim i mas makim olsem yumi pilim tru bel bilong ol narapela.
11 Long kongrigesen, bilong soim olsem yumi pilim tru tingting bilong ol narapela, yumi mas givim biknem long ol, na mekim wankain pasin long ol olsem yumi laik bai ol i mekim long yumi. (Matyu 7:12) Olsem na yumi mas was gut long ol tok yumi mekim na long pasin bilong yumi long mekim tok. (Kolosi 4:6) Yumi mas save, “Sapos man i no tingting gut na i tok, orait tok bilong en inap bagarapim bel bilong narapela man olsem bainat i sutim em.” (Sindaun 12:18) Olsem wanem insait long famili? Sapos namel long man na meri marit i gat pasin bilong laikim tru narapela, orait narapela bai pilim tru tingting na bel bilong narapela. (Efesus 5:33) Ol i no save mekim hatpela tok, o toktok planti long samting narapela i mekim, o mekim tok i sutim bel bilong narapela—ol dispela kain tok inap bagarapim tru bel bilong narapela na i hatwok long oraitim. Ol pikinini tu i save pilim ol samting long bel bilong ol, na gutpela papamama i mas tingim dispela. Taim papamama i mas stretim ol, ol i save tingim ol olsem ol i gat biknem na ol i stretim ol long pasin i no semim ol. (Kolosi 3:21) Taim yumi mekim ol samting i makim olsem yumi tingim gut narapela, yumi soim olsem tingting bilong Krais i stap long yumi.
Baibel Ritim
(Mak 7:1-15) Ol Farisi na sampela saveman bilong Lo, em ol i bin lusim Jerusalem, ol i kam bungim em. 2 Ol i lukim sampela disaipel bilong en i kaikai na han bilong ol i no klin, olsem ol i no bin wasim. 3 Ol Farisi na ol saveman bilong Lo i askim em long dispela samting, long wanem, ol Farisi na ol arapela Juda ol i no inap kaikai sapos ol i no wasim han i go antap inap long elbo. Ol i holim strong kastam bilong ol man bilong bipo. 4 Taim ol i lusim maket na kam bek ol i no inap kaikai sapos ol i no tromoi liklik wara long ol yet bilong kamap klin. Na i gat planti arapela kastam ol i bin kisim na ol i strong long bihainim, olsem putim ol kap, sospen, na kopa dis i go insait long wara, olsem baptaisim ol. 5 Olsem na ol Farisi na ol saveman bilong Lo i askim em: “Bilong wanem ol disaipel bilong yu i no save bihainim kastam em ol man bilong bipo i save bihainim? Ol i save kisim kaikai na han bilong ol i no klin.” 6 Em i tokim ol: “Aisaia i tok profet long yupela ol man bilong tupela maus, em i raitim tok olsem: ‘Ol dispela manmeri i save onarim mi long maus, tasol bel bilong ol i stap longwe long mi. 7 Ol i lotu nating long mi, long wanem, ol samting ol i skulim ol arapela long en, em ol tok bilong man tasol.’ 8 Yupela i lusim tok bilong God na yupela i holim strong ol kastam bilong ol man.” 9 Na em i tok moa long ol: “Yupela i save gut long pasin bilong givim baksait long tok bilong God na bai yupela i ken holimpas kastam bilong yupela. 10 Moses i bin tok, ‘Onarim papa bilong yu na mama bilong yu,’ na ‘Man i tok nogut long papa o mama em i mas i dai.’ 11 Tasol yupela i save tok, ‘Sapos wanpela man i tokim papa o mama bilong en: “Ol samting bilong mi em yu inap kisim helpim long en, dispela em i korban (dispela tok korban i makim presen ol i dediketim long God),”’ 12 Yupela i orait long dispela man i no ken mekim wanpela samting bilong helpim papa o mama bilong en. 13 Long rot bilong ol kastam yupela i skulim ol arapela long en, yupela i mekim olsem tok bilong God i samting nating. Na planti samting wankain olsem dispela, yupela i save mekim.” 14 Orait em i singautim gen bikpela lain manmeri na em i tokim ol: “Yupela olgeta, putim yau long tok bilong mi na kisimgut mining bilong en. 15 I no gat wanpela samting i stap ausait long man na i go insait long en inap mekim em i kamap doti. Nogat. Ol samting i lusim man na i kam ausait, dispela i save mekim man i kamap doti.”
ME 14-20
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | MAK 9-10
“Wanpela Visen i Strongim Bilip”
(Mak 9:1) Na em i tok moa long ol olsem: “Mi tok tru long yupela: Sampela man i sanap long hia bai i no dai yet na ol bai i lukim Kingdom bilong God i kamap pinis wantaim bikpela pawa.”
Ol Bikpela Tok Profet i Makim Krais
9 Em wanpela yia bihain long taim Jisas i bin kamapim ol samting i makim stret olsem em i Mesaia. Pasova bilong yia 32 C.E. i kamap i go pinis. Ating pasin birua, pasin bilong laikim tumas mani kago, o ol hevi bilong graun i mekim na planti manmeri em ol i bin bilip long Jisas, nau ol i no bihainim em moa. Na ating sampela i tingting planti na i bel hevi, long wanem, Jisas i sakim ol man i laik bai em i mas kamap king. Taim ol hetman bilong lotu Juda i tokim Jisas long wokim mirakel olsem mak long heven, Jisas i no laik mekim dispela samting na kisim biknem. (Matyu 12:38, 39) Ating sampela i tingting planti long dispela. Na tu, Jisas i wok long tokim ol disaipel long wanpela samting ol i hatwok tru long kisimgut—“em i mas i go long Jerusalem, na em i mas karim planti pen long han bilong ol hetman wantaim ol bikpris na ol saveman bilong lo. Na bai ol i kilim em i dai.”—Matyu 16:21-23.
10 Inap 9-pela o 10-pela mun moa na bai “[Jisas] i mas lusim dispela graun na i go long Papa.” (Jon 13:1) Jisas i wari long ol disaipel i bin stap gut long em, na em i tok promis long sampela long ol bai lukim dispela samting em i no bin soim long ol Juda i no bilip—em wanpela mak long heven. Em i tok: “Mi tok tru long yupela, sampela man i sanap hia bai ol i no i dai yet, na bai ol i lukim Pikinini Bilong Man i kam olsem king.” (Matyu 16:28) Yumi save, Jisas i no tok i gat sampela disaipel bai i stap inap long taim Kingdom Bilong Mesaia i kamap long 1914. Jisas i tingting long soim 3-pela disaipel long bikpela glori em bai kisim taim em i kamap King bilong Kingdom. Long dispela piksa olsem driman bilong samting bai kamap bihain, bodi bilong Jisas i senis na i kamap narakain.
(Mak 9:2-6) Orait 6-pela de bihain Jisas i kisim Pita, Jems, na Jon i go wantaim em, na em i bringim ol i go antap long wanpela maunten i antap moa. Na ol tasol i stap. Na long ai bilong ol stret em i senis na kamap narakain, 3 klos bilong en i lait na i kamap waitpela tru. I no gat wanpela man inap wasim ol klos na mekim ol i kamap waitpela olsem. 4 Na tu, Elaija na Moses i kamap long ai bilong ol, na tupela i wok long toktok wantaim Jisas. 5 Na Pita i tokim Jisas: “Rabai, i gutpela mipela stap long hia. Mipela i ken sanapim 3-pela haus sel, wanpela bilong yu, wanpela bilong Moses, na wanpela bilong Elaija.” 6 Pita i tok olsem, long wanem, ol i pret tru na Pita i no save em bai mekim wanem.
Ol Bikpela Tok Profet i Makim Krais
11 Inap 6-pela de bihain, Jisas i kisim Pita, Jems, na Jon i go long wanpela maunten i antap moa—ating em i wanpela kil bilong maunten Hermon. Taim “ol i lukluk i stap, bodi bilong Jisas i senis na i kamap narakain. Na pes bilong en i lait olsem san, na laplap samting bilong en i kamap waitpela olsem lait.” Na tupela profet, em Moses wantaim Elaija, ol tu i kamap na ol i toktok wantaim Jisas. Ating dispela bikpela samting i kamap long nait na ol disaipel inap lukim klia tru. Em i olsem samting tru tru long ol, olsem na Pita i tok em i laik sanapim 3-pela haus win—wanpela bilong Jisas, wanpela bilong Moses, na wanpela bilong Elaija. Pita i toktok yet na wanpela klaut i lait tumas i karamapim ol na wanpela maus insait long klaut i tok: “Dispela em i Pikinini bilong mi, mi laikim em tumas, na mi amamas long em. Yupela harim tok bilong em.”—Matyu 17:1-6.
(Mak 9:7) Orait wanpela klaut i kamap na i karamapim ol. Na wanpela nek i kamap long klaut na i tok: “Dispela em i Pikinini bilong mi, mi laikim em tumas, harim tok bilong em.”
nwtsty-E stadi nouts long Mk 9:7
wanpela nek: I gat 3-pela taim Jehova i bin toktok stret long ol man em ol Gutnius i kamapim, na dispela em i namba 2 bilong dispela 3-pela taim.—Lukim stadi nouts long Mk 1:11; Jon 12:28.
Mekim Wok Painimaut
(Mak 10:6-9) Kirap long taim God i wokim ol man long graun, ‘Em i wokim ol i kamap man na meri. 7 Olsem na man bai lusim papa na mama bilong en, 8 na tupela bai kamap wanpela bodi.’ Tupela i no stap olsem tupela moa, ol i kamap wanpela bodi tasol. 9 Olsem na samting God i pasim pinis, man i no ken katim.”
Sampela Bikpela Tok Bilong Buk Mak
10:6-9. God i laik bai man na meri marit i mas pas gut wantaim. Olsem na man na meri marit i no ken tingting long brukim marit hariap, ol i mas wok strong long bihainim ol stiatok bilong Baibel bilong stretim ol hevi i kamap insait long marit bilong ol.—Mt. 19:4-6.
(Mak 10:17, 18) Em i wokabaut i go na wanpela man i ran i kam na nildaun klostu long lek bilong en na askim em olsem: “Gutpela Tisa, mi mas mekim wanem bilong kisim laip oltaim?” 18 Jisas i tokim em: “Bilong wanem yu kolim mi gutpela? I no gat wanpela man i gutpela, God wanpela tasol i gutpela.
nwtsty-E stadi nouts long Mk 10:17, 18
Gutpela Tisa: I luk olsem dispela man i mekim wok long dispela hap tok “Gutpela Tisa” olsem wanpela biknem, long wanem, ol bikman bilong lotu i laikim ol man i mas kolim ol long kain biknem olsem. Jisas i orait long ol man i kolim em “Tisa” na “Bikpela” (Jon 13:13), tasol em i givim biknem long Papa bilong em tasol.
I no gat wanpela man i gutpela, God wanpela tasol i gutpela: Jisas i save olsem Jehova wanpela tasol em i gutpela, em Man i gat rait long makim wanem samting i gutpela na wanem samting i nogut. Taim Adam na Iv i bikhet long Jehova na kaikai prut bilong diwai bilong givim save long wanem samting i gutpela na wanem samting i nogut, tupela i laik kisim dispela namba. Tasol Jisas i no olsem tupela, em i gat pasin daun na em i larim Papa bilong em i makim wanem samting i gutpela na wanem samting i nogut. Long Baibel God i kamapim ol lo na stiatok we i skulim yumi long wanem samting i gutpela.—Mk 10:19.
Baibel Ritim
(Mak 9:1-13) Na em i tok moa long ol olsem: “Mi tok tru long yupela: Sampela man i sanap long hia bai i no dai yet na ol bai i lukim Kingdom bilong God i kamap pinis wantaim bikpela pawa.” 2 Orait 6-pela de bihain Jisas i kisim Pita, Jems, na Jon i go wantaim em, na em i bringim ol i go antap long wanpela maunten i antap moa. Na ol tasol i stap. Na long ai bilong ol stret em i senis na kamap narakain, 3 klos bilong en i lait na i kamap waitpela tru. I no gat wanpela man inap wasim ol klos na mekim ol i kamap waitpela olsem. 4 Na tu, Elaija na Moses i kamap long ai bilong ol, na tupela i wok long toktok wantaim Jisas. 5 Na Pita i tokim Jisas: “Rabai, i gutpela mipela stap long hia. Mipela i ken sanapim 3-pela haus sel, wanpela bilong yu, wanpela bilong Moses, na wanpela bilong Elaija.” 6 Pita i tok olsem, long wanem, ol i pret tru na Pita i no save em bai mekim wanem. 7 Orait wanpela klaut i kamap na i karamapim ol. Na wanpela nek i kamap long klaut na i tok: “Dispela em i Pikinini bilong mi, mi laikim em tumas, harim tok bilong em.” 8 Na wantu tasol ol i lukluk raun na ol arapela i no stap moa wantaim ol, ol i lukim Jisas tasol i stap. 9 Taim ol i lusim maunten na i kam daun, em i tokim ol strong olsem ol i no ken tokim wanpela man long samting ol i bin lukim inap long taim Pikinini bilong man i kirap bek long indai. 10 Ol i putim dispela tok long bel bilong ol, tasol ol i toktok namel long ol yet long kirap bek long indai bilong en i makim wanem samting. 11 Na ol i askim em: “I gat wanem as na ol saveman bilong Lo i tok olsem, Elaija i mas kam pastaim?” 12 Em i tokim ol: “Elaija bai kam pastaim na stretim bek olgeta samting. Tasol olsem wanem dispela tok i stret wantaim tok i stap long Rait Holi olsem Pikinini bilong man i mas karim planti pen na hevi na ol man bai rabisim em? 13 Tasol mi tokim yupela olsem: Elaija i kam pinis, na ol i bin mekim olgeta samting ol i laik mekim long em, olsem Rait Holi i stori long em.”
ME 21-27
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | MAK 11-12
“Em i Putim Mani Winim Olgeta Arapela i Putim”
(Mak 12:41, 42) Na em i sindaun long hap we em inap lukim ol bokis mani. Na em i lukluk long bikpela lain manmeri em ol i wok long putim mani long ol bokis mani. Na planti maniman i wok long putim planti koin. 42 Na wanpela wido meri i stap rabis, em i kam na i putim tupela liklik koin i gat liklik pe tru.
nwtsty-E stadi nouts long Mk 12:41, 42
bokis mani: Sampela saveman bilong Juda long bipo i tok olsem lukluk bilong ol dispela bokis mani i olsem ol trampet o kom bilong animal, na i gat ai bilong en long antap. Ol man i save putim mani long ol dispela bokis olsem ofa. Tok Grik ol i mekim wok long en long dispela ves i stap tu long Jon 8:20, na long dispela ves ol i tanim dispela hap tok olsem “hap bilong tempel we ol i save putim mani.” Dispela tok i makim wanpela hap insait long Ples Bung Bilong Ol Meri. (Lukim stadi nouts long Mt 27:6 na Hap 15 bilong buklet Bilong Helpim Yu Long Stadi Long Baibel.) Rait bilong ol rabai i tok olsem i gat 13 bokis mani ol i putim i stap raunim banis bilong dispela ples bung. Ol i ting olsem i gat wanpela ples bilong putim mani i stap insait long tempel na ol i save bringim ol mani i stap long ol bokis mani na putim long dispela hap.
tupela liklik koin: Tok Grik, “tupela lepta,” em i kam long tok Grik le·ptonʹ, mining bilong en, samting i liklik. Wanpela lepton em i liklik koin ol i wokim long kopa o bras ol i save yusim long Israel; 128 lepta em inap long 1-pela denarius.—Lukim Hap 18 bilong buklet Bilong Helpim Yu Long Stadi Long Baibel.
i gat liklik pe tru: Tok Grik “em 1-pela kwadrans.” Tok Grik ko·dranʹtes (dispela tok i kam long wanpela tok Latin em quadrans) i makim wanpela kopa koin o bras koin bilong ol Rom; 64 kwadrans em inap long 1-pela denarius. Long dispela ves Mak i mekim wok long mani bilong ol Rom bilong stori long hamas pe bilong ol koin em ol Juda i save yusim.—Lukim Hap 18 bilong buklet Bilong Helpim Yu Long Stadi Long Baibel.
(Mak 12:43) Na Jisas i singautim ol disaipel bilong en i kam na em i tokim ol: “Mi tok tru long yupela, mani dispela wido meri i stap rabis i putim, em i winim mani olgeta arapela i putim long bokis mani.
Jehova i Amamas Long Wok Yu Givim Bel Olgeta Long Mekim
16 Sampela de bihain, long Nisan 11, Jisas i stap wanpela de olgeta long tempel na ol i wok long sutim ol askim long em olsem em i kisim we namba na strong bilong em long mekim dispela wok, na ol i askim em long pasin bilong tromoi takis, na ol man i dai pinis bai kirap bek, na sampela samting moa. Em i krosim ol saveman bilong lo na ol Farisi, long wanem, “ol i save trikim ol meri, man bilong ol i dai pinis, na stilim ol haus bilong ol,” na ol i mekim ol narapela samting i no stret. (Mak 12:40) Orait nau Jisas i sindaun, ating long Ples Bung Bilong Ol Meri; long dispela ples, stori bilong ol Juda i tok i gat 13 bokis mani bilong tempel i stap. Jisas i sindaun i stap, na em i lukluk long ol manmeri i kam tromoi mani long bokis. Planti maniman ol i kam, na ating sampela i mekim olsem ol i stretpela man, na ol i laik mekim moa yet long ai bilong ol man. (Skelim wantaim Matyu 6:2.) Orait nau Jisas i lukluk strong long wanpela meri. Ating ol man nating i no lukim olsem dispela meri o ofa bilong em i narapela kain tru. Tasol Jisas inap lukim bel bilong ol manmeri, olsem na em i save dispela meri em i “wanpela rabismeri, man bilong en i dai pinis.” Na tu, Jisas i save hamas mani stret dispela meri i tromoi long bokis—em “tupela liklik mani, inap olsem wan toea.”—Mak 12:41, 42.
17 Jisas i singautim ol disaipel bilong em i kam, long wanem, em i laik bai ol i ken lukim wanpela samting em i laik skulim ol long en. Jisas i tok, dispela meri “i givim bikpela mani moa, i winim olgeta mani ol arapela manmeri i bin putim long bokis mani bilong tempel.” Long tingting bilong Jisas, meri hia i tromoi bikpela mani moa long bokis, winim mani em olgeta narapela wantaim i bin tromoi. Em i tromoi “olgeta mani bilong en”—em i no gat sampela mani moa. Taim em i mekim olsem, em i putim em yet long han bilong Jehova, em Man bilong tingim ol man. Em nau, dispela meri Jisas i ting olsem em i gutpela piksa tru bilong givim samting long God, em wanpela meri i bin givim liklik mani tru, i no inap baim wanpela samting long en. Tasol long ai bilong Jehova, i olsem em i tromoi bikpela mani moa yet!—Mak 12:43, 44; Jems 1:27.
(Mak 12:44) Long wanem, olgeta arapela i gat planti mani i stap, na ol i putim sampela tasol, em olsem ekstra mani bilong ol. Tasol dispela meri em i sot tru, na em i putim olgeta mani bilong en, olsem olgeta samting em i holim.”
Jehova i Amamas Long Wok Yu Givim Bel Olgeta Long Mekim
17 Jisas i singautim ol disaipel bilong em i kam, long wanem, em i laik bai ol i ken lukim wanpela samting em i laik skulim ol long en. Jisas i tok, dispela meri “i givim bikpela mani moa, i winim olgeta mani ol arapela manmeri i bin putim long bokis mani bilong tempel.” Long tingting bilong Jisas, meri hia i tromoi bikpela mani moa long bokis, winim mani em olgeta narapela wantaim i bin tromoi. Em i tromoi “olgeta mani bilong en”—em i no gat sampela mani moa. Taim em i mekim olsem, em i putim em yet long han bilong Jehova, em Man bilong tingim ol man. Em nau, dispela meri Jisas i ting olsem em i gutpela piksa tru bilong givim samting long God, em wanpela meri i bin givim liklik mani tru, i no inap baim wanpela samting long en. Tasol long ai bilong Jehova, i olsem em i tromoi bikpela mani moa yet!—Mak 12:43, 44; Jems 1:27.
Olsem Wanem? Yu Redi Long Lusim Sampela Samting Bilong Yu Yet?
Dispela stori inap givim skul long yumi long planti samting. Nambawan bikpela skul yumi inap kisim em olsem, tru yumi olgeta inap long givim mani samting bilong yumi bilong sapotim lotu i tru, tasol bikpela samting moa long ai bilong God em, i no olsem yumi givim em ol samting i no bikpela samting tumas long yumi, nogat. Yumi givim em ol samting i bikpela samting long yumi. Olsem wanem? Yumi givim em ol samting we yumi no nidim tumas? O yumi redi long lusim sampela samting bilong yumi yet?
Savetingting bilong “Tok Bilong God”
15 Tingim dispela: Planti man i kam long tempel long dispela de, tasol Baibel i stori long dispela meri wanpis tasol. Long rot bilong dispela stori Jehova i lainim yumi olsem em i God i save pilim tru ol samting man i givim em. Taim yumi givim ol samting yumi inap tru long givim, maski em i no wankain olsem ol narapela i givim, Jehova i amamas long kisim. Em nau, Jehova i painim nambawan gutpela rot bilong lainim yumi long dispela gutpela tok i tru, a?
Mekim Wok Painimaut
(Mak 11:17) Em i skulim ol manmeri olsem: “Rait Holi i tok: ‘Ol bai kolim haus bilong mi olsem haus bilong ol man bilong olgeta lain long mekim beten.’ Tasol yupela mekim i kamap olsem ples hait bilong ol stilman.”
nwtsty-E stadi nouts long Mk 11:17
haus bilong ol man bilong olgeta lain long mekim beten: Tripela Gutnius i kamapim tok bilong Ai 56:7, tasol Mak wanpela i putim dispela hap tok “bilong olgeta lain [ol manmeri].” (Mt 21:13; Lu 19:46) Tempel long Jerusalem em i bilong olgeta Israel na ol man bilong ol arapela kantri em ol i pret long God ol i ken kam na lotu long Jehova na beten long em. (1Ki 8:41-43) Olsem na i stret Jisas i krosim ol Juda em ol i mekim wok bisnis long tempel, na mekim tempel i kamap olsem ples hait bilong ol stilman. Pasin bilong ol i mekim na ol manmeri bilong ol arapela kantri i no laik i kam long haus bilong Jehova long beten long em, na dispela i mekim na ol i no kisim save long em.
(Mak 11:27, 28) Ol i kamap gen long Jerusalem. Na taim em i wokabaut insait long banis bilong tempel, ol bikpris na ol saveman bilong Lo na ol hetman i kam long em. 28 Na ol i tokim em: “Yu gat wanem rait long mekim ol dispela samting? Na husat i givim dispela namba long yu?”
Diwai Fik i Skulim Ol Long Pasin Bilong Bilip
Bihain liklik, Jisas na ol disaipel bilong em i go kamap long Jerusalem. Olsem Jisas i save mekim long olgeta taim, em i go long tempel na kirap long skulim ol manmeri. Ol bikpris na ol hetman bilong ol manmeri i tingim yet samting Jisas i bin mekim long de i go pinis, em i bin rausim ol man bilong senisim mani long tempel, olsem na ol i tok: “Yu gat wanem rait long mekim ol dispela samting? Na husat i givim dispela namba long yu?”—Mak 11:28.
Baibel Ritim
(Mak 12:13-27) Bihain ol i salim sampela Farisi na ol lain i bihainim Herot i go long em. Ol i laik painim sampela rong long toktok bilong em. 14 Taim ol i kamap long em, ol i tokim em: “Tisa, mipela i save olsem yu save mekim tok tru na yu no save wansait long ol man, long wanem, yu no skelim man long samting yu lukim long ai. Tasol yu skulim ol man long pasin bilong God, na yu mekim long pasin i tru. Olsem wanem? I stret long baim takis long Sisar o nogat? 15 Bai mipela i givim o nogat?” Em i save pinis long pasin giaman bilong ol, na em i tokim ol: “Bilong wanem yupela i traim mi? Soim mi wanpela koin denarius.” 16 Ol i kisim wanpela i kam. Na em i tokim ol: “Dispela em piksa na biknem bilong husat?” Ol i tokim em: “Em bilong Sisar.” 17 Orait Jisas i tok: “Ol samting bilong Sisar, givim long Sisar, na ol samting bilong God, givim long God.” Na ol i kirap nogut tru long em. 18 Orait ol Sadyusi, em ol i save tok olsem i no gat kirap bek, ol i kam na givim askim long em: 19 “Tisa, Moses i tok long yumi olsem sapos wanpela man i dai na meri bilong en i stap yet na i no gat pikinini, orait brata bilong dispela man i mas kisim dispela meri na kamapim ol pikinini long nem bilong brata bilong en. 20 Orait i gat 7-pela brata i stap. Namba 1 brata i maritim wanpela meri, tasol em i dai na em i no bin kamapim pikinini. 21 Namba 2 brata i kisim dispela meri, na em i dai na em i no bin kamapim pikinini, na i wankain long namba 3 brata. 22 Na olgeta 7-pela brata i dai na ol i no bin kamapim pikinini. Na bihain meri tu i dai. 23 Olsem wanem? Long taim bilong kirap bek, em bai stap meri bilong husat? Long wanem olgeta 7-pela brata i bin maritim em.” 24 Jisas i tokim ol: “Yupela i paul, long wanem, yupela i no save long ol Rait Holi na long strong bilong God. 25 Taim ol i kirap bek long indai, ol man bai i no marit na ol meri tu bai i no marit, nogat, bai ol i stap wankain olsem ol ensel long heven. 26 Na long dispela tok long ol man i dai pinis bai kirap bek, ating yupela i no bin ritim dispela stori bilong liklik nil diwai long buk bilong Moses, a? Long dispela taim God i tokim Moses: ‘Mi God bilong Abraham na God bilong Aisak na God bilong Jekop.’ 27 Em i no God bilong ol man i dai pinis, nogat, em i God bilong ol man i stap laip. Yupela i paul tru.”
ME 28–JUN 3
GUTPELA SAVE I KAM LONG BAIBEL | MAK 13-14
“Sakim Pasin Bilong Pret Long Ol Man”
(Mak 14:29) Tasol Pita i tokim em: “Maski sapos olgeta arapela i pundaun, bai mi no inap pundaun.”
(Mak 14:31) Tasol Pita i strong long tok: “Maski sapos mi mas i dai wantaim yu, bai mi no inap tru long tok mi no save long yu.” Na olgeta arapela i kirap mekim wankain tok.
(Mak 14:50) Na olgeta disaipel i lusim em na ranawe.
(Mak 14:47) Tasol wanpela bilong ol man i sanap klostu, em i pulim bainat bilong en na katim na rausim yau bilong wokboi bilong hetpris.
(Mak 14:54) Pita i stap longwe liklik na i bihainim em i go inap long ples bung insait long banis bilong hetpris. Em i sindaun wantaim ol woklain bilong haus na hatim skin bilong en long paia.
(Mk 14:66-72) Taim Pita i stap daunbilo long ples bung insait long banis, wanpela wokmeri bilong hetpris i kam. 67 Em i lukim Pita i wok long hatim skin bilong en, na em i lukluk stret long Pita na tok: “Yu tu i bin stap wantaim dispela Jisas bilong Nasaret.” 68 Tasol Pita i tok nogat olsem: “Mi no save long em na mi no kliagut long tok bilong yu,” na em i go sanap long hap bilong geit. 69 Wokmeri i lukim em na i kirap tokaut gen long ol man i stap klostu: “Dispela em wanpela bilong ol.” 70 Pita i tok nogat gen. Bihain liklik, ol man i sanap i stap klostu ol tu i tokim Pita olsem: “Tru tumas, yu wanpela bilong ol, long wanem, yu wanpela man Galili.” 71 Tasol em i tok strong na tok tru antap olsem: “Mi no save long dispela man yupela i toktok long en!” 72 Na wantu kakaruk i krai namba 2 taim. Na Pita i tingim tok Jisas i bin mekim long em: “Paslain long kakaruk i krai 2-pela taim, inap 3-pela taim yu bai tok yu no save long mi.” Na bel bilong en i bagarap na em i krai nogut tru.
ia–E 200 par. 14
Em i Kisim Skul Long Pasin Bilong Lusim Rong Long Bikman Bilong Em
14 Pita i was gut na wokabaut i go kamap long geit bilong wanpela bikpela haus long Jerusalem. Em haus bilong Kaiafas, em i wanpela maniman na hetpris i gat bikpela namba. Ol i save wokim kain ol haus olsem raunim ples bung na i gat geit long fran. Pita i go kamap long geit tasol ol i no larim em i go insait. Jon i stap pinis insait na em i save long dispela hetpris, em i kam na tokim man bilong was long dua long larim Pita i kam insait. Tasol i luk olsem Pita i no stap wantaim Jon; na em i no traim long go insait long haus na sanap klostu long Bikman bilong em. Em i stap long ples bung, long hap we ol wokboi na ol wokman i sindaun i stap klostu long paia long dispela nait we i kol nogut tru. Na ol i lukluk i stap taim ol man i go insait na kam ausait long haus we kot i wok long kamap i stap na sutim ol tok giaman long Jisas.—Mak 14:54-57; Jon 18:15, 16, 18.
it-E 2 619 par. 6
Pita
Narapela disaipel i helpim Pita long i go insait long ples bung, ating dispela disaipel i bihainim Pita o i go wantaim em long haus bilong hetpris. (Jon 18:15, 16) Em i no i go na hait i stap long wanpela kona, nogat, em i go na sindaun klostu long paia na hatim skin bilong em. Lait bilong paia i mekim na ol man i luksave long em olsem pren bilong Jisas, na krai bilong nek bilong em i soim olsem em i bilong Galili na dispela i mekim na dispela i strongim moa tingting bilong ol long em. Ol i sutim tok long Pita, na tripela taim em i tok em i no save long Jisas, na bihain em i mekim tok tru antap olsem em i ken bagarap sapos em i no tok tru. Long wanpela hap bilong taun, kakaruk i krai namba 2 taim, na Jisas i “tanim na lukluk long Pita.” Pita i go ausait na krai nogut tru. (Mt 26:69-75; Mk 14:66-72; Lu 22:54-62; Jon 18:17, 18; lukim COCKCROWING; OATH.) Tasol bipo Jisas i bin beten bilong helpim Pita, na bekim bilong dispela beten i kamap, na bilip bilong Pita i no go slek olgeta.—Lu 22:31, 32.
Mekim Wok Painimaut
(Mak 14:51, 52) Tasol wanpela yangpela man, em i pasim wanpela gutpela klos long bodi bilong en, em i stap klostu na i wok long bihainim Jisas i go. Na ol i traim long kisim dispela yangpela man. 52 Tasol em i lusim gutpela klos bilong en na ranawe skin nating.
Sampela Bikpela Tok Bilong Buk Mak
14:51, 52—Husat dispela yangpela man i ‘lusim laplap na i ranawe as nating’? Mak wanpela tasol i stori long dispela samting, olsem na yumi ken ting olsem em i toktok long em yet.
(Mak 14:60-62) Orait hetpris i sanap namel long ol na i givim askim long Jisas olsem: “Yu no gat bekim, a? Olsem wanem long ol dispela tok ol i sutim long yu?” 61 Jisas i pasim maus na em i no bekim wanpela tok. Olsem na hetpris i askim em gen olsem: “Ating yu dispela Krais, Pikinini bilong Man Holi, a?” 62 Jisas i tok: “Mi dispela man. Na yupela bai lukim Pikinini bilong man i sindaun long han sut bilong bikpela pawa na kam wantaim ol klaut bilong skai.”
Ol i Kisim Jisas i Go Long Anas Na Kaiafas
Kaiafas i save olsem ol Juda i save kros taim wanpela man i tok em i Pikinini Bilong God. I no longtaim i go pinis, Jisas i kolim God olsem Papa bilong em, na ol Juda i laik kilim em i dai, long wanem, ol i tok em i “mekim olsem em i wankain olsem God.” (Jon 5:17, 18; 10:31-39) Kaiafas i save long tingting bilong ol Juda, olsem na em i askim Jisas olsem: “Long nem bilong God i stap laip, yu mas tok tru antap na tokim mipela olsem yu dispela Krais, Pikinini bilong God, o nogat?” (Matyu 26:63) Jisas i bin tokaut pinis olsem em i Pikinini Bilong God. (Jon 3:18; 5:25; 11:4) Sapos em i no tokaut olsem em i Pikinini Bilong God na Krais, i olsem em i giamanim ol. Olsem na Jisas i tok: “Mi dispela man. Na yupela bai lukim Pikinini bilong man i sindaun long han sut bilong bikpela pawa na kam wantaim ol klaut bilong skai.”—Mak 14:62.
Baibel Ritim
(Mak 14:43-59) Em i toktok yet i stap na wantu Judas, wanpela bilong ol 12-pela aposel, em i kam wantaim bikpela lain manmeri i holim ol bainat na ol hap diwai. Ol bikpris, ol saveman bilong Lo, na ol hetman, ol i salim ol i kam. 44 Dispela man i laik putim Jisas long han bilong ol birua, em i bin tokim ol long wanpela mak olsem: “Man mi givim kis long em, em dispela man tasol. Yupela i mas arestim em na ol soldia i mas kisim em i go.” 45 Na Judas i kam stret long Jisas na tok, “Rabai!” na em i givim kis long em. 46 Olsem na ol i arestim em. 47 Tasol wanpela bilong ol man i sanap klostu, em i pulim bainat bilong en na katim na rausim yau bilong wokboi bilong hetpris. 48 Jisas i tokim ol: “Yupela i kam wantaim ol bainat na ol hap diwai bilong arestim mi, olsem yupela i kam bilong kisim wanpela raskol, a? 49 Long olgeta de mi bin stap wantaim yupela long tempel na skulim ol man, na yupela i no arestim mi. Tasol em inap, tok i stap long Rait Holi i mas kamap tru.” 50 Na olgeta disaipel i lusim em na ranawe. 51 Tasol wanpela yangpela man, em i pasim wanpela gutpela klos long bodi bilong en, em i stap klostu na i wok long bihainim Jisas i go. Na ol i traim long kisim dispela yangpela man. 52 Tasol em i lusim gutpela klos bilong en na ranawe skin nating. 53 Ol i bringim Jisas i go long hetpris, na ol bikpris na ol hetman na ol saveman bilong Lo i kam bung. 54 Pita i stap longwe liklik na i bihainim em i go inap long ples bung insait long banis bilong hetpris. Em i sindaun wantaim ol woklain bilong haus na hatim skin bilong en long paia. 55 Ol bikpris na olgeta long Sanhedrin i wok long painim sampela man bilong sutim tok long Jisas na bai ol i ken kilim em i dai, tasol ol i no painim wanpela. 56 Planti i sutim tok giaman long em, tasol tok bilong ol i no wankain. 57 Na sampela arapela i kam na sutim tok giaman long em olsem: 58 “Mipela i harim em i tok olsem, ‘Dispela tempel ol man i wokim long han, bai mi tromoi i go daun na insait long 3-pela de bai mi sanapim narapela tempel em ol man i no wokim long han.’” 59 Tasol long ol dispela tok tu, tok bilong ol i no wankain.