Dişlerinizi Koruyabilirsiniz!

DİŞLERİNİZDE herhangi bir çürük olmamasına rağmen, onları kaybedebileceğinizi biliyor musunuz? 35 yıllık tecrübesi olan bir diş hekimi ‘tamamen sağlam olan birçok dişi çekmek zorunda kaldığını’ söylüyor. Ama ‘neden’ diye sorabilirsiniz?

Periodontal dokuların (dişeti) hastalığıa yetişkinlerde diş kaybının başlıca sebebidir. The Journal of Preventive Dentistry’ye (Önleyici Diş Hekimliği Dergisi) göre, bu, “insanlığın bildiği en yaygın hastalıklardan biridir. Bu hastalık, elli yaşın üstündeki her on yetişkinden dokuzunu ve otuz beş ile elli yaş arasındakilerin de yüzde yetmiş beş kadarını etkiler.” Çocuklarda bile bu hastalığın erken belirtileri görülebilir. Tedavi edilmediği takdirde dişi destekleyen yapıyı yıkar. Dişlerinizi korumak istiyorsanız sadece çürük olanlarla değil, aynı zamanda dişeti hastalığı ile de ilgilenmelisiniz.

Bütün bunlara rağmen, birçok kimse kendilerinde dişeti hastalığı olduğunu anlamaz. Başlangıç safhasında genellikle acı hissedilmez. Öyle ise, bu hastalığın sizde de olup olmadığını nasıl bilebilirsiniz?

BELİRTİLERİ TANIMAK

En çok görülen dişeti hastalığı gingivitis olarak bilinen dişetlerinin iltihaplanmasıdır. Dişeti dokularındaki olağanüstü herhangi bir kızarıklık iltihabı gösterir. Yine, dişetinin hafif bir temasla kanaması da, dişeti iltihabının açık bir işaretidir.

Piyore (veya periodontitis), yalnız dişetini değil, çene kemiğini de etkileyen daha gelişmiş bir dişeti hastalığıdır. Bu, genellikle dişetlerine hafifçe basıldığı zaman dişin, etrafında sıkılabilecek durumda olan cerahatten tanınabilir. Ancak cerahatin, akması, hastalığın kronikleşmesinin son safhasıdır. Genellikle ağızda koku ve kötü bir tat oluşur; dişetleri çok parlak ve gevşek görünümdedir. Dişetlerinin, dişlerin etrafından çekilmesi de hastalığın başka bir belirtisidir. Dişlerin sallanması ise, hastalığın derin dokuları da etkilediğini gösterir. Bazı durumlarda, dişlerin yerlerinden oynayıp diş aralarında boşlukların ortaya çıkması veya yanlış bir sıraya girmesi görülebilir.

“Acaba dişeti hastalığının sebebi nedir?” diye sorabilirsiniz.

BAKTERİ PLAĞI OLUŞUMU—ÖNEMLİ BİR SEBEP

Bakteri plağı (veya tabakası), kısmen hazmedilmiş yemek artıkları ile dişlerin üzerinde devamlı olarak oluşan ve dişe yapışan bir bakteri tabakasıdır. Bu ise, çok zarara yol açabilir.

Yemek yediğiniz zaman, bu plak, yemekteki şekeri asit oluşturmak için kullanır. Bu asit ve başka tahriş edici maddeler ise dişetlerini iltihaplandırıp daha hassaslaştırarak onları kanamaya eğilimli bir hale getirebilir. Dişlerin üzerinde bırakıldığı takdirde bu plak daha ciddi sorunlara yol açabilir.

Tükürükteki kalsiyum tuzları birikerek plağın sertleşip kalınlaşmasına ve dişlere sıkıca yapışmasına yol açar. Bu durumda diş taşı (calculus veya kefeki) oluşur. Bu durumdaki dişin yüzeyi pürüzlüdür ve dişeti yavaşça dişlerden ayrılmak üzeredir. Bu dişlerin etrafında bakteriler, yemek artıkları ve cerahat ile dolan boşlukların oluşmasına sebep olur. Sonunda kemik yapısı da etkilenebilir. Bazı durumlarda sanki kemik erimeye başlar ve dişler gevşer. Bu olay, yere çakılı bir direği devamlı sallayarak sonunda onu oynak bir duruma getirmeye benzer. Hastalık tedavi edilmediği takdirde etkilenen diş kısa süre içinde kaybedilebilir.

Dişeti hastalığını önlemek için yapabileceğiniz şeyler var mı?

ÖNLEMLER

Dişeti hastalığını önlemenin en iyi yolu, dişleri mümkün olduğu kadar temiz tutmaktır. Nasıl?

American Diş Hekimleri Derneği ‘plakın gelişimini ve tahrişini önlemek için şekerin azaltılmasını, şekerli yemeklerin ve dişlere yapışan türden tatlıların yenilmemesini’ tavsiye ediyor.

Ayrıca, günde en az iki defa tercihan yemeklerden sonra dişlerinizi iyice fırçalayarak bu plakın oluşmasını ortadan kaldırın. Her gün dişlerinizin arasını bir diş ipliği ile temizleyin. Plak her gün oluştuğundan onun sertleşip diş taşı oluşturmadan ortadan kaldırılması önemlidir.

Ayrıca dişlerin düzenli bir şekilde kontrol edilmesi de yardımcı olabilir. Diş hekiminiz, dişeti dokularında ve dişin etrafındaki kemikte herhangi bir değişiklik olup olmadığını saptayabilir. O, dişlerinizi temiz tutmakta ne kadar başarılı olduğunuzu ve belki diş fırçanızı nasıl daha etkili bir şekilde kullanabileceğinizi söyleyebilir.

Dişlerinizi bakterilerden korumak, dişeti hastalığını önlemenize yardımcı olur, ancak bazı kimselerin, bu hastalığa daha hassas olmalarının başka nedenleri de olabilir.

NEDEN BAZI KİMSELER DAHA HASSASTIRLAR?

Kansızlık ve şeker hastalığı gibi belirli hastalıklar, dişetini ve kemik yapısını etkileyerek bazı kimseleri bu hastalığa karşı daha hassas yapabilirler. Vücuttaki hormon dengesinin de dişetinin sağlığına etkisilduğu tahmin ediliyor.

Uygun gıda da önemli bir husustur; çünkü yediğiniz şeyler, dişetlerinizi ve dişlerinizi destekleyen kemikler dahil, bütün vücudunuzu etkiler. Gerekli vitaminlerin ve minerallerin eksikliği, sizi hastalığa karşı hassas kılabilir.

Dişetini tahriş ederek diş etrafında boşluklar oluşturabilecek birçok farklı sebepler de vardır. Bunların arasında, bitişik iki diş arasındaki iyi doldurulmayan dolgular, taşkın dolgular, yani dolgu malzemesinin dişeti dokularının altına girip tahrişe yol açması, diş kaybı ve çene kapanınca birbirleri ile uyumlu şekilde temas etmeyen dişler vardır.

Ayrıca, katı yiyecekler yerine hep yumuşak maddelerden oluşan yiyeceklerde, dişeti hastalığının gelişmesine sebep olabilirler, çünkü hastalığa karşı direnişin temelinde, dokularda etkili bir kan dolaşımının var olması yatar. Diş fırçası eğer etkili ve doğru bir şekilde kullanılırsa, yumuşak yiyeceklerden doğabilecek olan bir uyarım eksikliğini giderebilir.

Sigara içilmesinin ve fufel fındığının çiğnenmesinin dişeti hastalığı ile ilişkisi hakkında çok şey yazılmıştır. Genelde dişeti hastalığının, özellikle ağız temizliğine dikkat etmedikleri takdirde bu tip ürünleri kullananlarda görülme derecesi daha yüksektir.

Belki siz de dişeti hastalığının üzdüğü milyonlarca insandan biri olabilirsiniz. O zaman şunu merak edebilirsiniz. . . . .

NE YAPABİLİRSİNİZ?

Birçok kimse: “Bütün yapacağım dişlerimi daha iyi fırçalamaktır” diye düşünür. Fakat eğer hastalığa yakalandıysanız, bir doktorun yardımına başvurmalısınız. Neden?

İlerlemiş olan her dişeti hastalığı vakası, dişlerin baştan başa kürete edilip (kazınıp) temizlenmesini gerektirir. Buna bütün diş yüzeylerindeki ve dişeti çizgisi altındaki diş taşı ve plaka birikimlerinin temizlenmesi de dahildir. Kireçlenmenin temizlenmesi için sadece fırça ile fırçalamak yeterli değildir. Çünkü oluşan bu kireç, fırça ile çıkmayacak kadar serttir.

Bunun dışında, çenelerinizi kapattığınız zaman dişleriniz uyumlu bir şekilde birbirlerine değmiyorlarsa, yani dizi dışında kalan dişleriniz varsa, diş hekiminin bu durumu düzeltmesi gerekebilir. Bu düzeltme dişlerinizin yerlerinden oynamasını ve aralarında boşlukların oluşmasını önleyecektir. Aynı zamanda eksik olan dişlerin tamamlanması da diğer dişlerin yerlerinden oynamamalarına yardımcı olacaktır.

Dikkatli bir tedavi programı kötü dolguların da yeniden yapılmasını içine alır. Neden? Çünkü dişlerin birbirleri ile tekrar gerektiği gibi temas etmelerine yardımcı olur ve yemeklerin diş aralarına sıkışmasını önler. Aynı zamanda dişlerin daha kolay temizlenmesini de sağlar.

Hayli ilerlemiş olan dişeti hastalığını tedavi etmek, hatta durdurmak için pek çok cerrahi teknikler geliştirilmiştir. Yıllar önce tedavi yöntemi, piyorenin ana işareti olan cerahatin akmasını ortadan kaldırmaya yönelik idi. Şimdi ise, periondontitis hastalığını tedavi edenler dişlerin istikrarını sağlamaya, dişeti dokularını dişle tekrar birleştirmeye ve kaybedilen bazı kemiklerin tekrar gelişmesini sağlamaya çalışmaktadırlar. Sözü edilen son yöntem ancak nadir durumlarda yapılabilir.

Ancak şunu hatırlamak gerekir ki, ilerlemiş vakalarda her zaman tedavi başarılı olmaz. Bazen etkilenen dişlerin çekilmesi ve yerine uygun bir protez yapılması gerekebilir.

KENDİNİZE DÜŞENİ YAPIN

Bir diş hekimi “eğer işbirliği yapmayacaksanız, boşuna paranızı harcamayın” demişti. Evet, herhangi bir tedavinin başarılı olması için kendinize düşeni yapmalısınız.

Dişlerinizi sadece fırçalamakla kalmamalı, diş temizleme konusunda ustalaşmalısınız. Bakteri plakı dişin yüzeyinden, ancak etkin bir diş fırçasıyla yukarıdan aşağı ve aşağıdan yukarı fırçalamakla, diş ipliği kullanmakla ve periodontal yardımcı veya uyarıcı ilaçlarla çıkartılabilir. Tabii, bütün bu yöntemleri uygulayabilmeniz için kendinizi disiplin etmeniz gerekecektir.

Kendiniz hakkında ne diyebilirsiniz? Sağlıklı dişleriniz ve destekleyici dokularınız var mı? Varsa, onlara iyi bakın!

Dişeti hastalığı dünyanın her tarafında salgın duruma geldi. Bununla birlikte dişçilik mesleğinde bu derdin bazı kısımlarının önlenmesi konusunda çok ilerleme kaydedilmiştir. Aynı şekilde tedavi ve kontrol yöntemleri de gelişmiştir. Yaşlanınca dişlerini kaybetmek asla önlenmeyecek bir şey değildir. Birçok kimse için dişeti hastalığı kotrol edilebilir. Yerinde yapılan tıbbi tedaviler, evdeki dikkatli bakım ve sağlıklı yemek yeme alışkanlıkları ile dişlerin sağlığı korunabilir.

Şunu unutmayın, dişlerinizin bakımından en çok sorumlu olan kişi bizzat sizsiniz. Böylece dişlerinizi korumak istiyorsanız, onlara iyi bakın!

[Dipnotlar]

[Sayfa 23’teki resim]

Periodontal Hastalığın Gelişmesi