Ortodonti—Nelerle Uğraşır?

DİŞLERİNİZ önemlidir. Yemek ve konuşmak için onlara ihtiyacınız var, ayrıca onlar hoş bir gülümseme ya da kahkahada da önemli bir paya sahipler.

Çarpık dişler, yemekleri çiğnemeyi zorlaştırabilir, dişeti hastalıklarına yol açabilir ve konuşma bozukluklarının nedeni olabilir. Uzmanlar, çarpık dişlerin bazıları için sosyal bir engel olduğuna dikkat çekiyorlar; bu kişiler gülümsemelerinin dişleri yüzünden bozulduğuna inandıkları için kendilerini rahatça ifade etmekte zorlanıyorlar.

Eğer dişleriniz düzgün değilse ne yapılabilir? Size kim yardım edebilir? Ne zaman ve nasıl bir tedavi şekli uygulanabilir? Acı verecek mi? Tedavi her zaman gerekli mi?

Bir Diş Hekimliği Dalı

Bunun gibi sorunlarla uğraşan diş hekimliği dalına ortodonti denir. Bu dal, dişlerle bağlantılı bozuklukların düzeltilmesiyle ilgilenir.

Ortodontinin esas görevleri nelerdir? Düzeltmeye yönelik aygıtların yapımı kadar teşhisi ve sorunları önlemeyi de içerir.

Sıkışık, düzensiz ve çıkıntılı dişler eski zamanlarda bile bir sorundu; bunlara yönelik tedavi girişimleri en azından MÖ sekizinci yüzyıla dayanır. İlginç olarak, Yunan ve Etrüsklerden kalma arkeolojik bulgular arasında iyi tasarlanmış ortodonti telleri gün ışığına çıkarılmıştır.

Günümüzde dünyanın pek çok bölgesinde, ortodontist adı verilen uzman diş hekimleri, çarpık dişlerle ilgili sorunlarla ilgileniyorlar. Ortodontistlerin, dişlerin büyümesi ve gelişimi, ağız ve onu çevreleyen kaslar ve dokularla ilgili önemli ölçüde bilgiye sahip olmaları gerekir.

Ortodontinin Yaptıkları

Ortodonti şöyle tanımlanabilir: “Büyüyen ve olgunlaşmış diş-yüz yapısının gözetimi, rehberliği ve düzeltilmesiyle ilgilenen diş hekimliği alanıdır.” “Kuvvet uygulanmasıyla dişler ve yüze ait kemikler arasındaki bağlantıyı ayarlamayı, ve/veya yüze ve kafatasına ait yapılardaki işlevsel güçlerin harekete geçirilmesi ve tekrar yönlendirilmesini” de içerir. Evet, teknik bir tanım ama tam ve doğru.

Dolayısıyla ortodontide kuvvet, dişler ya da onları çevreleyen yapılar üzerine uygulanır. Bu, her hastanın belirli sorunlarını çözen, dişleri ve hatta kemikleri doğru konuma iten, özel sipariş üzerine yapılan aygıtlar aracılığıyla gerçekleşir.

Dişlerin çevresindeki kemikte, osteoklastlar ve osteoblastlar adı verilen hücreler vardır. Tellerin oluşturduğu kuvvet sonucu osteoklastlar baskının olduğu yerde çalışmaya başlar, böylece kemiksi doku dağılır. Aygıtla çekilme işlemi yapılan bölgelerde, boşluk osteoblastların oluşturduğu yeni kemik tarafından doldurulur. Dişler bu yolla yavaşça hareket eder.

Telden veya plastikten yapılmış, hatta esnek olabilen yabancı bir cismi aylarca ağza takmak rahatsız edici bir şey değil mi? Aygıt takıldığında ya da ayarlandığında başlangıçta rahatsızlık verebilir ancak bir süre sonra kişi buna alışır. Teorik olarak herkes tel takmaya alışabilir.

Tedavi Ne Zaman Yapılmalı?

Çocuklarda ısırma anormalliği olması ya da çene kapalıyken dişlerin düzgün kapanmaması, bu özelliklerin yetişkinlikte devam edeceği anlamına gelmez. Dişlerde bazı tür düzensizlikler kendi kendine düzelir. Aslında, geçici dişlerden, yani süt dişlerinden kalıcı dişlere geçiş döneminde, ağzın önlerinde bulunan kalıcı dişler, yerini aldıkları dişlerden daha geniş olduklarından sıkışma eğilimi gösterirler.

Bununla birlikte, yerini kalıcı küçük azıların aldığı geçici azıdişlerinin dökülmesiyle, dişlerin göreceli konumları değişir. Kullanma sonucu ve kas yapısının etkisi altında, dişler kendilerini düzeltebilir. Eğer anne ya da babaysanız, başlangıçta çocuğunuzun kalıcı dişlerinin çarpık bir biçimde geliştiğini fark ederseniz hemen paniğe kapılmayın. Ortodontist, bir şey yapılmasının gerekip gerekmediğini tespit edebilmeli.

Ortodontistler küçük yaştaki hastaları ne zaman tedavi etmenin gerektiği konusunda fikir birliğine varmış değiller. Bazıları çok küçük yaşta diyor (4-6 yaş). Başkaları daha sonra, ergenlik çağında büyümenin sonlarına doğru, diyor (12-15 yaş). Başkaları ise ortalarda tavır almış durumdadırlar.

Yalnızca Çocuklar İçin Değil

Bununla beraber, ortodonti sadece çocuklar için değildir. Çarpık dişler, erişkinlerde de birçok soruna yol açabilir. Eğer dişler ve dişi tutan yapılar sağlıklıysa, gülüşünüz bir yaş sınırı olmadan düzeltilebilir.

Çarpık dişler ne tür sorunlara yol açar? En az üç tür: (1) görünüşe dayalı sorunlar; (2) çene hareketlerinde zorluklar (ağrı ve kas koordinasyonu eksikliği), çiğneme zorlukları, sesletimde ve konuşmada çıkan sorunları içeren işlevsel sorunlar; (3) çıkıntı oluşturan dişler yüzünden büyük bir yaralanma riski ve ayrıca daha yüksek bir periodontal hastalık (diş çevresi dokuların hastalıkları) ve diş çürümeleri riskiyle birlikte dişlerin düzgün kapanmamasının sebep olduğu diş yıpranması ve bozulma.

Buna ek olarak, bazı uzmanlar dişlerin düzgün kapanmamasını omurganın duruşu (özellikle boyun bölgesinde) ve vücudun başka bölgelerindeki kasların işlevleri ile ilgili sorunlara bağlıyorlar. Fakat tedavi nasıl uygulanıyor? Ve ne kadar sürüyor?

Tedavinin Süresi ve Yöntemleri

Eğer sizin ya da çocuklarınızdan birinin ortodontiste ihtiyacı varsa, güven duyabileceğiniz birini seçmelisiniz. Tedavinin süresi sorunun ciddiyetine ve kullanılan yöntemlere göre çeşitlilik gösterecektir, fakat büyük ihtimalle birkaç ay, belki de birkaç yıl sürecektir.

Basitleştirecek olursak, tedavi aygıtlarını iki gruba ayırabiliriz: Çıkarılabilen aygıtlar ve sabit aygıtlar. Çıkarılabilen aygıtlar, hasta tarafından çıkarılıp takılabiliyorsa da, sabit aygıtlar gerçek anlamda dişlere yapıştırılır ve daha karmaşık diş hareketlerini mümkün kılarlar.

Araştırmalar estetik alanında büyük ilerlemeler kaydettiğinden, bugün çok sayıda doğal görünümlü aygıt yapılmaktadır. Bazıları dişlerle aynı renkte olduklarından görünmezler ve dil konumu diye bilinen dişlerin iç kısmına yerleştirilerek dile bitiştirilen başka türler de gözükmezler. Bu tür tekniklere görünmez ortodonti adı verilir.

En zor durumlarda, ortodondist istenilen sonucu tellerle elde edemediği zaman, ağız ve yüz hastalıklarında uzman bir cerrahtan bile yardım isteyebilir. O, yüze şekil veren kemiklerin gerçek anlamda yer değiştirmesini sağlayan bir ameliyat yapabilir.

Günümüzde ortodonti, dişleri yüzünden sıkıntı duymadan gülümsemeyi arzu edenler de dahil, diş ve çene sorunları olanların ihtiyaçlarına karşılık verebilmektedir. Tabii ki, ortodontiden yararlanmak isteyip istememek kişisel bir karardır.

İçinde yaşadığımız zamanda, insanoğlu, kimileri düzeltmeye yönelik önlemlerle hafifletilebilen fiziksel kusurluluklara katlanmak zorundadır. Bununla birlikte, Tanrı’nın kuracağı yeni dünyayı özlemle bekleyebiliriz; Kendisi orada ağızla ilgili olanlar da dahil, kusurluluğun tüm etkilerini tamamen ve kalıcı olarak ortadan kaldıracak. O zaman kusursuz sağlığa kavuşulacak ve her birimiz rastladığımız herkesi güvenle, sıcak ve dostça bir gülümsemeyle selamlayabileceğiz.

O zamana değinerek Mukaddes Kitap şunları bildirir: “Bütün dünya rahatta ve susmuş; birden terennümle coşarlar.” (İşaya 14:7) Tabii ki, bu terennüme, harika gülümsemeler eşlik edecek!

[Sayfa 25’teki resimler]

(1) Azı dişlerin geriye hareket etmesini ve (2) çenenin gelişmesini sağlamak üzere tasarlanmış telleri gösteriyor

1

2

[Sayfa 26’daki resim]

Isırırken çenelerin kapanması için tasarlanmış teller