Sırt Ağrısı Çekiyor Musunuz?
“Ağrı korkunçtu. Sanki bir kibrit çakıp sırtımı tutuşturmuşlardı! Hatırladığım tek şey, küçük yeğenimi birkaç kırık cam parçasından uzaklaştırmak için eğildiğim ve aniden bütün sırtımın sanki tutuştuğu. Günlerce doğrulamadan o pozisyonda kaldım. Daha önce hiçbir zaman bu kadar ağrı hissetmemiştim.” 32 yaşında, ev hanımı ve iki çocuk annesi olan Karen’in sözleri.
AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİNDE, sırt ağrısı, ondan etkilenen kişilerin sayısı açısından baş ağrısından hemen sonra gelir. 45 yaşın altında olanlarda uzun süreli sakatlığın başlıca nedeni, 45 yaşın üzerindekilerde de üçüncü önemli nedenidir. Bu rahatsızlıktan etkilenenler bir yılda yaklaşık 24 milyar dolar harcıyorlar, ki 1991’de AIDS tedavisi için harcanan miktarın dört katıdır.
Sırt sorunları konusunda bilimsel araştırmalar yapan Dr. Alf L. Nachemson’a göre, geçen on yıl içinde dünya çapında iki milyar hasta sırtının alt bölgesinde ağrı çekmiştir. Dediği gibi, “faal yaşamımızın herhangi bir kısmında yüzde 80’imiz bir dereceye kadar sırt ağrısına tutulmuşuzdur.”
Bir Ağrı Döngüsü
Sırt ağrısı ayırım yapmaz. Hem işçiler hem büro elemanları sırtlarını incitebilirler. Erkekler ve kadınlar, gençler ve yaşlılar bu ağrının kurbanları olabilirler. Eğer ağrı sık sık tekrarlanırsa ve geçmezse, iş hayatını, bütçeyi, aileyi ve bir kişinin aile içindeki rolünü etkileyerek duygusal rahatsızlığa bile yol açabilir. Nasıl?
The Fight Against Pain (Ağrıyla Mücadele Etmek) başlıklı kitabın gösterdiği gibi, insanlar bir ağrı döngüsüne tutuluyorlar. Fiziksel ağrı kaygıyı ve depresyonu oluşturur; bunlar ise daha şiddetli ve sürekli bir acıyla sonuçlanabilirler. Örneğin, genç bir anne, baba veya ailenin geçimini sağlayan kimse sırt sorunlarından kaynaklanabilecek sakatlık yüzünden iş, aile veya arkadaş baskısıyla karşılaşabilir.
İlki 1986’da olmak üzere birçok sırt ağrısı nöbeti geçiren 35 yaşındaki bir sekreter, Pat, şöyle diyor: “Bence, ailemin ve arkadaşlarımın anlayış ve duygudaşlık eksikliği en büyük sorundu. İnsanlar genellikle sizin gerçekten ne kadar ağrı çektiğinizi bilmedikleri için, ağrıyı küçümserler. Ağrının ne zaman veya nerede ortaya çıkacağını bilmediğinizden genellikle çok fazla plan yapamazsınız. Çektiğiniz ağrı yüzünden, davetleri kabul etmeyen, birinin yeni doğmuş bebeğini kucağına alamayan, gülümsemeyen biri olduğunuzdan, adeta toplumdan kaçan biri gibi görünebilirsiniz. İzin verirseniz, ağrı sizi kontrolü altına alabilir.”
Sırt Neden Ağrır
Sırt ağrısı kaçınılmaz mıdır? Onu hafifletmek veya önlemek için ne yapabiliriz? Sırtınızla ilgili ne zaman tıbbi yardıma ihtiyacınız var? Sürekli sırt ağrısı birçok iç hastalığına işaret edebilirse de, bu makale sırt ağrısının iki kaynağı üzerinde duracak—disk fıtığı ve kas kasılmaları.
Disk fıtığı genç ve orta yaşlı yetişkinlerde sırt hastalığının önemli bir nedenidir. Bu duruma sık sık “disk kayması” adı verilmektedir, aslında bu yanlıştır, çünkü onların kayması veya yerinden oynaması olanaksızdır.
Bir kişi 20 yaşlarına geldiğinde, disklerin süngersi çekirdeğinin esnekliğini ve nemini kaybetmeye başlaması, diskin küçülmesine neden olur. Fakat bu genellikle ağrıyla sonuçlanmaz. Fakat bazı kişilerde, süngersi çekirdeğin bir kısmı fıtıklaşırsa ya da şişerek lifli dokunun dış çemberinden çıkarsa, şiddetli ağrı meydana gelir.
Fortune dergisi diskler hakkında şöyle diyor: “Bir noktaya kadar dejenere olduktan sonra, çok hafif bir zorlama bile—bir hapşırma veya müzik setini yerinden kaldırmak için yapılan bir hareket gibi basit bir şey—onların yarılmasına yol açan en son darbe olabilir.
Diskler ilk 24 omur veya omurga kemiği arasında bir amortisör yastıkçığı gibi çalışır. Bu kemikler üst üste dizilmiş vaziyette olup dikey bir kanalı, yani omuriliğin bulunduğu omurga kanalını oluşturuyor. Her omur çiftinin arasında, sinir kökü denen bir demet sinirin kanaldan ayrıldığı küçük bir delik vardır; her iki yandan birer sinir demeti çıkar. Bir disk fıtıklaşıp belirli bir sinire basabilir. Bu baskı vücudun diğer kısımlarından gelen veya oraya giden duyumları taşıyan sinir sinyallerini engelleyebilir.
Örneğin, siyatik sinirinin köklerine baskı yapılırsa, siyatik olarak bilinen çok ağrılı bir durum meydana gelebilir. Siyatik sinirini omurganın alt kısmından çıkan birtakım sinirler oluşturuyor. Her iki tarafta kalçaların arkasından dize kadar inen ve daha sonra başka sinirlere dağılan birer siyatik siniri var. Siyatik ağrısı genelde sırtın alt bölgesinde başladıktan sonra kalçaya ve kaba ete, uyluğun arkasından aşağıya doğru, bazen de baldıra ve ayağa kadar inebilir. Sonuç olarak, kişide ayak düşmesi, bacak kaslarının ayak parmaklarını kaldıramaması yüzünden ayağın sürüklenmesi durumu olabilir. Hasta karıncalanma, uyuşma ve etkilenen bacakta kas güçsüzlüğü çekebilir.
Eğer disk sırtın hemen altındaki idrar torbası ve bağırsaklarla ilgili bir grup sinir olan cauda equina’daki sinir köklerine basarsa, kişi idrar veya dışkı çıkarırken güçlük çekebilir. Bu belirtileri olan kişilerin hemen bir doktora başvurmaları gerekmektedir, çünkü bunlar ciddi nörolojik problemlerin sinyalleri olabilir.
Kasılmış ve gevşemiş durumdayken, sırttaki kaslar bağlarla birlikte destekleyici bir rol oynayarak omurganın çökmesini engeller, eğilmesini ve dönmesini mümkün kılarlar. Bununla birlikte, formda olmayan bir kas zorlandığı zaman kasılarak sert bir yığın haline gelecek kadar gerilip spazma neden olabilir. Kendini önceden belli etmeyen ve kişiyi bir süre için kımıldayamaz hale getiren sırt spazmları çok ıstıraplı olabilir. Bir hasta, ağrıyı “sırtınızda meydana gelen bir dizi deprem” olarak tarif etti.
Doktorlar spazmların kişinin güçsüzleşmiş kaslarının daha fazla zarar görmekten korunması için meydana geldiği görüşünde birleşirler. Time—Life yayınevinin kitaplarından The Fit Back (Formda Olan Sırt) şöyle diyor: “Spazmlar, sırtınızı kımıldayamaz hale getirmekle sizi en doğrusunu yapıp yatmaya zorlar. Bu pozisyon sırtınızın maruz kaldığı zorlanmayı en aza indirmekle kalmayıp iltihaplanmış dokunun kendini onarmasına da izin verir.”
Sık sık spazmlarla sonuçlanan sırt zorlanmasını önlemek için, sırt, karın ve kalça kasları güçlü ve sağlam kalmalı. Örneğin, gevşek karın kasları gerekli desteği veremedikleri ve vücut ağırlığının omurga üzerinde oluşturduğu gerilime karşı direnemedikleri için sırtın zorlanmasına neden olabilir. Karın kasları iyi bir durumdaysa sırtın alt bölgesinin eğrilmesini önleyen bir “kas kemeri” oluştururlar. Sırtın alt bölgesinin aşırı kavisli bir şekil almış olması omurları sırtın alt bölgesinde bulundukları sıradan çıkarır.
Ağrıyı Hafifletmek Üzere Ne Yapabilirsiniz
Kötü bir duruş, şişmanlık, güçsüz kaslar ve zorlama sırtın alt bölgesinde ağrı olasılığını artıran dört faktördür. Oturmak, ayakta durmak veya bir şey kaldırmak gibi normal faaliyetlerin yanlış uygulanması rahatsızlığa zemin oluşturan başka faktörlerdir.
İyi bir duruşla ve güçlü karın ve sırt kasları arasında karşılıklı bir ilişki var. Doğru duruş kasların normal çalışmasını mümkün kılarken, kasların güçlü olması da iyi duruş için hayati önem taşır. İyi bir duruş için omurganın doğal S kavisini izleyen bir sıralanış gerekiyor. İyi duruş katı, dimdik bir omurga anlamına gelmez.
Treat Your Own Back (Sırtınızı Kendiniz Tedavi Edin) adlı kitabında, Robin McKenzie duruştan kaynaklanan ağrının yanlış duruşu düzeltmekle ortadan kaldırılabileceğine dikkat çektikten sonra, ayrıca şöyle diyor: “Bununla beraber, zaman geçtikçe alışkanlık haline gelen yanlış duruş eklemlerin yapısında değişikliklere neden olur, aşırı aşınma meydana gelir ve sonuç olarak eklemler zamansız yaşlanırlar.”
Özellikle karınla ilgili olarak fazla kilo da, sırtı destekleyen kaslarda ağırlığa bağlı bir gerilim oluşturduğu için sırtı zorlayabilir. Düzenli bir egzersiz programı formda ve sağlıklı bir sırta sahip olmanın bir anahtarıdır. Artık ağrı duyulmuyorsa bile, kaybolan sırt ağrısı aniden depreşmeye eğilimli olduğundan, egzersize devam edilmesi gerekir. Böyle bir programa başlamadan önce, kapsamlı bir tıbbi değerlendirme önerilmektedir. Doktor, bireyin sırt sorunları için uygun egzersizi tavsiye edebilir veya hastayı bir fizik tedavi uzmanına da gönderebilir.
Birçok araştırmacının inandığı gibi, stres de bir kişiyi sırt sorunlarına açık duruma getirebilir. Dinmeyen gerilim kasları sertleştirdiği için stres bazılarında spazmlara neden olabilir ve böylece sırt ağrısıyla sonuçlanabilir. Stres kaynaklarını kontrol altında tutmak veya onları yok etmek sırt ağrısı riskini azaltmaya yardım edebilir.
İşyerinde veya uzun yolculuklarda çoğunlukla oturarak vakit geçiren kişilerin sırtı zorlanmaya maruz kalabilir. İsveç’te yapılan bir incelemeye göre, otururken sırtın alt bölgesine daha çok yükleniliyor. Maalesef bu risk arkalıkları yetersiz olan büro sandalyelerinin kullanılmasıyla daha çok artıyor. Belli zamanlarda oturmaya ara verip birkaç dakika ayakta durmak ve yürümek yararlı olabilir.
Ağır ve hatta hafif eşyaları kaldırırken bile sırt kaslarını kullanmaktan sakınılmalıdır. Bir şeyi kaldırken, bütün baskıyı sırt kaslarına vermemek için dizleri kırmak tavsiye edilmektedir.
Biçimsiz pozisyonlarda çalışan birinin de sırt sorunlarıyla karşılaşma olasılığı var. Fabrikada montaj hattında çalışanlar, hemşireler, elektrikçiler, ev kadınları ve çiftçiler işlerini yapabilmeleri için uzun süre öne eğilmek zorunda kalıyorlar. Sırtın zarar görme riskini en aza indirmek için, fizik tedavi uzmanları sık sık dinlenmeyi veya pozisyon değiştirmeyi önerirler. Uzun bir süre ayakta kalanların, sırtın alt bölgesini düzeltmek için küçük bir basamak veya başka bir şey kullanıp ayaklarından birini biraz kaldırmaları tavsiye ediliyor.
Tedavi Arayışı
Kas kaynaklı sırt ağrısı geçirenlerin çoğu için, doktorların geleneksel tedavi önerileri ise, yatakta dinlenmek, ısının kullanılması, masaj, egzersiz ve başlangıçta iltihap kurutucu, ağrı kesici ilaçlardır. Bu ilaçlarla ilgili olarak, Miami Üniversitesinin Tıp Fakültesinden Dr. Mark Brown bir uyarıda bulunuyor. Dr. Brown’a göre, Amerika Birleşik Devletlerinde, ilaçların uzun süreli kullanılması, yan etkileri yüzünden sırt ağrılarının önemli bir nedenidir. Bir ilaca alışmamaya dikkat edilmelidir, çünkü bu daha yüksek dozaj ve belki de bağımlılıkla sonuçlanabilir.
Fizik ve masaj tedavisi de bazı hastalara yardım edip rahatlama sağlayabilir. HealthFacts (Sağlık Gerçekleri) dergisinin yazdığı gibi, Amerika Birleşik Devletlerinde sırt ağrısıyla ilgili doktorlara başvurulduğu tüm olayların yaklaşık üçte ikisini masaj tedavisi oluşturur.
Disk fıtığıyla ilgili sorunları çözmek veya ağrıyı hafifletmek için ameliyat gerekebilir. Oysa, genellikle doktorlar sırt ağrısı olan hastaların çoğu için ilk önce geleneksel tedaviyi önerirler. Kendilerine ameliyatın gerekli olduğu söylenen hastaların ikinci ve üçüncü bir doktora danışmaları iyi olur.
Sürekli fakat dayanılır sırt ağrısı milyonlarca hasta için yaşamın bir kısmı olmuştur. Birçokları ağrıyı artık kabulleniyor, aynı zamanda da günlük faaliyetlerine engel olmasına izin vermemeye çaba gösteriyorlar. Ağrıya neden olan faktörlerin bilincindedirler ve önlemler almak veya mücadele etmek için adımlar atarlar. Düzenli olarak egzersiz yaparlar, uygun kiloda olmaya özen gösterirler, duruşlarını düzeltirler ve yaşamlarındaki stresi azaltırlar. Başta sözü geçen Karen, disk fıtığı ve spazmlardan kaynaklanan ve tekrar tekrar ortaya çıkan ağrı nöbetlerine rağmen, Yehova’nın Şahitlerinin vaaz etme ve öğretme faaliyetlerinde çok vakit harcayarak yoğun bir programa göre yaşamaya neşeyle devam ediyor. Karen gibi, birçok hasta olumlu bir tutumu koruyup sırt ağrılarını kontrol altına almayı hedef alıyor.
[Sayfa 24’teki çerçeve]
Sırt Ağrısını Önlemek İçin Birkaç Öneri
☞ Herhangi bir şeyi ani, sert bir hareketle kaldırmaktan sakının. Belden eğilmektense, dizlerinizi bükün.
☞ Ağır eşyaları kaldırırken yardım isteyin.
☞ Birkaç parça taşırken, yükü her iki tarafta dengeleyin. Ağır bir parça taşırken, her iki kolunuzu kullanarak vücudunuzun ön kısmına dayayarak taşıyın. Yan tarafınızda taşırsanız, arasıra sağdan sola, soldan sağa değiştirin.
☞ Yolculuk için, tekerlekli bir bagaj arabası ve/veya omuza asılabilecek hafif bagaj kullanın.
☞ Eşyaları arabanın bagajından alırken kaldırmadan önce vücudunuza iyice yaklaştırın.
☞ Süpürürken, uzun saplı bir süpürge kullanın. Eşyaların altını süpürmek için belden eğilmektense, dizlik kullanarak bir dizinizin üzerine çökün. Belden eğilmeniz gerekiyorsa, mümkünse tek elinizle bir yere dayanın.
☞ Büro işi yaparken, sırayla bazen masaya oturun, bazen de bel hizasındaki bir çalışma düzleminin önünde ayakta durun.
☞ Bahçede çalışırken, dizlerinizin üstünde durun ve işi daha küçük kısımlara ayırın. Ayaktayken belden eğilmeyin.
☞ Günde 10-15 dakika da olsa, düzenli olarak sırtınız için egzersiz yapın. Genç değilseniz daha hafif çalışmalar yapın.
☞ Yatakları düzeltirken bir dizinizi yatağın üstüne koyun; yatağın öbür tarafına uzanırken kendinizi bir elinizle destekleyin. Çarşafları düzeltirken veya yatağın kenarlarından içeri sokarken yatağın yanında diz çökün.
☞ Uzun yolda araba kullanırken, mola verin. Arabada koltuğunuzun arkası rahat değilse, belinizin boşlukta kaldığı yerleri yastıkla destekleyin.
☞ Sert zeminlerde koşmayın. Uygun bir spor ayakkabısı giyin.
☞ Rahat bir koltukta veya divanda otururken bir yastık veya başka bir sırt desteği kullanın. Ayağa yavaş kalkın, kalkmak için bacaklarınızı kullanın.
☞ İşyerinizde saatlerce oturmanız gerekiyorsa, uygun biçimde bir arkalığı olan bir sandalye temin edin. Ara sıra kalkıp dolaşın.
☞ Evrak çekmecelerinin üzerinde uzun süre eğilip kalmayın, mümkünse bir sandalyeye oturun.
☞ Gün içinde yüksek topuklu ayakkabı giymek zorundaysanız, değiştirmek için yanınıza daha rahat bir ayakkabı alın.