Okuma Tembelliğinden Sakının

OKUMA ile ilgili yeni bir tür sorun dünyaya yayılıyor. Bu okuma tembelliği olarak adlandırılıyor. “Okuyabilme niteliği veya gücü olup okumaya karşı ilgisiz [olma]” olarak tanımlanıyor. (Merriam-Webster’s Collegiate Dictionary, Tenth Edition) Evet, bir zamanlar okumak bir zevkti, oysa şimdi çoğu kez sıkıcı bir işmiş gibi hor görülüyor. Oniki yaşındaki bir kız şöyle şikâyet ediyor: “Okumak için çaba harcamak zorundasın, bu da hiç eğlenceli değil.”

Birçok yetişkin de okuma tembelidir. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri yüzde 97’lik okuma yazma oranıyla övünüyor; ancak, Amerikalı yetişkinlerin yaklaşık yarısı nadiren kitap ya da dergi okur! Açıkça görülüyor ki, okuma yeteneği ile okuma arzusu her zaman birbirini karşılamıyor. Bu durum iyi eğitim görmüş insanlar için bile geçerlidir. Harward Üniversitesi mezunu biri şöyle söylüyor: “Uzun ve yorucu bir günden sonra eve döndüğümde, elime bir kitap almak yerine TV’yi açarım. Çünkü daha kolay.”

Okumaya ne oldu? Son yıllarda onun popülerliği, dikkati kendine çeviren medyaya yenik düştü. Fortune dergisinde Stratford P. Sherman şunları yazıyor: “Şimdi, MTV’miz, videomuz, Nintendo’muz ve walkmenimiz var; bir kitabı sayfa sayfa okumak, koşturmacanın daha az olduğu eski zamanlardaki kadar kolay gelmiyor.” Okumanın en çok zaman çalan rakibi büyük olasılıkla televizyondur. Gerçekten de, ortalama bir Amerikalı 65 yaşına geldiğinde yaşamının dokuz yılını TV seyrederek geçirmiş olacak!

Okumanın kazandırdıkları ekranın titrek ışıkları uğruna çok sık feda edildiğinden, aşağıdaki noktaları göz önünde bulundurmak uygun olacaktır.

Okumanın Yararları

Okuma, imgelemi harekete geçirir. Televizyon sizin adınıza düşünür. Her şey ayrıntılı ve açıktır: yüz ifadeleri, ses değişimleri, doğal manzaralar.

Oysa okurken, oyuncuları siz seçersiniz, sahneyi siz düzenlersiniz ve hareketleri yönetirsiniz. On yaşındaki bir erkek çocuk şöyle diyor: “Okurken çok daha özgürsünüz. Öyle ki, her bir karakteri tamamıyla görünmesini istediğiniz gibi hayal edebilirsiniz. Kitapta okuduklarınız, TV’de gördüğünüz şeylerden daha fazla kontrolünüz altındadır.” Dr. Bruno Bettelheim’ın söylediği gibi, “televizyon imgelemi ele geçirir, fakat özgür kılmaz. İyi bir kitap zihni hemen uyarır ve özgür kılar.”

Okuma sözel yetenekleri geliştirir. Massachusetts Üniversitesinden Reginald Damerall şunları belirtiyor: “Hiçbir çocuk ya da yetişkin daha çok televizyon izleyerek televizyon izlemekte daha iyi olmaz. Televizyon izlemek için gereken beceriler o kadar basit ve kolaydır ki, şimdiye kadar televizyon izleme özürlü diye bir şey duymadık.”

Buna tezat olarak, okuma sözel yetenekler gerektirir ve onları geliştirir; okuma, konuşma ve yazma yeteneğiyle ayrılmaz biçimde bağlantılıdır. Bir lise İngilizce öğretmeni şunları söylüyor: “Bir öğrenci olarak, hem okurken anlayabilme hem de yazarken muhakeme etme başarınızın büyük ölçüde sözcük dağarcığınıza bağlı olduğuna hiç kuşku yoktur; sözcük dağarcığını geliştirmenin okumanın dışında başka bir yolu yok, gerçekten hiçbir yolu yoktur.”

Okuma sabır niteliğini geliştirir. İzleyicinin gördüğü şey üzerinde düşünmesine çok az bir zaman bırakan, TV ekranından sadece bir saat içinde binden fazla görüntü geçebilir. Dr. Matthew Dumont “bu tekniğin, gerçekten kısa bir dikkat toplama süresine programladığını” söylüyor. Bazı araştırmaların, hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülen düşünmeden karar alma eğilimini ve huzursuzluğu aşırı TV izlemeye bağlaması şaşırtıcı değildir.

Okuma sabır gerektirir. İletişim uzmanı Neil Postman şöyle yazıyor: “Cümleler, paragraflar ve sayfalar sezgilere dayanmayan bir mantığa göre yavaş yavaş, sırayla açıklanır.” Okuyucu, okuduğunu kendi hızıyla yorumlamalı, değerlendirmeli ve üzerinde düşünmelidir. Okuma, sabır gerektiren ve geliştiren, karmaşık bir şifre çözme sürecidir.

Dengeli Bir Görüş

Okumanın yararlarına rağmen, televizyonun da iyi tarafları olduğu kabul edilmelidir. Belirli türden bilgilerin iletilmesinde televizyon okumaya üstün gelebilir.a Çekici bir TV programı okumaya karşı ilgi bile uyandırabilir. The Encyclopedia Americana şunları söylüyor: “Çocuk edebiyatını ve bilimini oyunlaştıran TV programlarının, bu ve ilgili konularda kitaplar aramak yönünde çocukları etkilediği belirtiliyor.”

Dengeli bir görüş çok önemlidir. Basılı sayfa ve televizyon iki farklı iletişim aracıdır. Her birinin kendine özgü güçlü noktaları ve sınırları vardır. Her ikisi de yararımıza ya da zararımıza kullanılabilir. Evet, kendini başkalarından soyutlayacak kadar aşırı okuma, aşırı TV izleme kadar zararlı olabilir.—Süleymanın Meselleri 18:1; Vaiz 12:12.

Yine de, görsel eğlence tercih edildiğinden okumaya genelde önem verilmiyor. Bir Japon gazeteci şöyle yakınıyor: “Okuyucu toplumu olmaktan çıkıp izleyici toplumu olma yolundayız.” Bu durum özellikle gençler arasında göze çarpıyor. Sonuç olarak, onların birçoğu okuma tembeli olarak yetişiyor ve sonra da sonuçlarına katlanmak zorunda kalıyorlar. Bu nedenle, ana-babalar çocuklarının okuma arzusu geliştirmelerine nasıl yardım edebilirler?

Ana-babalar Nasıl Yardım Edebilir?

Örnek olmak. Newsweek’te çıkan “Nasıl İyi Okuyucular Yetiştirebilirsiniz” başlıklı makale şu açık tembihte bulunuyor: “Eğer siz TV’nin karşısında bir koltuk patatesiyseniz, büyük olasılıkla çocuğunuz da böyle olacaktır. Diğer taraftan, eğer çocuklarınız sizin elinizde iyi bir kitapla bir yere kıvrıldığınızı görürse, okumanın yararları hakkında sadece vaaz vermediğinizi, bunu uyguladığınızı düşünecekler.” Hatta bazı ana-babaların yaptığı gibi, çocuklara sesli okumak daha iyidir. Böyle yapmakla, bugün birçok ailede üzücü bir biçimde eksikliği hissedilen sıcak bir bağ kurulabilir.

Bir kitaplık oluşturun. Dr. Theodore Isaac Rubin, “etrafta bir sürü kitap bulundurun” diye öneriyor. Şöyle devam ediyor: “Kitaplar orada olduğu ve herkes de onları okuduğu için onları okuduğumu hatırlıyorum.” Kitaplar kolaylıkla el altında bulunuyorsa çocuklar okuyacak. Eğer kitaplar kişisel kitaplarının bir parçası olursa, okuma istekleri daha da artacaktır.

Okumayı zevkli hale getirin. Bir çocuk okumayı sevmeye başlarsa, savaşın yarısının kazanılmış olduğu söyleniyor. Bu nedenle okumayı çocuğunuz için zevkli bir deneyim haline getirin. Nasıl? İlk olarak, televizyon izleme süresini sınırlayın; televizyon hemen her zaman okumaya tercih edilecektir. İkincisi, okumayı teşvik eden bir ortam yaratın; sessiz zamanlar, iyi ışıklandırılmış kişisel bir kitaplık gibi yerler okumaya davet eder. Üçüncüsü, okumaya zorlamayın. Okumak için malzemelerin ve fırsatların elde edilebilir olmasını sağlayın, fakat bırakın arzuyu çocuk geliştirsin.

Bazı ana-babalar çocuklarına okumaya erken bir yaşta başlarlar. Bu yararlı olabilir. Bazı uzmanlar bir çocuğun üç yaşına geldiğinde, sözcükleri henüz akıcı bir şekilde ifade edemese de, sıradan bir yetişkinin sohbet ederken kullandığı sözcüklerin çoğunu anladığını söylüyor. The First Three Years of Life (Hayatın İlk Üç Yılı) adlı kitap, “çocukların, dili anlamayı öğrenmeye, onu konuşmayı öğrenmekten daha önce ve daha hızlı bir oranda başladıklarını” söylüyor. Mukaddes Kitap Timoteos’tan şöyle söz eder: “Mukaddes yazıları . . . . çocukluğundan beri bilir.” (II. Timoteos 3:15) Bu ayetteki çocuk sözcüğünün, Yunanca karşılığı “brefos,” çoğu kez henüz doğmamış veya yeni doğmuş bebekler için kullanılmıştır. Timoteos’un durumunda bu sözcük bir çocuğu değil, küçük bir çocuğu, hatta bir bebeği kastetmektedir. Evet, Timoteos Kutsal Yazılarla ilgili sözcükleri konuşabildiğinden çok önce duymuştu.

Mukaddes Kitap—Mükemmel Bir Yardım

The Bible in Its Literary Milieu adlı kitap, “Mukaddes Kitabın hayranlık uyandıran bir edebi eserler koleksiyonu” olduğunu söylüyor. Gerçekten, içindeki 66 kitap genç, yaşlı herkesin bilgi edinebileceği şiirsel biçimler, ilahiler ve tarihsel olaylar içerir. (Romalılar 15:4) Bundan başka, Mukaddes Kitap “Tanrı tarafından ilham edilmiştir ve öğretmek, tedip etmek, doğrultmak, adalette terbiye etmek için yararlıdır.”—II. Timoteos 3:16.

Evet, elde edilebilir en hayati okuma malzemesi Tanrı’nın Sözü olan Mukaddes Kitaptır. Bu yüzden, iyi bir nedenle her İsrailli kraldan Kutsal Yazıların kişisel bir nüshasına sahip olması ve ‘hayatının bütün günlerinde ondan okuması’ talep edildi. (Tesniye 17:18, 19) Ve Yeşu’ya Kutsal Yazıları “alçak sesle,” yani kendi kendine yumuşak bir ses tonuyla “gece ve gündüz” okuması emredildi.—Yeşu 1:8.

Kabul edilmelidir ki, Mukaddes Kitabın bazı kısımları kolay bir okuma malzemesi değildir. Bu kısımlar tüm dikkati konu üzerinde toplamayı gerektirebilir. Petrus’un yazdığını hatırlayın: “Yeni doğmuş çocuklar gibi, ruhanî, hilesiz sütü özleyin.” (I. Petrus 2:2, 3) Onu uygulamakla, Tanrı’nın Sözündeki ‘süte’ duyulan heves, bir bebeğin annesinin sütüne duyduğu içgüdüsel özlem kadar doğal hale gelebilir. Mukaddes Kitabı okumaya karşı takdir geliştirilebilir.b Bu tüm çabaya değer. Mezmur yazarı, “Sözün adımlarım için çerağ, ve yolum için ışıktır” diye yazdı. (Mezmur 119:105) Sorunlarla dolu zamanımızda hepimizin böyle bir rehberliğe ihtiyacı yok mu?

[Dipnotlar]