Savaşsız Bir Dünya Olabilir mi?

DÜŞÜNÜN, artık hiçbir zaman savaşın dehşet veren gerçeğini ve sonrasını yaşamıyor ya da görmüyorsunuz. Silah ya da bomba seslerini hiç duymuyor, açlıktan ölmek üzere olan yığınla sığınmacının kaçışını seyretmiyor, kendinizin ya da sevdiğiniz birinin acımasız ve anlamsız bir çatışmada öleceği korkusuna hiç kapılmıyorsunuz. Savaşsız bir dünyada yaşamak harika bir şey olurdu!

Belki, ‘Bu mümkün değil!’ diyeceksiniz. Ne var ki, sadece birkaç yıl önce insanlar dünya barışı açısından parlak bir gelecek görüyordu. 1990 ve 1991 yılında birçokları, ulusların güvenlik ve işbirliği çağının eşiğinde olduğunu söylüyordu. Amerika Birleşik Devletlerinin o zamanki Başkanı George Bush, bu genel görüşe uygun olarak pek çok vesilede yaklaşan “yeni dünya düzeni”nden söz etmişti.

Bu iyimserliğin nedeni neydi? Soğuk savaş sona ermişti. Nükleer savaş tehdidi kırk yıldan fazla bir süre boyunca, ince bir ipliğe bağlanmış bir kılıç gibi insanlığın tepesinde sallanıp durmuştu. Fakat artık komünizmin ortadan kalkması ve Sovyetler Birliğinin dağılmasıyla, nükleer soykırımı tehlikesi uçup gitmiş gibi görünüyordu. Dünya daha rahat nefes alıyordu.

O zamanlar insanların geleceğe güvenle bakmasının önemli bir nedeni daha vardı; aynı nedenle bugün de birçok insan bu tutumu sürdürüyor. Doğu ile Batı arasında 40 yıldır süren rekabet, Birleşmiş Milletleri yalnızca tartışan bir kurum konumuna getirmişti. Fakat Soğuk Savaşın sona ermesi, BM’ye kuruluş amacı doğrultusunda iş yapmak—uluslararası barış ve güvenlik yolunda çalışmak—üzere hareket özgürlüğü tanıdı.

BM son yıllarda savaşta caydırıcı olma mücadelesini yoğunlaştırdı. Üye ulusların askeri birlikleriyle donanan Birleşmiş Milletler 1994’ten önceki dört yıl içinde, ondan önceki 44 yıldakinden daha fazla barış harekâtı gerçekleştirdi. On yedi harekâtta, dünya çapında 70.000 sivil ve askeri personel hizmet etti. Yalnızca iki yıl içinde barış uğruna yapılan harcamalar iki kat artarak 1994’te 3,3 milyar dolara yükseldi.

BM Genel Sekreteri Butros Butros-Gali bir süre önce şunları yazdı: “San Francisco’da yaklaşık 50 yıl önce kurulan ortak güvenlik sisteminin nihayet başlangıçta tasarlandığı gibi çalışmaya başladığını gösteren belirtiler var. . . . Bizler işleyebilir nitelikte bir uluslararası sistem kurmayı başarma yolundayız.” Bütün bu gelişmelere rağmen, yeni bir dünya düzeni kavramı hızla silinip gitti. Savaşsız yeni bir dünyaya yönelik umutları yıkan ne oldu? Küresel barışı bir gün yaşayacağımıza inanmak için bir neden var mı? Sonraki makalelerde bu sorular ele alınacak.

[Sayfa 3’teki resim tanıtım notları]

Savaş uçakları: USAF Fotoğrafı

Uçaksavar topları: ABD National Archives fotoğrafı