Internet’teki Hizmetler ve Kaynaklar

INTERNET tarafından sağlanan yaygın bir kaynak, E-mail (E-posta) olarak da bilinen ve elektronik postayı göndermek ve almak için kullanılan dünya çapında bir sistemdir. Aslında, E-mail tüm Internet trafiğinin en büyük kısmını oluşturur ve birçoklarının kullandığı tek Internet kaynağı odur. E-posta nasıl çalışır? Bu soruyu yanıtlayabilmek için, önce bildiğimiz posta sistemini gözden geçirelim.

Kanada’da yaşadığınızı ve Moskova’da yaşayan kızınıza mektup göndermek istediğinizi varsayalım. Zarfa adresi uygun şekilde yazdıktan sonra, mektubu postaya verirsiniz ve mektubun yolculuğu başlar. Mektup postaneden bir sonraki durağa, muhtemelen bir bölgesel ya da ulusal dağıtım merkezine gönderilir, sonunda da kızınızın yakınlarında bulunan yerel bir postaneye varır.

E-mail’de de benzer bir süreç yaşanır. Mektubunuzu bilgisayarınızda oluşturduktan sonra, kızınızı tanıtan bir E-mail adresi belirtmelisiniz. Bu elektronik mektubu gönderdiğinizde, mektup genellikle bilgisayarınızı telefon şebekesi aracılığıyla Internet’e bağlayan ve modem denilen bir cihaz sayesinde bilgisayarınızdan çıkıp yolculuğuna başlamış olur. Mektubunuz yerel ve ulusal posta dağıtım sistemi gibi çalışan birçok bilgisayara doğru yol alır. Bu bilgisayarlar, gönderdiğiniz mektubun kızınızın erişebileceği son bilgisayara ulaşması için gereken bilgiye sahiptir.

Alıştığımız posta sisteminin aksine, bilgisayar ağının bir kısmında aşırı yoğun bir trafik ya da bir bozukluk yoksa, E-mail başka bir kıtadaki hedefine bile, genellikle birkaç dakikada hatta daha kısa sürede ulaşır. Kızınız elektronik posta kutusunu kontrol ettiğinde E-mail’inizi bulacaktır. E-mail’in hızı ve tüm dünyada birden fazla yere gönderilebilme kolaylığı, onu çok tutulan bir iletişim biçimi haline getirmiştir.

Haber Grupları

Rağbet gören bir başka hizmet de Usenet olarak adlandırılır. Usenet, haber gruplarına belirli bir konu üzerinde grup tartışması yapabilme olanağı tanır. Bazı haber grupları çeşitli tüketici ürünlerinin satın alınması ya da satışı üzerine odaklanır. Binlerce haber grubu vardır. Bir Internet kullanıcısı bir kez Usenet’e eriştikten sonra, onlara abone olması için bir ücret gerekmez.

Bir kimsenin pul koleksiyonuyla ilgilenen bir haber grubuna katıldığını düşünelim. Bu gruba abone olan diğerlerinin gönderdiği yeni mesajlara bu yeni katılan kişi de erişebilir. Bu kişi, sadece herhangi bir kimsenin haber grubuna gönderdiklerini değil, aynı zamanda diğerlerinin cevap olarak yazdıklarını da inceleyebilir. Örneğin, eğer birisi belirli bir pul serisi hakkında bilgi almak isterse, kısa bir süre sonra tüm dünyadan bu haber grubuna abone olan herkesin de anında erişebileceği birçok cevap gelebilir.

Aynı fikrin değişik bir uygulaması ise Bulletin Board System’dir (BBS). BBS’ler Usenet’e benzemekle birlikte tüm dosyalar bir kişi ya da grup tarafından yönetilen tek bir bilgisayarda bulunur. Bu haber gruplarının tartıştığı konular, onları kullananların çeşitli ilgi alanlarını, görüş açılarını ve ahlaksal değerlerini yansıtır, bu nedenle dikkatli davranmak gereklidir.

Dosya Paylaşma ve Konu Arama

Internet’in başlangıçtaki hedeflerinden biri bilginin küresel paylaşımıydı. Önceki makalede sözü geçen öğretmen, Internet’te, zaten hazırlanmış olan ders malzemelerini paylaşmaya istekli olan bir başka eğitimciyi saptadı. Arada yaklaşık 3.200 kilometre mesafe olmasına rağmen dosyalar birkaç dakika içinde aktarılabildi.

Bir kimse bir konunun Internet’te nereden bulunabileceğini bilmediğinde, nasıl yardım alabilir? Tıpkı bir telefon numarasını telefon rehberi kullanarak bulabildiğimiz gibi, Internet kullanıcısı da Internet’te ilgi duyduğu yerleri, önce arama sitesi olarak adlandırılan yerlere erişerek bulabilir. Kullanıcı, arayacağı bir sözcük ya da sözcük grubunu girer; site de bilginin bulunabileceği Internet yerlerinin bir listesiyle karşılık verir. Arama genellikle ücretsizdir ve sadece birkaç saniye alır.

Daha önce sözü geçen çiftçi, bilgisayar ve uydu haritalarının kullanıldığı “precision farming” (hassas çiftçilik) denilen yeni bir teknik olduğunu işitmişti. Bir arama sitesine “precision farming” sözcük grubunu girerek, bu tekniği kullanan çiftçilerin isimleriyle birlikte yöntem hakkında ayrıntılı bilgiler de buldu.

“World Wide Web”

Internet’in World Wide Web (Dünya Çapındaki Ağ) ya da kısaca Web (Ağ) denilen kısmı, yazarlar tarafından eskiden beri bilinen bir fikrin —dipnotların— yeni bir kullanım tarzına olanak verir. Bir dergi makalesinin ya da bir kitabın yazarı bir dipnot işareti eklediğinde, sayfanın dibine göz gezdiririz ve muhtemelen bir başka sayfaya ya da kitaba yönlendiriliriz. Internet bilgisayar belgelerinin yazarları da, belgelerindeki bir sözcüğün, bir sözcük grubunun, ya da bir görüntünün altının çizilmesi ya da belirginleştirilmesi yoluyla temelde aynı şeyi yapabilirler.

Belirginleştirilen sözcük ya da görüntü, okuyucuya, konuyla ilişkili bir Internet kaynağının, genellikle de bir başka belgenin var olduğuna dair ipucu verir. Bu Internet belgesi okuyucu için elektronik olarak aranabilir ve hemen görüntülenebilir. Belge, başka bir bilgisayarda hatta başka bir ülkede dahi bulunuyor olabilir. Access the Internet! kitabının yazarı olan David Peal, bu tekniğin “sadece referans sağlamakla kalmayıp, sizi ilgili belgenin kendisine bağladığını” belirtiyor.

Web, fotoğrafların, grafiklerin, animasyonların, videoların, seslerin saklanmasına ve görüntüleme ya da dinleme yoluyla bunlara yeniden erişilmesine de olanak verir. Önceki makalenin giriş bölümünde sözü edilen ev hanımı Loma, evrenle ilgili güncel kuramları kapsayan kısa bir renkli filme erişti ve onu izledi. Loma anlatılanları kendi bilgisayarının ses sisteminden işitti.

Internet’te Sörf

Bir kimse bir Web tarayıcısı kullanarak birçok farklı ülkedeki bilgisayarlarda saklanmış olabilen bilgilere ve renkli grafiklere kolayca ve çabucak erişip onları izleyebilir. Bir Web tarayıcısı kullanmak birçok yönden gerçekten seyahat etmeye benzeyebilir; ancak böylesi daha kolaydır. Bir kimse Web’de Ölü Deniz Rulolarının ya da Yahudi Soykırımıyla ilgili Holocaust Memorial Museum’un sergilerini ziyaret edebilir. Bir Internet Web sitesinden diğerine böyle kıvrakça geçiverme yeteneği genellikle Internet’te sörf yapmak olarak adlandırılır.

Ticari ve diğer kuruluşlar ürünlerinin ya da hizmetlerinin reklamını yapmak kadar diğer tür bilgileri sunma aracı olarak da Web’e ilgi duymuşlardır. Böyle kuruluşlar bir tür elektronik vitrin niteliğinde olan bir Web sayfası oluştururlar. Bir kuruluşun Web sayfasının adresi biliniyorsa, müşteri adayları bir tarayıcı kullanarak “alışverişe” ya da bilgi taramaya çıkabilirler. Ancak, her pazar yeri için geçerli olduğu gibi, Internet’te sunulan tüm ürünler, hizmetler ya da bilgiler de sağlıklı değildir.

Araştırmacılar Internet’i mahrem ve korunması gereken işlemler için yeterince güvenli hale getirmeye çalışıyorlar. (İleride güvenlikten daha fazla bahsedeceğiz.) Bu ticari faaliyetten kaynaklanan böylesine yoğun trafik nedeniyle, bazılarınca Internet II olarak adlandırılan, dünya çapında bir başka Internet geliştirilmektedir.

“Sohbet” (Chat) Ne Demektir?

Internet’teki yaygın hizmetlerden biri de Internet Naklen Sohbet ya da Sohbet (Chat) hizmetidir. Sohbet, bir grup insanın takma adlar kullanarak birbirlerine anında mesaj göndermelerine olanak tanır. Çok çeşitli yaş gruplarınca kullanılmakla birlikte, özellikle gençler arasında çok tutulur. Kullanıcı bir kez bağlandığında, dünyanın her yerinden çok sayıda başka kullanıcı ile temas sağlayabilir.

Bilimkurgu, sinema, spor ya da aşk gibi belirli temalara özgü sohbet odaları ya da sohbet kanalları oluşturulur. Bir sohbet odasında ekrana girilen tüm mesajlar, o sohbet odasına katılan herkesin bilgisayar ekranında hemen hemen anında görüntülenir.

Bir sohbet odası, insanların genellikle aynı zamanlarda birbirleriyle kaynaşıp konuştuğu bir partiye oldukça benzer, ancak insanlar konuşmak yerine ekrana kısa mesajlar girerler. Sohbet odaları genellikle günde 24 saat faal durumdadır. Elbette, İsa’nın takipçileri arkadaşlıklarla ilgili I. Korintoslular 15:33’teki gibi Mukaddes Kitap ilkelerinin hayatın tüm yönlerinde olduğu kadar sohbet gruplarına katılmak açısından da geçerli olduğunu fark ederler.a

Internet’in Masraflarını Kim Karşılıyor?

Internet’te erişebileceğimiz bu kadar uzak mesafelerin ücretini kimin ödediğini merak edebilirsiniz. Masraflar, kurumlar ve bireyler olmak üzere tüm kullanıcılarca paylaşılır. Bununla birlikte, birçok uluslararası siteyi ziyaret etmiş dahi olsa son kullanıcıya bir milletlerarası telefon faturası kesilmeyebilir. Birçok kullanıcının Internet Servis Sağlayıcısı olarak hizmet eden bir yerel ticari şirkette hesabı vardır, bu şirketler de birçok durumda kullanıcılara aylık sabit bir ücret fatura ederler. Internet Servis Sağlayıcıları aşırı telefon masraflarından kaçınmak üzere genellikle yerel bir telefon numarası sağlarlar. Tipik bir aylık erişim ücreti yaklaşık olarak 20 ABD dolarıdır.

Görebileceğiniz gibi, Internet’in sahip olduğu potansiyel muazzamdır. Fakat siz de bu bilgi süperotoyoluna çıkmalı mısınız?

[Dipnot]

[Sayfa 7’deki çerçeve/resim]

Internet Adresi—Nedir?

Internet’e bağlanan insanların kimliklerinin belirlenmesi E-mail adresleriyle sağlanır. E-mail adresi drg@tekwriting.comb olan bir arkadaşınıza E-mail göndermek istediğinizi düşünün. Bu örnekte, kişinin kimliği ya da kullanıcı adı “drg”dir. İnsanlar genellikle kullanıcı adı olarak isimlerinin baş harflerini ya da tam isimlerini kullanırlar. “@” işaretini takip eden terim işverenleri, işyerleri ya da E-mail Servis Sağlayıcıları olabilir. Bu durumda “tekwriting” böyle bir E-mail Servis Sağlayıcısını belirtir. Adresin son kısmı ise arkadaşınızın bağlı olduğu kuruluşun türünü belirtir. Bu durumda “com” ticari bir kuruluşa değinir. Eğitim kuruluşlarının da benzer bir isimlendirme yöntemi vardır; fakat “edu” ile sona erer, kâr amacı gütmeyen kuruluşlarınki de “org” ile sona erer. Başka bir E-mail standardı kişinin ülke koduyla sona erer. Örneğin, lvg@spicyfoods.ar adresi, kullanıcı adı “lvg” olan bir kişinin Arjantin’deki “spicyfoods” firmasıyla bir ilişkisi bulunduğunu belirtir.

Başka tür bir adres Internet’teki Web belgelerini bulmaya yarar. Farz edelim ki, yağmur ormanları hakkındaki araştırmalarla ilgili bilgi http://www.ecosystems.com/research/forests/rf adresindeki Web belgesinde bulunabilsin. “http” harfleri (Hypertext Transfer Protocol) bir tür Web belgesine erişebilmek için gereken protokolü belirtir ve “www.ecosystems.com” bir Web sunucusunun, bir bilgisayarın adına—bu durumda “ecosystems” adlı bir ticari firmaya—işaret eder. Asıl Web belgesi adresin son kısmıdır—“/research/forests/rf.” Web adreslerine genellikle Uniform Resource Locators (Bağdaşık Kaynak Saptayıcıları) ya da kısaca URL de denilir.

[Dipnot]