Neden Nefret Böylesine Çok?

“NEDEN?”—kısa fakat yanıt bekleyen bir sözcük. Bu soru, 1996 Mart’ında İskoçya’nın Dunblane kasabasındaki bir okulun dışındaki çiçek ve oyuncak ayı yığınları arasında bulunan bir kart üzerine de yazılmıştı; ve yine yanıt bekliyordu. Yalnızca birkaç gün önce bir adam içeri dalıp silahını ateşleyerek 16 çocuğu ve öğretmenlerini öldürmüştü. Adam başkalarını da yaraladıktan sonra silahı kendine çevirip ateşledi. Açıkça görüldüğü gibi bu adamın içi, kendine, başkalarına, topluma ve genelde her şeye karşı nefretle doluydu. Üzüntüden perişan olan ana-babalar, onların dostları ve başka milyonlarca insan aynı soruyu soruyor: ‘Neden? Bu masum çocuklar neden bu şekilde öldüler?’

Dünyanın, mantıksız ve açıklanması olanaksız bir nefretle dolu olduğu herhalde sizin de dikkatinizden kaçmamıştır. Belki siz kendiniz de şu ya da bu nedenle nefretin kurbanı oldunuz. Herhalde siz de birçok kez aynı soruyu sordunuz: “Neden?”

Olumlu ve Olumsuz Nefret

Nefret, “şiddetli düşmanlık ve tiksinti” olarak tanımlanır. Zararlı ve kişisel ilişkilerde yıkıcı etkiye sahip şeylere karşı “şiddetli düşmanlık ve tiksinti” duymanın yararlı olduğuna kuşku yok. Eğer herkes bu tür bir nefrete sahip olsaydı, içinde yaşadığımız dünya gerçekten daha iyi bir yer durumuna gelirdi. Bununla birlikte, üzülerek söylemeliyiz ki, kusurlu insanlar yanlış şeylere karşı, yanlış nedenlerle nefret geliştirme eğilimindedir.

Yıkıcı nefret önyargıya, bilgisizliğe ya da yanlış bilgilere dayanır ve bir tanımın belirttiği gibi, genellikle, “korku, öfke ya da incinmiş duygular” sonucu ortaya çıkar. Uygun temelden yoksun böyle bir nefret kötü sonuçlara yol açar ve “Neden?” sorularının ardı arkası kesilmez.

Hepimiz, kişilik özellikleri ve alışkanlıklarıyla kimi zaman sinirimize dokunan ve birlikte olmaktan pek hoşlanmadığımız insanlar tanırız. Fakat birinden rahatsız olmakla, kişiye fiziksel zarar vermeye çalışmak tümüyle farklı şeylerdir. Belki de bu nedenle, birisi nasıl olur da bütün insan gruplarına ve hatta çoğunlukla hiç tanımadıklarına karşı nefret duyguları besleyebilir, anlayamayız. Onlar kişinin politik görüşlerini reddedebilir, başka bir dinden ya da etnik topluluktan da olabilir; fakat bütün bunlar onlardan nefret etmek için geçerli bir neden olabilir mi?

Olmamalıdır, ancak böyle bir nefret dünyada vardır! Nefretin, 1994 senesinde Afrika’da, Ruanda’da Hutu ve Tutsi kabilesi üyelerinin birbirlerini katletmesine yol açması, bir gazetecinin şu soruyu sormasına neden oldu: “Böyle küçük bir ülkede nasıl oldu da böyle büyük bir nefret birikebildi?” Ortadoğu’da Arap ve İsrailli fanatiklerin giriştiği terör saldırılarının sorumlusu nefrettir. Avrupa’da nefret eski Yugoslavya’nın parçalanmasına neden oldu. Ve bir gazetenin bildirdiğine göre, yalnızca Amerika Birleşik Devletlerinde “nefret dolu yaklaşık 250 grup” ırkçı fikirler yaymakta. Niçin böylesine çok nefret var? Neden?

Nefret öylesine kökleşmiştir ki, yol açtığı uyuşmazlıklar çözüme ulaştıktan sonra bile varlığını sürdürür. Yoksa, savaşın parçaladığı, terörden bezmiş ülkelerde bile barışı ve ateşkesi sürdürmenin bu derece zor olmasına başka ne gibi bir açıklama getirebiliriz? Yoksa, Saraybosna’nın bir Bosna-Hersek ve Hırvat Federasyonu olarak birleştirilmesini öngören anlaşmanın 1995’te Paris’te imzalanmasından sonraki gelişmelerin başka ne gibi bir açıklaması bulunabilir? Orada yaşayan Sırpların çoğunluğu, kendilerine misilleme yapılacağından korktuklarından, şehirden ve dolaylarından kaçmaya başladılar. Arkalarında bıraktıkları binaları yağmaladıklarını ve kundakladıklarını bildiren Time dergisi şu sonuca vardı: “Saraybosna birleşti, fakat ahalisi değil.”

Birbirinden nefret eden insanlar arasındaki barış, ancak sahte bir para değerinde, sahte bir barıştır. Ona değer kazandıracak bir destekten yoksun olduğundan en küçük bir baskı altında dağılır gider. Fakat neden dünyada böylesine çok nefret ve böylesine az sevgi var? Neden?

[Sayfa 4’teki pasaj]

Yıkıcı nefret önyargıya, bilgisizliğe ya da yanlış bilgilere dayanır