Kilimanjaro—Afrika’nın Çatısı

SADECE 150 yıl önce, Afrika’nın iç kısımları büyük ölçüde meçhul bir yerdi. Bu büyük kıta dış dünyanın gözünde keşfedilmemiş ve gizemliydi. Doğu Afrika’dan yayılan birçok öykü arasında özellikle bir tanesi Avrupalılara ilginç gelmişti. Bu, Johannes Rebmann ve Johann L. Krapf isimli Alman misyonerlerden gelen bir haberdi; onlar 1848’de ekvator yakınında doruğu karlarla kaplı çok yüksek bir dağ gördüklerini iddia ediyorlardı.

Tropikal Afrika’da karlarla kaplı bir dağ olduğuna ilişkin bu öykü hem kuşku hem de alayla karşılandı. Bununla birlikte, muazzam bir dağla ilgili haberler coğrafyacılarla kâşiflerin merakını ve ilgisini uyandırdı ve sonunda onlar da misyonerlerin haberlerini doğruladı. Gerçekten de Doğu Afrika’da Kilimanjaro adında karlarla kaplı volkanik bir dağ vardı. Bazı insanlar bunu “Azamet Dağı” diye biliyordu.

Afrika’nın “Çatısı”

Büyük Kilimanjaro günümüzde çarpıcı güzelliği ve etkileyici yüksekliği ile ünlüdür. Kuru ve tozlu Afrika düzlüklerinde dolaşan bir fil sürüsünün arkasında heybetli şekilde beliren karla kaplı muhteşem “Kili”nin uzaktan görünüşü çok az manzarada rastlanabilecek mükemmel, unutulmaz bir güzelliğe sahiptir.

Kilimanjaro Afrika kıtasının en yüksek dağıdır ve dünyadaki faaliyetsiz yanardağların en büyükleri arasında sayılır. Tanzanya’da, ekvatorun hemen güneyinde, Kenya sınırı yakınında bulunur. Bulutları delen doruklarıyla bu dağ yerin bu kısmında dört milyar metreküp volkanik maddenin püskürtülmesiyle oluşmuştur.

Dağın muhteşem boyutu yalnızlığıyla vurgulanır. Deniz seviyesinden 900 metre yüksekte bulunan kurak Masai kırsal bölgesinde, toplam 5.895 metrelik muazzam yüksekliğiyle yalnız ve uzak bir hali vardır. Kilimanjaro’ya bazen Afrika’nın çatısı denmesine şaşmamak gerek.

Kilimanjaro’ya aynı zamanda “Kervanların Dağı” da deniyordu, çünkü büyük buz başlığı ve buzulları parlak beyaz bir fener gibi her yönden ve yüzlerce mil öteden görülebilirdi. Geçen yüzyıllarda onun karlı tepesi, çoğunlukla fildişi, altın ve kölelerden oluşan yükleriyle Afrika’nın vahşi iç kesiminden çıkmaya çalışan kervanlara rehberlik etmiştir.

Etkileyici Dorukları

Kilimanjaro iki volkanik doruktan oluşur. Kibo başlıca volkanik doruktur; güzel simetrik konisi kalıcı buz ve kar tabakasıyla kaplanmıştır. Doğuya doğru Mawensi adındaki ikinci doruk 5.150 metreye ulaşır ve Kibo ile Kenya Dağından sonra Afrika’daki en yüksek üçüncü dağdır. Kibo’nun çıkıntısız, eğimli yamaçlarının tersine Mawensi sarp ve her yanındaki dimdik, duvar gibi yükselen sivri çıkıntılı kayalarla güzel biçimli bir doruktur. Kibo ve Mawensi dorukları, 4.600 metrelik bir yükseklikte, yer yer kaya parçaları bulunan büyük, eğimli bir düzlükle birleşmiştir. Kibo’nun batısında Shira bulunur; burası çökmüş eski bir yanardağın uzun zamandır rüzgâr ve suyla aşınan kalıntılarının bulunduğu ve şimdi deniz seviyesinden 4.000 metre yüksekte nefes kesen bir fundalık plato oluşturan bir yerdir.

Ekolojik Bir Şaheser

Kilimanjaro’nun ekosistemi, yükseklik, yağış miktarı ve bitki örtüsüyle belirlenen farklı bölgelerden oluşur. Alçak yamaçlar, fil ve Afrika mandası sürülerinin dolaştığı el değmemiş tropikal ormanlarla kaplıdır. Yukarılarda ağaçların üst kısımlarında birkaç maymun türü yaşar ve orayı ziyaret eden biri bazen geniş çalılıklar arasında kolayca kaybolan ürkek çalı antilopları ve duikerlerin bir anlık görüntüsünü yakalayabilir.

Ormanın yukarı kesiminde fundalık bölge vardır. Rüzgârın ve yılların insafsızlığıyla eğrilmiş olan, yaşlı, yamru yumru ağaçlar yaşlı adamların uzun beyaz sakallarına benzeyen liken lifleriyle örtülüdür. Burada dağ yamacı açılır ve dev ağaç fundası bol bol bulunur. Oraya buraya serpilmiş parlak renkli çiçek kümelerinin bulunduğu çayırlar bölgeye güzel bir görünüm kazandırır.

Ağaç sınırının daha da yukarısında kıraç alanlar görülür. Ağaçların yerini yüksekliği 4 metreyi geçen dev senecio’lar ve büyük lahana ya da enginarlara benzeyen lobeliaceae’ler gibi garip görünümlü bitkiler alır. Kayaların etrafında ve kaya yarıklarında ölmezçiçekler yetişir; bunlar samana benzer ve dokunulduğunda kuru olduğu görülür fakat gümüş grisi manzaraya biraz olsun renk katarlar.

Daha yükseklerde kıraç bölge, yerini alp tipi bölgeye bırakır. Arazi koyu kahverengi ve gri tonlarıyla donuk renklerdedir. Bu çorak, kurak arazide çok az bitki yetişebilir. Bu noktada, başlıca doruklar olan Kibo ile Mawensi, kuru ve taşlık, çok yüksek bir çöl halindeki bir boyun bölgesiyle birbiriyle bağlanır. Burada sıcaklık dereceleri aşırı uçlardadır, gün boyunca 38°C’ye ulaşır ve gece donma noktasının oldukça altına düşer.

Nihayet doruk bölgesine ulaşıyoruz. Burada hava soğuk ve berraktır. Koyu mavi gökyüzüne karşı beyaz ve temiz görünümlü büyük buzullar ve buz sahaları dağın koyu renkli arazisiyle güzel bir zıtlık oluşturur. Hava seyrelmiş haldedir ve oksijen miktarı deniz seviyesindekinin yarısıdır. Kibo’nun düz doruğu üzerinde 2,5 kilometre çapında, neredeyse tam bir daire olan yanardağ krateri vardır. Kraterin içinde, dağın tam merkezinde bir uçtan diğer uca 300 metreden fazla olan ve yanardağın içine doğru 120 metre uzanan büyük bir kaldera (geniş, volkanik çöküntü) vardır. Küçük deliklerden yükselip buz gibi havaya karışan kükürtlü sıcak dumanlar uyuyan devin içinde süregelen hengâmenin kanıtıdır.

Kilimanjaro’nun dev boyutları ve kütlesi kendi iklimini kendisinin yaratmasına izin verir. Hint Okyanusundan gelen nemli rüzgâr yarı kurak ovalardan eser, dağa çarpar, yukarılara doğru yönünü değiştirerek yoğunlaşır ve yağmur oluşturur. Bu, daha aşağıdaki yamaçların, dağın eteklerinde yaşayan insanların geçimini sağlayan kahve plantasyonları ve tarım ürünleri açısından verimli duruma gelmesini sağlar.

“Kili”nin Fethi

Kilimanjaro’nun gölgesinde yaşayan insanlar, onun yamaçlarında kötü ruhların yaşadığına ve dağın buzlu tepesine ulaşmayı deneyen herkese zarar vereceklerine ilişkin bir batıl inanca sahipti. Bu inanç yöre halkının onun doruğuna ulaşmayı denemesini önlemiştir. Ancak 1889’da iki Alman kâşif dağa tırmanıp tepesinde, yani Afrika’nın en yüksek noktasında durdular. İkinci doruk olan Mawensi’ye tırmanılması teknik olarak daha zordur ve bu doruğun fethi 1912’ye kadar mümkün olmamıştır.

Günümüzde Kilimanjaro’ya tırmanma olanağı sağlığı yerinde olan herkese açıktır ve Doğu Afrika’ya gelenler arasında oldukça popülerdir. Tanzanya parkı yetkilileri dağa tırmanmak isteyenler için oldukça iyi düzenlemelerde bulunmuştur. Giysiler ve araçlar kiralanabilir. Eğitimli taşıyıcılar ve rehberler bulunur ve dağa tırmanma safarisinin başlangıcından sonuna kadar rahat bir kalacak yer sunabilmek üzere bazı oteller sağlanmıştır. Dağın üzerinde çeşitli yüksekliklerde sağlam kulübeler vardır ve bunlar tırmanan kişiye yatacak yer ve sığınak sağlar.

Kilimanjaro’yu kendi gözleriyle görmesi insanı etkiler ve derin düşüncelere daldırır. İnsan Tanrı hakkındaki şu sözlere kolayca katılabilir: “Kuvvetile dağları pekiştiren [O’dur].” (Mezmur 65:6) Evet, Afrika’nın üzerinde yüksek ve yalnız, Kilimanjaro, Yüce Yaratıcı’nın gücünün bir kanıtı olarak durur.

[Sayfa 16’daki harita]

(Ayrıntılı bilgi için lütfen yayına bakın)

AFRİKA

Kenya

KİLİMANJARO

Tanzanya