Reçeteli İlaçlar Doğru ve Yanlış Kullanımı

AYÇA adındaki bir genç kız anne babasının sohbetine kulak misafiri olurken, erkek kardeşinin kullandığı bir ilacın iştah kestiğini duydu. Ayça kilosundan şikâyetçi olduğu için birkaç günde bir gizlice kardeşinin haplarından almaya başladı. Anne babası durumu anlamasın diye aynı ilacı kullanan bir arkadaşının haplarından da istedi.a

Neden birçok kişi reçeteli ilaçlara böyle bir düşkünlük gösteriyor? Bunun bir nedeni bu ilaçların kolay ulaşılabilir olmalarıdır; her evde, el altında olabilirler. İkinci neden birçok gencin tıbbi bir ilacı reçetesiz olarak kullandıklarında yasadışı bir şey yapmış olmadıklarını düşünerek kendilerini kandırmalarıdır. Üçüncü neden reçeteli ilaçların, karşılığı olan yasak ilaçlara göre daha az zararlı görünmesidir. Bazı gençler ise şöyle düşünüyor: “Bazı reçeteli ürünleri çocuklar bile kullanabildiğine göre bunlar tehlikesiz olmalı.”

Gerçi reçeteli ilaçlar uygun şekilde kullanıldığında sağlığı düzeltebilir, yaşam kalitesini artırabilir, hatta hayat kurtarabilir. Fakat yanlış kullanıldıklarında yasak ilaçlar kadar tehlikeli olabilirler. Örneğin bir kimsenin reçeteyle satılan bazı uyarıcıları kötüye kullanması kalp yetmezliğine ya da nöbetlere yol açabilir. Başka ilaçlar kişinin solunum hızını düşürebilir ve sonunda ölüme neden olabilir. Ayrıca bir ilaç bazı başka ilaçlarla ya da alkolle birlikte kullanıldığında zararlı etkisi olabilir. Arizona Republic gazetesinin bildirdiğine göre, 2008 yılının başlarında ünlü bir aktör “altı yatıştırıcı, uyku ilacı ve ağrı kesici karışımını birlikte kullandığı için” ölmüştü.

Başka olası bir tehlike ise bağımlılıktır. Bazı ilaçlar yüksek dozda ya da yanlış bir amaçla alındığında uyuşturucu gibi etki edebilir; beyindeki zevk merkezlerini uyarır ve o ilaç için güçlü bir istek ve bağımlılık yaratabilir. Fakat ilaç bağımlılığı insana sürekli bir heyecan sağlamak ya da hayatın zorlukları konusunda yardım etmek şöyle dursun her şeyi daha da kötü duruma getirir. Stresi ve depresyonu artırabilir, sağlığı ve vücudun normal fonksiyonlarını bozabilir, bağımlılığa yol açabilir ya da bunların tümünü birden yapar. Kurbanlar kaçınılmaz şekilde evde, okulda ya da işyerinde sorunlar yaşar. O halde reçeteli ilaçların uygun kullanımı ile yanlış kullanımı arasındaki ince çizgi nerededir?

Doğru ve Yanlış Kullanım

Basitçe anlatmak gerekirse, reçeteli bir ilacı sizin sağlık durumunuzu tam olarak bilen bir doktorun yönlendirmelerine uygun şekilde kullanıyorsanız doğru kullanıyorsunuz demektir. Bunun kapsamına doğru dozu doğru zamanlarda, uygun şekilde ve doğru bir tıbbi nedenle almak girer. Buna rağmen, istenmeyen ya da beklenmedik belirtiler oluşabilir. Böyle olursa hemen doktorunuza bildirin. Reçetenizi değiştirebilir ya da tamamen iptal edebilir. Aynı ilkeler reçetesiz ürünler için de geçerlidir: Sadece gerçek bir ihtiyaç söz konusuysa bunları kullanın ve etiketinde yazılı talimatları aynen uygulayın.

İnsanlar ilaçları yanlış amaçlarla kullandığında, dozlara dikkat etmediklerinde, başkasına verilen ilaçları aldıklarında ya da ilacı yanlış şekilde kullandıklarında tehlikeli bir alana adım atmış olurlar. Örneğin bazı haplar bütün olarak yutulmalıdır, böylece içeriğindeki aktif madde vücutta yavaş yavaş yayılır. İlaçları kötüye kullananlar ise çoğunlukla hapları ezerek ya da çiğneyerek, ezip burundan çekerek ya da suda eritip vücuda enjekte ederek bu normal süreci bozarlar. Bunun sonucunda kişi kendini geçici olarak iyi hissedebilir fakat aynı zamanda bu, bağımlılığa atılmış ilk adım da olabilir. Daha da kötüsü öldürücü olabilir.

Öte yandan bir kimse reçeteli bir ilacı uygun şekilde alıyor fakat bağımlılık geliştirebileceğinden kuşkulanıyorsa, gecikmeden bunu doktoruna bildirmelidir. Doktor asıl sağlık sorununu göz ardı etmeden bu meseleyi en güvenli şekilde halletmenin yolunu biliyor olmalı.

Her şekilde madde bağımlılığı salgın halindedir ve yaşadığımız dönemin durumunu ortaya koyar. Günlük sıkıntılardan kaçıp sığındığımız sevgi dolu bir sığınak olması gereken aile kurumu zor durumdadır. Tıpkı yaşama duyulan saygı gibi, sağlıklı ahlaksal ve manevi değerler de yok olup gidiyor (2. Timoteos 3:1-5). Başka bir etken daha iyi bir gelecek için ümidin azalmasıdır. Birçok insan ufukta karanlık ve korkunç günler olduğunu düşünüyor. Bu yüzden anın tadını çıkarıp hayatın tüm zevklerini tadıyor, bazen hiçbir şeyi umursamıyorlar. Kutsal Kitap herhangi bir ümit kalmaması durumunda “halk dizginsiz kalır” der (Özdeyişler 29:18).

Bir anne ya da babaysanız kuşkusuz dünyada salgın halinde olan ahlaksal ve manevi bozukluklardan ailenizi korumak istersiniz. Fakat bunu nasıl yapabilirsiniz? Sağlam bir rehberliği ve daha iyi bir gelecek için güvenilir bir ümidi nerede bulabilirsiniz? Sonraki makaleler bu soruları ele alıyor.

[Dipnot]

[Sayfa 4’teki çerçeve]

HER ŞEY KEYİF ALMAK İÇİN

Bazı insanlar keyif alıp kendinden geçmek için hemen her şeyi deneyebilir. Leke çıkarıcılar, tırnak cilası, mobilya cilası, benzin, yapıştırıcı, çakmak gazı, sprey boya ya da başka uçucu maddeleri koklayıp içine çekmek çok zararlı alışkanlıklardır. Buruna çekilen şeyler hızla kana karışır ve ani tepkilere neden olur.

Başka zararlı bir alışkanlık ise, alkol içeren ya da uyku veren reçetesiz ilaçların kötüye kullanımıdır. Bu ilaçlar yüksek dozlarda alındığında duyulara, özellikle işitme ve görme duyusuna zarar verir, sersemlik, halüsinasyon, uyuşma ve mide ağrısına neden olabilir.

[Sayfa 5’teki çerçeve]

“BAĞIMLILARIN İLAÇ EDİNME YÖNTEMLERİ”

Physicians’ Desk Reference kitabına göre “Bağımlılar ve ilaçları kötüye kullanan kişiler arasında çeşitli ilaç edinme yöntemleri yaygındır. Bu yöntemlerden bazıları mesai bitimine yakın acil durum çağrıları ya da ziyaretleri, tam bir muayeneden geçmeyi, tahlil yaptırmayı ya da sevk edilmeyi kabul etmemek, yinelenen reçete ‘kaybı’, reçete üzerinde değişiklik yapmak; tıbbi durumuyla ilgili önceki kayıtlarını sunma ya da kendisini tedavi eden başka doktorlarla bağlantı kurma konusundaki isteksizliktir. İlaç bağımlıları ve tedavi edilmemiş bağımlı kişilerde sık rastlanan başka bir durum da fazladan reçete yazdırmak için ‘doktor doktor dolaşmaktır.’”

En fazla kötüye kullanılan üç ilaç türü şunlardır:

◼ Opiatlar (Afyon içeren ilaçlar): Ağrı kesici olarak reçeteye yazılır

◼ MSS depresanları (Merkezi sinir sisteminin çalışmasını yavaşlatanlar): Kaygı (anksiyete) ve uyku sorunlarını gidermek için reçeteye yazılan barbitüratlar ve benzodiazepinler (çoğunlukla sakinleştirici ve yatıştırıcı olarak kullanılır).

◼ Uyarıcılar: Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), narkolepsi (bir uyku bozukluğu) ve obezite tedavisi için reçeteye yazılır.b

[Dipnot]

[Sayfa 6’daki çerçeve]

REÇETELİ İLAÇLARIN GÜVENLİ KULLANIMI İÇİN İLKELER

1. Yönlendirmeleri dikkatle uygulayın.

2. Doktorunuza danışmadan dozları değiştirmeyin.

3. Reçetenize yazılmış bir ilacı kullanmayı kendi kendinize bırakmayın.

4. Özellikle böyle yapılması belirtilmediyse hapları ezmeyin ya da kırmayın.

5. İlacın araba kullanmanızı ya da diğer faaliyetlerinizi nasıl etkileyeceğinin bilincinde olun.

6. Kullandığınız ilacın alkolle ve reçeteli ya da reçetesiz diğer ilaçlarla nasıl bir etkileşimi olabileceğini araştırın.

7. Geçmişte madde bağımlılığı sorunu yaşadıysanız bunu doktorunuza söyleyin.

8. Başkalarının reçetesine yazılmış ilaçları kullanmayın ve kendinizinkileri de paylaşmayın.c

[Dipnot]