Kutsal Yazılar Hakkında Aydınlatıcı Bilgiler

Konu 6​—Kutsal Yazıların Yunanca Metni

Kutsal Yazıların Yunanca metninin çoğaltılması, Yunancaya ve diğer dillere aktarılması, elimizdeki metnin güvenilirliği.

1. İsa’nın takipçilerine özgü yeni eğitim programı nasıl başladı?

İSA’NIN ilk takipçileri Yehova’nın yazılı sözünü dünya çapında duyuran ve öğreten kişilerdi. İsa göğe çıkmadan hemen önce onlara şu dikkate değer sözleri söylemişti: “Kutsal ruh üzerinize inince güç kazanacaksınız; Yeruşalim’de, bütün Yahudiye’de, Samiriye’de ve yeryüzünün en uzak yerlerine dek şahitlerim olacaksınız” (Elçi. 1:8; İşa. 40:8). İsa’nın ilk 120 öğrencisi onun söylediği gibi kutsal ruhu aldı. Bu olayın gerçekleştiği MS 33 yılının Pentekost gününde, Petrus konuyla ilgili detaylı bir açıklama yaparak yeni bir eğitim programı başlattı. O gün çok sayıda insan mesajı yürekten kabul etti ve yeni kurulan Hıristiyan cemaatine yaklaşık 3.000 kişi daha katıldı (Elçi. 2:14-42).

2. Bugün de duyurulan iyi haberin kapsamına neler girer? Sürdürülen bu şahitlik işi neyle sonuçlanıyor?

² İsa Mesih’in bu takipçileri, tarihte başka hiçbir toplulukta görülmeyen bir şevkle harekete geçti ve dünyanın her köşesine ulaşacak bir öğretim faaliyeti başlattılar (Kol. 1:23). Evet, Yehova’ya yaşamlarını adamış bu şahitler ‘iyi şeyler müjdelemek’ üzere büyük bir istekle evden eve, şehirden şehre ve ülkeden ülkeye gittiler (Rom. 10:15). Duyurulan iyi haber Mesih’in fidye düzenlemesi, dirilme ümidi ve Tanrı’nın vaat ettiği Krallık hakkındaydı (1. Kor. 15:1-3, 20-22, 50; Yak. 2:5). Bu gerçekler insanlara daha önce hiç bu kadar kapsamlı şekilde anlatılmamıştı. Bu şahitlik, birçok kişinin İsa’nın fidye düzenlemesine dayanarak Yehova’yı evrensel egemen olarak tanımasını ve ‘görülmeyen gerçeklere dair kanıtları açıkça görmesini’ sağladı (İbr. 11:1; Elçi. 4:24; 1. Tim. 1:14-17).

3. İsa’nın birinci yüzyıldaki takipçilerinin bazı özellikleri nelerdi?

³ İsa’nın birinci yüzyıldaki takipçileri bilgili vaizlerdi. Okuryazar insanlardı. Kutsal Yazılardan eğitim görmüşlerdi. Dünya olaylarından haberdardılar. Seyahat etmeye alışkındılar. İyi haberi yaymak üzere, çekirgeler gibi hiçbir engel tanımadan ilerlediler (Yoel 2:7-11, 25; Elçi. 2:7-11, 41). Onların hizmet ettiği sahada yaşayan insanlar birçok yönden bugünkü insanlara benziyordu.

4. Yehova’nın yönlendirmesiyle birinci yüzyılda hangi kayıtlar kaleme alındı?

⁴ ‘Hayat sözünü’ duyuran bu vaizler Kutsal Kitaba çok değer verdiler ve elde edebildikleri her tomarı okuyarak kendilerini geliştirdiler (Filip. 2:15, 16; 2. Tim. 4:13). Onlardan dördü, yani Matta, Markos, Luka ve Yuhanna “İsa Mesih hakkındaki iyi haberi” yazıya dökmek üzere Yehova’dan ilham aldı (Mar. 1:1; Mat. 1:1). Bazıları, örneğin Petrus, Pavlus, Yuhanna, Yakup ve Yahuda Tanrı’dan aldıkları ilhamla mektuplar yazdılar (2. Pet. 3:15, 16). Başkaları bu mektupları çoğalttı ve sayıları gitgide artan cemaatlere ulaşmasını sağladı (Kol. 4:16). Ayrıca, ‘Yeruşalim’deki elçiler ve ihtiyarlardan’ oluşan yönetim kurulu, Tanrı’nın ruhunun yönlendirmesiyle temel öğretilerle ilgili kararlar aldılar ve bunlar daha sonra da kullanılmak üzere kayda geçirildi. Bu yönetim kurulu uzaklardaki cemaatlere çeşitli talimatlar içeren bilgilendirici mektuplar da gönderdi (Elçi. 5:29-32; 15:2, 6, 22-29; 16:4). Bu mektupları kendi çabalarıyla ilettiler.

5. (a) Kodeks nedir? (b) İsa’nın ilk takipçileri kodeksi ne ölçüde kullandı? Kodeks kullanımının avantajları neydi?

⁵ İsa’nın ilk takipçileri Kutsal Yazıların dağıtımını hızlandırmak ve kullanımını kolaylaştırmak amacıyla tomar yerine kodeks kullanmaya başladılar. Kodeks bugünkü kitaplara benziyordu; bir ayeti bulmak için yapraklar kolayca çevrilebilirdi. Oysa rulo şeklinde olan tomarın uzun uzun açılması gerekiyordu. Üstelik, Kutsal Metinler dizisindeki kitapların her biri genellikle ayrı bir tomar şeklindeydi, fakat kodekste bu metinleri bir arada tutmak mümkündü. İsa’nın ilk takipçileri kodeks kullanımına öncülük ettiler. Hatta bunu onlar icat etmiş olabilir. İkinci ve üçüncü yüzyılda kullandıkları papirüslerin çoğu kodeks biçimindeydi. Oysa, İsa’nın takipçisi olmayan yazarların kodeks kullanımını benimsemesi çok zaman aldı.a

6. (a) Yunan dilinde klasik dönem hangi yüzyıllar arasında yaşandı? Bu dönemde hangi gelişmeler oldu? (b) Koine, yani ortak Yunanca ne zaman oluştu? (c) Koine dili ne ölçüde ve nasıl yaygınlaştı?

⁶ Koine Dili (Ortak Yunanca). Yunan dilinde klasik dönem MÖ dokuzuncu yüzyıldan MÖ dördüncü yüzyıla dek sürdü. Attika ve İon lehçelerinin yaygın olduğu bu dönem içinde, özellikle MÖ beşinci ve dördüncü yüzyıllarda çok sayıda şair, oyun yazarı, hatip, tarihçi, filozof ve bilim insanı yetişti. Örneğin Homeros, Herodot, Sokrates ve Platon o dönemin ünlü isimleri arasındaydı. MÖ dördüncü yüzyıldan MS altıncı yüzyıla dek süren dönem Koine, yani ortak Yunanca dönemi olarak bilinir. Bu dilin gelişiminde, Büyük İskender’in yaptığı askeri harekâtların önemli etkisi olmuştu. İskender’in ordusu Yunanistan’ın çeşitli yerlerinden toplanan askerlerden oluşuyordu. Bu askerlerin konuştuğu farklı lehçelerin kaynaşmasıyla ortak bir lehçe olan Koine oluştu ve yaygın olarak kullanılmaya başlandı. İskender’in Mısır’ı ve Hindistan’a kadar olan Asya topraklarını fethetmesiyle Koine birçok halk arasında yayıldı. Böylece uluslararası bir dil haline geldi ve bu özelliğini yüzyıllarca korudu. Septuagint’te kullanılan Yunanca, MÖ üçüncü ve ikinci yüzyıllarda Mısır’ın İskenderiye kentinde kullanılan Koine diliydi.

7. (a) Kutsal Kitap, Koine dilinin İsa ve elçilerinin döneminde yaygın olarak kullanıldığını nasıl kanıtlar? (b) Tanrı’nın Sözünün Koine dilinde yazılması neden uygundu?

⁷ Koine, İsa ve elçilerinin döneminde Roma topraklarında konuşulan uluslararası dildi. Kutsal Kitabın kendisi de buna bir kanıt oluşturur. İsa direğe çivilendiğinde, başının üzerine konulacak yaftanın yalnızca Yahudilerin konuştuğu dil olan İbranice değil, aynı zamanda hem ülkenin resmi dili olan Latince hem de Yunanca yazılması gerekmişti. O zamanlar Yunanca Roma, İskenderiye ya da Atina’da olduğu gibi Yeruşalim sokaklarında da konuşuluyordu (Yuhn. 19:19, 20; Elçi. 6:1). Elçiler 9:29, Pavlus’un Yeruşalim’de Yunanca konuşan Yahudilere iyi haberi duyurduğunu gösteriyor. O zamanlar Koine gelişmiş, canlı ve dinamik bir dildi; bu yüzden de Tanrı’nın Sözünün sonraki kısmının bu dilde yazılması çok uygundu.

YUNANCA METNİN YAZILMASI VE AKTARILMASI

8. Yunanca Kutsal Yazıların elyazmalarını neden inceleyeceğiz?

⁸ Önceki bölümde Yehova’nın, hakikat sözlerini içeren İbranice Kutsal Yazıları nasıl koruduğunu öğrenmiştik. Peki Kutsal Yazıların elçiler ve İsa’nın diğer öğrencileri tarafından kaleme alınan kısmı için ne denebilir? Onlar da aynı özenle korundu mu? Yunanca ve başka dillerde yazılmış ve günümüze ulaşmış çok sayıda elyazmasını incelersek bunu görebiliriz. Daha önce belirtildiği gibi, Kutsal Yazıların bu kısmı 27 kitaptan oluşur. Şimdi Yunanca metnin nasıl korunduğunu görmek için bu 27 kitabın günümüze kadarki yolculuğu üzerinde duralım.

9. (a) Kutsal Yazıların son 27 kitabı hangi dilde yazıldı? (b) Matta kitabıyla ilgili hangi istisna söz konusudur?

⁹ Yunanca Elyazmalarının Kaynağı. Yunanca Kutsal Yazıları oluşturan 27 kanonik kitap o zamanın yaygın Yunancasıyla yazılmıştı. Ancak anlaşılan, Matta kitabı Yahudi toplumunun yararlanması için önce Kutsal Kitabın yazıldığı dönemin İbranicesiyle yazıldı. Dördüncü yüzyıl Kutsal Kitap çevirmeni Hieronymus, bu kitabın Yunancaya sonradan tercüme edildiğini söyleyerek bu gerçeği destekler.b Bu çeviriyi muhtemelen bizzat Matta yaptı. O, Roma döneminde yaşayan bir vergi tahsildarı olarak kuşkusuz İbranice, Latince ve Yunanca biliyordu (Mar. 2:14-17).

10. Kutsal Metinler günümüze nasıl ulaştı?

¹⁰ Yunanca Kutsal Yazıların diğer yazarları Markos, Luka, Yuhanna, Pavlus, Petrus, Yakup ve Yahuda, birinci yüzyılda İsa’nın takipçilerinin ve çoğu insanın kullandığı Koine dilinde yazdılar. Asıl metinlerin sonuncusu Yuhanna tarafından MS yaklaşık 98’de yazıldı. Bilindiği kadarıyla bu 27 kitabın asıl elyazmaları günümüze ulaşmadı. Fakat onların kopyaları, kopyalarının kopyaları ve dolayısıyla kopya aileleri Yunanca Kutsal Yazıları oluşturarak günümüze ulaştı.

11. (a) Günümüzde, elyazması kopyalardan oluşan hangi hazineye sahibiz? (b) Bu kopyalar sayıları ve ait oldukları tarih açısından klasik eserlerin elyazmalarıyla nasıl karşılaştırılabilir?

¹¹ 13.000’i Aşkın Elyazmasından Oluşan Bir Hazine. Bugün 27 kanonik kitabın elyazması kopyalarından oluşan muazzam bir hazineye sahibiz. Bu kopyalardan bazıları Kutsal Yazıların büyük kısmını içerir, bazıları da yalnızca fragmandır. Bir hesaplamaya göre, Yunanca yazılmış 5.000’den fazla elyazması vardır. Ayrıca, farklı dillerde 8.000’i aşkın elyazması bulunmaktadır. Sonuç olarak, elyazmalarının toplam sayısı 13.000’in üzerindedir. MS 2. yüzyılla 16. yüzyıl arasında farklı tarihlere ait olan bu elyazmalarının hepsi de, asıl metnin saptanmasına yardım eder. Bunların en eskisi Yuhanna İncili’ne ait bir papirüs fragmanıdır. İngiltere’nin Manchester kentindeki John Rylands Kütüphanesi’nde bulunan bu fragman, P⁵² simgesiyle bilinir (P papirüs için kullanılan simgedir) ve ikinci yüzyılın ilk yarısına, muhtemelen MS 125 yılına aittir.c Dolayısıyla bu kopya aslından sadece 25-30 yıl sonra yazılmıştır. Öte yandan, klasik dönem yazarlarından çoğunun yazdığı eserlerin doğruluğunu saptamak için yalnızca bir avuç elyazması mevcuttur. Ayrıca, bunlar arasında asıl metinlerin yazıldığı yüzyıllara ait olanların sayısının çok az olduğunu düşünürsek, Yunanca Kutsal Yazıların doğru ve güvenilir metnini elde etmemizi sağlayan çok zengin bir hazineye sahip olduğumuzu söyleyebiliriz.

12. İlk elyazmaları için hangi malzeme kullanıldı?

¹² Papirüs Elyazmaları. Septuagint’in ilk kopyaları gibi Yunanca Kutsal Yazıların ilk elyazmaları da papirüs üzerine yazıldı ve MS dördüncü yüzyıla dek Kutsal Kitap elyazmalarında papirüs kullanıldı. Muhtemelen Kutsal Kitap yazarları da cemaatlere gönderdikleri mektupları papirüse yazdılar.

13. Hangi papirüs 1931 yılında ortaya çıkmıştır?

¹³ Mısır’da el-Feyyum çevresinde çok sayıda papirüs elyazması olduğu tespit edildi ve 19. yüzyılın sonlarında pek çok Kutsal Kitap papirüsü gün ışığına çıkarıldı. Çağımızda bulunan elyazmalarının en önemlilerinden biri 1931’de ortaya çıkmıştır. Bu, İbranice Kutsal Yazıların 8, Yunanca Kutsal Yazıların da 15 kitabından kısımlar içeren ve hepsi Yunanca olan 11 kodeksin parçalarından oluşur. Bu papirüsler MS ikinci ila dördüncü yüzyıllara tarihlendirilen elyazmalarıdır. Yunanca Kutsal Yazılara ait kısımların çoğu şimdi Chester Beatty Koleksiyonu’ndadır ve P⁴⁵, P⁴⁶ ve P⁴⁷ simgeleriyle listelenmiştir.

14, 15. (a) Sayfa 313’teki çizelgede Yunanca Kutsal Yazıların hangi önemli papirüs elyazmaları listelenmiştir? (b) Yeni Dünya Çevirisi’nin göndermeli baskısı hazırlanırken bu elyazmalarından nasıl yararlanıldığını açıklayın. (c) Bulunan eski papirüsler neyi doğrular?

¹⁴ Bodmer Papirüsleri olarak bilinen diğer önemli bir papirüs koleksiyonu 1956-1961 yılları arasında İsviçre’nin Cenevre kentinde yayımlandı. Bu koleksiyon, MS üçüncü yüzyıl başlarına tarihlendirilen iki eski incil metni (P⁶⁶ ve P⁷⁵) içerir. Sayfa 313’teki çizelgede İbranice ve Yunanca Kutsal Yazıların bazı eski ve önemli papirüslerinin listesi bulunmaktadır. Son sütunda, Yeni Dünya Çevirisi’nin İngilizce yayımlanmış olan göndermeli baskısından bazı örnekler belirtilmiştir. Bu ayetlerin çevirisi söz konusu papirüs elyazmalarınca desteklenmekte ve bu ayetlerdeki dipnotlarda belirtilmektedir.

¹⁵ Bulunan bu papirüsler Kutsal Metinler dizisinin çok erken bir tarihte tamamlandığını doğrular. Chester Beatty Papirüsleri içinde, biri dört incili ve Elçilerin İşleri kitabını (P⁴⁵), diğeri de Pavlus’un 14 mektubundan 9’unu (P⁴⁶) içeren iki kodeks bulunur. Bunlar Yunanca Kutsal Yazıların elçilerin ölümünden hemen sonra bir araya getirildiğini gösterir. Sözü edilen kodekslerin geniş çapta dağıtılması ve Mısır’a dek ulaşması zaman almış olmalı. Kutsal Yazıların bu kısımlarının şu anki standart biçimine en geç ikinci yüzyılın sonunda geldiği anlaşılıyor. O halde Yunanca Kutsal Metinler dizisinin, dolayısıyla da Kutsal Kitabın bütününün ikinci yüzyılın sonunda tamamlanmış olduğuna kuşku yoktur.

16. (a) Yunanca Kutsal Yazıların onsiyal elyazmalarından hangileri bugüne dek varlığını korumuştur? (b) Yeni Dünya Çevirisi’nin hazırlanışında onsiyal elyazmalarından ne ölçüde yararlanılmıştır?

¹⁶ Vellum ve Deri Elyazmaları. Önceki bölümde öğrendiğimiz gibi, MS yaklaşık dördüncü yüzyıldan itibaren elyazmalarında papirüs yerine genellikle dana, kuzu ya da keçi derisinden yapılan ve daha dayanıklı bir malzeme olan vellum kullanılmaya başlandı. Bu vellumlardan günümüze dek ulaşan bazıları çok önemli Kutsal Kitap elyazmalarını içerir. İbranice Kutsal Yazıların vellum ve deri elyazmalarını daha önce ele almıştık. 314. sayfadaki çizelgede hem Yunanca hem de İbranice Kutsal Yazıların bazı önemli vellum ve deri elyazmalarının listesi bulunuyor. Listedeki Yunanca Kutsal Yazılara ait elyazmalarının tümü büyük harflerle yazılmıştır ve onsiyaller olarak adlandırılır. New Bible Dictionary Yunanca Kutsal Yazıların 274 onsiyal elyazması olduğunu belirtir; bunlar MS dördüncü yüzyıl ile onuncu yüzyıl arasına tarihlendirilir. Ayrıca, minüskül yani küçük ve bitişik elyazısıyla yazılmış 5.000’den fazla elyazması vardır.d MS dokuzuncu yüzyıldan itibaren matbaanın icadına dek yazılan bu elyazmalarında da vellum kullanılmıştır. Kutsal Kitap Yeni Dünya Çevirisi Kurulu, Yunanca metinden dikkatle yapılan çeviride, daha eski ve genel anlamda daha doğru olması nedeniyle onsiyal elyazmalarından büyük ölçüde yararlandı. Bu, “Bazı Önemli Vellum ve Deri Elyazmaları” başlıklı çizelgeden görülebilir.

METİN İNCELEMESİ VE ARITMA DÖNEMİ

17. (a) Hangi iki olay, Kutsal Kitabın Yunanca metni üzerindeki çalışmaların artmasına yol açtı? (b) Erasmus hangi çalışmasıyla dikkat çeker? (c) Bir ana metin nasıl hazırlanır?

¹⁷ Erasmus Metni. Katolik Kilisesinin baskıcı etkisinin sürdüğü Karanlık Çağ boyunca Batı Avrupa’ya Latin dili hâkimdi; akademik incelemeler ve bilim ise en düşük düzeydeydi. Ancak, 15. yüzyılda hareketli harf kalıplarının icadı ve 16. yüzyıl başlarında yaşanan Reform hareketi Avrupa’ya daha fazla özgürlük getirdi. Yunan dili yeniden ilgi görmeye başladı. Bilimin yeniden canlandığı bu dönemin başlarında ünlü Hollandalı bilgin Desiderius Erasmus, Yunanca Kutsal Yazıların ana metninin ilk baskısını hazırladı. (Böyle bir ana metin, çok sayıda elyazmasının dikkatle karşılaştırılması sonucunda hazırlanır. Asıl metinde bulunduğundan emin olunan sözcükler kullanılır ve genellikle sayfa altlarında, bazı elyazmalarındaki farklı versiyonlar hakkında notlar bulunur.) Bu ilk baskı Almanya’da Reformun başlamasından bir yıl önce, 1516’da İsviçre’nin Basel kentinde yapıldı. İlk baskıda birçok hata vardı, fakat 1519, 1522, 1527 ve 1535’te yapılan diğer baskılarda bu hatalar giderek azaltıldı. Erasmus bu ana metni derleyip hazırlarken sadece küçük ve bitişik elyazısıyla yazılmış geç döneme ait birkaç elyazmasından yararlanabildi.

18. Erasmus’un metni neyi mümkün kıldı? Bu metinden kimler yararlandı?

¹⁸ Erasmus’un arıtılmış metni çeşitli Batı Avrupa dillerinde daha iyi çevirilerin yapılması için temel oluşturdu. Böylece, daha önce Latince Vulgata temel alınarak yapılan çevirilerden daha iyilerini hazırlama olanağı doğdu. Erasmus’un metnini ilk kullanan, Alman bilgin Martin Luther’di. O, Yunanca Kutsal Yazıların Almanca çevirisini 1522’de tamamladı. Luther’in ardından İngiliz reformcu William Tyndale, kendi İngilizce tercümesini yaparken Erasmus’un metninden yararlandı. Bu yüzden büyük bir zulüm görmesine rağmen çevirisini 1525’te Avrupa’da sürgündeyken tamamladı. Antonio Brucioli, Erasmus’un metnini 1530’da İtalyancaya tercüme etti. Dolayısıyla, Erasmus’un Yunanca metniyle birlikte, Kutsal Kitabın metin incelemesi dönemi başlamış oldu. (Metin incelemesi, Kutsal Kitabın özgün ya da güvenilir metnini belirlemek amacıyla yapılan çalışmadır.)

19. Kutsal Kitabın bölümlere ve ayetlere ayrılması nasıl olmuştur? Bu, neyin hazırlanmasını mümkün kıldı?

¹⁹ Metni Bölümlere ve Ayetlere Ayırma. Robert Estienne ya da diğer adıyla Stephanus 16. yüzyılda Paris’te tanınmış bir matbaacı ve yayımcıydı. Bir yayımcı olarak, Kutsal Kitabın bölümlere ve ayetlere ayrılmasının yararlı olacağını düşündü ve bu sistemi ilk kez 1551’de Yunanca-Latince “Yeni Ahit” kitabında uyguladı. İbranice Kutsal Yazılar ilk kez Masoretler tarafından ayetlere ayrılmıştı; ancak tüm Kutsal Kitabın bugün elimizdeki haliyle bölümlere ve ayetlere ayrılması ilk kez Stephanus’un 1553’te basılan Fransızca Kutsal Kitabında görüldü. Bu yöntem Kutsal Kitabın sonraki İngilizce baskılarında da uygulandı; böylece Kutsal Kitap sözcük dizinlerinin (konkordans) hazırlanması da mümkün oldu. Örneğin Alexander Cruden’ın hazırladığı dizin 1737’de basıldı. Ayrıca Authorized Version of the English Bible’ın kapsamlı iki dizini basıldı. Bunlardan biri Robert Young tarafından hazırlandı ve ilk kez 1873’te Edinburg’da yayımlandı. İkincisi de James Strong tarafından hazırlandı ve 1894’te New York’ta yayımlandı.

20. Textus Receptus nedir? Hangi çevirilerde bu metin temel alındı?

²⁰ Textus Receptus. Stephanus, Yunanca “Yeni Ahit”in çeşitli baskılarını da yayımladı. Bunlar çoğunlukla Erasmus metnini esas alan baskılardı. Bu baskılar, Complutensian Polyglott Bible’ın (Çok Dilli Complutum Kutsal Kitabı) 1522 baskısına ve hemen önceki yüzyıllara ait, küçük ve bitişik elyazısıyla yazılmış 15 elyazmasına göre düzeltilmişti. Stephanus’un Yunanca metninin 1550 tarihli üçüncü baskısı Textus Receptus (Latince “kabul edilmiş metin”) olarak bilinmeye başlandı. 1611 yılında basılan King James Version ve 16. yüzyıldaki diğer İngilizce çeviriler de bu metni esas aldı.

21. On sekizinci yüzyıldan itibaren hangi arıtılmış metinler yayımlandı? Bu metinler nasıl kullanıldı?

²¹ Yunanca Arıtılmış Metinler. Yunan dili bilginleri zamanla daha da arıtılmış metinler hazırladılar. Bu metinler arasında en göze çarpanlardan biri J. J. Griesbach’ın hazırladığı metindir; Griesbach 18. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan yüzlerce Yunanca elyazmasından yararlanmıştı. Griesbach’ın gözden geçirdiği Yunanca metnin en güzel baskısı 1796-1806 yıllarında yayımlandı. Onun hazırladığı temel metin Sharpe’ın 1840’ta basılan İngilizce çevirisinde esas alındı ve ilk kez bütün olarak 1864’te yayımlanan The Emphatic Diaglott’ta Yunanca metin olarak yer aldı. Konstantin von Tischendorf (1872) ve Hermann von Soden (1910) de kaliteli ve saygın metinler hazırladılar. Soden’in gözden geçirdiği metin Moffatt’ın 1913’te basılan İngilizce çevirisinde esas alındı.

22. (a) Hangi Yunanca metin geniş çapta kabul görmüştür? (b) Bu metin hangi İngilizce çevirilerde temel alınmıştır?

²² Westcott ve Hort Metni. Geniş çapta kabul gören bir Yunanca ana metin de Cambridge Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olan B. F. Westcott ve F. J. A. Hort tarafından 1881’de yayımlanmıştır. Westcott ve Hort’un da üyesi olduğu Britanya Düzeltme Kurulu, “Yeni Ahit”in gözden geçirilmiş 1881 baskısını hazırlarken bu metnin taslaklarından yararlandı. Yunanca Kutsal Yazıların İngilizceye yapılan Yeni Dünya Çevirisi’nde de başlıca kaynak olarak bu metin kullanılmıştır. Şu İngilizce çevirilerde de temel olarak aynı metinden yararlanılmıştır: The Emphasised Bible, American Standard Version ve An American Translation (Smith-Goodspeed). Revised Standard Version’da ise hem bu metinden hem de Nestle’ın metninden yararlanılmıştır.e

23. Yeni Dünya Çevirisi hazırlanırken başka hangi metinler kullanıldı?

²³ Kutsal Kitap Yeni Dünya Çevirisi Kurulu, Nestle’ın Yunanca metnini (18. baskı, 1948) karşılaştırma yapmak amacıyla kullandı. Kurul, başvuru kaynağı olarak Katolik Cizvit bilginler José M. Bover’ın (1943) ve Augustinus Merk’in (1948) metinlerinden de yararlandı. Çevirinin 1984 tarihli referanslı baskısında dipnotlar için Birleşik Kitabı Mukaddes Şirketlerinin (United Bible Societies) 1975 tarihli metnine ve Nestle-Aland’ın 1979 tarihli metnine başvuruldu.f

24. Kutsal Kitap Yeni Dünya Çevirisi Kurulu hangi eski çevirilerden yararlandı?

²⁴ Yunancadan Yapılan Eski Çeviriler. Bugün, Yunanca Kutsal Yazılar üzerinde inceleme yapmak için hem Yunanca elyazmaları hem de başka dillere yapılan çevirilerin çok sayıda elyazması mevcuttur. Bunlar arasında Eski Latince çevirilerin 50’den fazla elyazması (ya da fragman) ve Hieronymus’un Latince Vulgata’sının binlerce elyazması sayılabilir. Kutsal Kitap Yeni Dünya Çevirisi Kurulu hem bu kaynaklardan hem de Kıpticeye, Ermeniceye ve Süryaniceye yapılan çevirilerden yararlanmıştır.g

25. Yeni Dünya Çevirisi’nde gönderme yapılan İbranice çevirilerin nasıl bir özelliği vardır?

²⁵ Yunanca Kutsal Yazıların 14. yüzyıldan bu yana İbraniceye çevrildiğini biliyoruz. Bu çevirilerin bazılarında Tanrı’nın isminin Yunanca Kutsal Yazılardaki yerine yeniden konması ilginçtir. Yehova’nın Şahitlerinin Yeni Dünya Çevirisi birçok kez bu İbranice çevirilere gönderme yapar; Yehova isminin geçtiği yerleri belirtmek için üzerinde bir sayıyla birlikte “J” simgesi yer alır. Ayrıntı için Yeni Dünya Çevirisi’nin İngilizce yayımlanmış olan göndermeli baskısındaki önsözün 9-10. sayfalarına ve ek 1D kısmına bakın.h

METİN FARKLILIKLARI VE NEDENİ

26. Metin farklılıkları ve kopya aileleri nasıl oluştu?

²⁶ Yunanca Kutsal Yazıların çeşitli dillerdeki 13.000’den fazla elyazması arasında çok sayıda metin farklılığı vardır. Sadece Yunanca yazılmış 5.000 elyazması arasında bile birçok farklılık görülebilir. Eski elyazmalarından yapılan kopyalar doğal olarak benzer yazım hataları içeriyordu. Bu eski elyazmaları başka bir bölgeye gönderildiğinde, içerdiği hatalar o bölgede yapılan tüm kopyalara aktarılır ve onların da belirgin özelliği haline gelirdi. Aynı elyazmalarından türeyen kopya aileleri bu şekilde genişledi. Peki bu binlerce yazım hatası bir tehlike olarak görülmeli mi? Bu hatalar, metnin doğru ve güvenilir şekilde aktarılmadığını mı gösterir? Elbette hayır!

27. Dr. Hort, Yunanca metnin doğruluğunu nasıl dile getirmiştir?

²⁷ Westcott ve Hort metnini hazırlayanlardan Dr. F. J. A. Hort şunları yazıyor: “Yapılan detaylı metin incelemelerinde, Yeni Ahitte kullanılan sözcüklerin büyük kısmında hata bulunamaz; çünkü sözcüklerde farklılık yoktur, yalnızca başka bir alfabeye doğru şekilde aktarılmaları gerekir. . . . . Nispeten önemsiz şeyler . . . . bir kenara bırakılırsa, bize göre hâlâ kuşkulu olan sözcükler tüm Yeni Ahdin binde biri bile değildir.”i

28, 29. (a) Arıtılmış Yunanca metinle ilgili ortaya çıkan sonuç nedir? (b) Bu konuda bir yetkili hangi sözleri söylemiştir?

²⁸ Metin Aktarımının Sonucu. O halde, metnin yüzyıllardır yapılan aktarımlarına bakıldığında, güvenilirliği ve doğruluğu konusunda nasıl bir sonuç ortaya çıkıyor? Bize karşılaştırma yapma imkânı tanıyan binlerce elyazmasının yanı sıra, son zamanlarda bulunan elyazmaları sayesinde Yunanca metnin MS 125 yıllarına, yani Yuhanna’nın ölümünden (MS 100 dolayları) kısa bir süre sonrasına ait kopyalarına ulaşabiliyoruz. Bu elyazmaları şu an elimizde bulunan arıtılmış Yunanca metnin güvenilirliğine ilişkin sağlam bir kanıt oluşturur. British Museum’un eski kütüphane sorumlusu ve müdürü Sir Frederic Kenyon’ın bu konudaki sözleri dikkate değerdir:

²⁹ “Kutsal Yazıların asıllarının yazılış tarihleriyle eldeki en eski belgeler arasındaki zaman aralığı gerçekten de o kadar azdır ki, onların günümüze değişmeden ulaştığından kuşku duymak için hiçbir neden yoktur. Yeni Ahit’teki kitapların bir bütün olarak doğru ve güvenilir olduğuna artık kesin gözüyle bakabiliriz. Bununla birlikte, bütün olarak güvenilir olmakla, ayrıntılarda tutarlılığı korumak birbirinden farklı şeylerdir.”j

30. Yeni Dünya Çevirisi’nin, okurlarına Yehova’nın sözlerini güvenilir şekilde ulaştırdığından neden emin olabiliriz?

³⁰ Dr. Hort’un 27. paragrafta alıntılanan sözleri ‘ayrıntılardaki tutarlılık’ konusunu da içerir. Ayrıntıları tutarlı hale getirmek metni arıtan kişilerin görevidir ve onlar bunu büyük ölçüde başarmıştır. Bu yüzden de, Westcott ve Hort’un arıtılmış Yunanca metni genelde en güvenilir metinlerden biri olarak kabul edilir. Yeni Dünya Çevirisi’nin Yunanca Kutsal Yazılar kısmı bu metni esas alarak okurlarına ‘Yehova’nın sözlerini’ ulaştırmıştır (1. Pet. 1:24, 25). Bu sözler Yunanca elyazmaları hazinesinde bizim için harika bir şekilde korunmuştur.

31. (a) Çağımızdaki bulgular Yunanca Kutsal Yazıların metniyle ilgili neyi gösterir? (b) Sayfa 309’daki çizelgeye bakarak, Yeni Dünya Çevirisi’nin Yunanca Kutsal Yazılar kısmı hazırlanırken başvurulan başlıca kaynakları belirtin. (c) Ayrıca başka hangi kaynaklardan da yararlanılmıştır?

³¹ Sir Frederic Kenyon’ın şu yorumu da ilginçtir: “Yeni Ahit metninin genel anlamda doğruluğunun çağımızdaki bulgularla göze çarpar şekilde desteklendiğini bilmek bizi sevindiriyor. Bu bulgular sayesinde asıl metinlerin ve mevcut en eski elyazmalarının tarihleri arasındaki zaman aralığı çok azalmıştır. Görülen metin farklılıkları ilginç olmakla birlikte, İsa’nın takipçilerinin temel inançlarını etkilemez” (Our Bible and the Ancient Manuscripts, 1962, sayfa 249). 309. sayfadaki “Yeni Dünya Çevirisi’nin Kaynak Metinleri: Yunanca Kutsal Yazılar” başlıklı çizelgede bu çevirinin doğru şekilde yapılması için başvurulan tüm belgeleri görebiliriz. Bu doğru ve güvenilir çeviri dipnotlarla desteklenmiştir. Yeni Dünya Çevirisi Kurulu bu anlaşılır çeviriyi yaparken, yüzyıllar boyunca Kutsal Kitapla ilgili yapılan çalışmalardan en iyi şekilde yararlanmıştır. Yunanca Kutsal Yazıların, Tanrı ilhamıyla kaleme alındığı ilk gün gibi bugün de, “sağlıklı sözlerdeki örneği” içerdiğinden emin olabiliriz (2. Tim. 1:13). Bu değerli sözlere iman ve sevgiyle bağlı kalalım.

32. Bu ve önceki bölümün tümü neden Kutsal Yazıların metni ve elyazmaları konusuna ayrıldı? Bu incelemeden nasıl bir sonuca varıyoruz?

³² Bu ve önceki bölümün tümü, Kutsal Yazıların metni ve elyazmaları konusuna ayrıldı. Peki bu konuda neden bu kadar ayrıntıya girildi? Amaç, hem İbranice hem de Yunanca Kutsal Yazıların, Yehova’nın eski devirlerde sadık insanlara ilham vererek kaleme aldırdığı asıl metinle temelde aynı olduğunu göstermekti. Asıl metin Tanrı ilhamıyla yazılmıştı. Elbette bunları çoğaltan yazıcılar işlerinde becerikliydi, fakat bu işi Tanrı ilhamıyla yapmadılar (Mezm. 45:1; 2. Pet. 1:20, 21; 3:16). Bu yüzden Yehova’nın hakikat sözlerini net olarak saptayabilmek için önce mevcut elyazmalarının gözden geçirilip metnin arıtılması gerekti. Yehova’nın sözünü kaydettirdiği Kutsal Kitap muhteşem bir hediyedir. O’na bu değerli hediye ve içindeki ümit veren Krallık mesajı için ne kadar şükretsek azdır!

[Dipnotlar]