Yehova’ya Ait Pak Tapınma Konusunda Kıskanç Olmak
“İsmi Kıskanç olan RAB (Yehova) kıskanç bir Allahtır.”—ÇIKIŞ 34:14.
1. Tanrı’nın baskın niteliği hangisidir, bu nitelik O’nun kıskançlığıyla nasıl bağlantılıdır?
YEHOVA Kendisini “kıskanç bir Allah” olarak tarif ediyor. “Kıskançlık” sözcüğünün olumsuz çağrışımları da olduğundan, neden bu ifadeyi kullandığını merak edebilirsiniz. Tabii, Tanrı’nın baskın niteliği sevgidir. (I. Yuhanna 4:8) Bu nedenle, Yehova’nın duyduğu kıskançlık türü insanların iyiliğine olmalıdır. Aslında, Tanrı’nın duyduğu kıskançlığın, evrendeki barış ve uyum açısından çok önemli olduğunu göreceğiz.
2. “Kıskançlık” için kullanılan İbranice sözcüklerhangi şekillerde tercüme edilebilir?
2 “Kıskançlık”la ilişkili İbranice sözcükler İbranice Kutsal Yazılarda 80’den fazla kez geçer. Bunların yaklaşık yarısı Yehova Tanrı’ya ilişkin kullanılır. G. H. Livingston şunları açıklıyor: “Tanrı’ya atfettiğinde, kıskançlık kavramı çarpık bir duyguyla ilgili anlamını taşımaz, tersine, Yehova’ya tapınmanın yalnızca O’na özel olması yönündeki ısrarcılıktır.” (The Pentateuch in Its Cultural Environment) Böylece, çağdaş bir tercüme söz konusu İbranice ismi bazen ‘özel bağlılık üzerinde ısrar’ anlamında çevirir. (Hezekiel 5:13) Başka uygun tercüme şekilleri “şevk” ya da “gayret”tir.—Mezmur 79:5; İşaya 9:7.
3. Bazen kıskançlık hangi yönlerden iyi bir amaca hizmet eder?
3 İnsan kıskanma yetisiyle yaratılmıştı, fakat insanlığın günaha düşüşü kıskançlığın çarpıtılmasıyla sonuçlandı. Bununla beraber, insana özgü kıskançlık iyilik yapmaya iten bir güç de olabilir. Bir kimseyi, sevdiği birini kötü etkilerden korumaya yöneltebilir. Bundan başka, insanlar Yehova ve O’na ait olan tapınma konusunda uygun olarak kıskançlık gösterebilirler. (I. Kırallar 19:10) Yehova hakkında duyulan böyle bir kıskançlıkla ilgili doğru anlayışı aktarmak üzere, İbranice isim, O’nunla girişilecek ‘rekabete izin vermemek’ olarak tercüme edilebilir.—II. Kırallar 10:16.
Altın Buzağı
4. Tanrı’nın İsrail’e verdiği Kanunda, haklı kıskançlıkla ilgili hangi emir göze çarpıyordu?
4 Haklı kıskançlığın bir örneği, İsraillilerin Sina Dağında Kanunu almasından sonra geçen bir olayda görülebilir. İnsan yapısı tanrılara tapmamak üzere defalarca uyarılmışlardı. Yehova onlara şöyle dedi: “Çünkü ben, senin Tanrın Yehova, özel bağlılık talep eden . . . . bir Tanrı’yım [veya, “kıskanç (şevk dolu) bir Tanrı’yım; rekabete izin vermeyen bir Tanrı’yım”].” (Çıkış 20:5, 6; ayrıca Çıkış 20:22, 23; 22:20; 23:13, 24, 32, 33 ile karşılaştırın.) Yehova, İsraillileri bereketleyip Vaat Edilen Diyara getirmeyi vaat ederek onlarla bir ahit kesti. (Çıkış 23:22, 31) Kavim de şunu söyledi: “RABBİN bütün söylediklerini yapacağız, ve dinliyeceğiz.”—Çıkış 24:7.
5, 6. (a) Sina Dağında kamp kurdukları sırada İsrailliler nasıl ciddi şekilde günah işlediler? (b) Yehova ve O’na tapınan vefakâr kişiler Sina’da nasıl haklı kıskançlık gösterdiler?
5 Bununla beraber, İsrailliler çok geçmeden Tanrı’ya karşı günah işlediler. Hâlâ Sina Dağı’nın eteğinde kamp kurmuş durumdaydılar. Musa, Tanrı’dan ek talimatlar almak üzere günlerdir dağda bulunuyordu ve kavim, Musa’nın ağabeyi Harun’u kendilerine bir tanrı yapmaya zorladı. Harun onlara uydu ve halkın getirdiği altınla bir buzağı yaptı. Bu putun Yehova’yı temsil ettiği iddia edildi. (Mezmur 106:20) Ertesi gün kurbanlar sundular ve “ona secde kıldılar.” Sonra ‘hoş vakit geçirdiler.’—Çıkış 32:1, 4, 6, 8, 17-19.
6 İsrailliler eğlenmekteyken Musa dağdan indi. Utanç verici davranışlarını görünce şöyle haykırdı: “RAB tarafında olan bana gelsin.” (Çıkış 32:25, 26) Levi oğulları Musa’nın yanına toplandı; Musa onlara kılıç kuşanıp putperest cümbüşler yapanları öldürmelerini emretti. Levililer, Tanrı’ya ait pak tapınma konusunda duydukları kıskançlığı göstererek, suçlu kardeşlerinden 3.000 kadar kişiyi öldürdüler. Yehova sağ kalanlar üzerine bir veba göndererek bu hareketi destekledi. (Çıkış 32:28, 35) O zaman Tanrı şu emri yineledi: “Başka ilâha secde kılmıyacaksın; çünkü ismi Kıskanç olan RAB kıskanç bir Allahtır.”—Çıkış 34:14.
Baal-peor
7, 8. (a) Birçok İsrailli Baal-peor ile ilgili olarak nasıl iğrenç bir putperestliğe düştü? (b) Yehova’dan gelen veba nasıl sona erdi?
7 Kırk yıl sonra, İsrail milleti Vaat Edilen Diyara girmek üzereyken, çekici Moab ve Midyan kadınları İsraillilerden birçoklarını, gelip konukseverliklerinden yararlanmaları için ayarttılar. Bu erkekler, sahte tanrılara tapınanlarla yakın arkadaşlığı reddetmeliydiler. (Çıkış 34:12, 15) Bunun yerine, kadınlarla fuhuş yapıp birlikte Baal-peor’a secde kılarak, ‘boğazlanmaya giden boğa gibi’ ölüme koştular.—Süleymanın Meselleri 7:21, 22; Sayılar 25:1-3.
8 Yehova bu utanç verici sekse yöneltilen tapınmaya karışanları öldürmek üzere veba gönderdi. Tanrı, masum İsraillilere suçlu kardeşlerini öldürmelerini de emretti. İsrail beylerinden Zimri adında biri, pişkin bir cüretkârlıkla, cinsel ilişkide bulunmak üzere Midyanlı bir prensesi çadırına getirdi. Tanrı’dan korkar bir kâhin olan Finehas bunu görünce bu ahlaksız çifte hükmü infaz etti. O zaman veba durdu ve Tanrı şöyle dedi: “Finehas, İsrail oğulları arasında benim kıskançlığımla kıskanarak onların üzerinden gazabımı döndürdü, ve kıskançlığımda İsrail oğullarını telef etmedim.” (Sayılar 25:11) Millet yok olmaktan kurtarıldıysa da, en azından 23.000 İsrailli öldü. (I. Korintoslular 10:8) Uzun zamandır besledikleri Vaat Edilen Diyara girme ümitlerini kaybettiler.
Uyarıcı Bir Ders
9. Yehova’ya ait pak tapınma konusunda kıskanç olmadıklarından İsrail ve Yahuda kavminin başına ne geldi?
9 İsraillilerin kısa zamanda bu dersleri unutmuş olması üzücüdür. Yehova’ya ait pak tapınma konusunda kıskançlık göstermediler. “Oyma putları ile onu [Tanrı’yı] kıskandırdılar.” (Mezmur 78:58) Sonuç olarak, Yehova İsrail’in on sıptının MÖ 740’ta Asurlular tarafından esir alınmasına izin verdi. Geri kalan iki sıptlık Yahuda krallığı, başkenti Yeruşalim MÖ 607’de harap edildiğinde benzer bir cezayla karşılaştı. Birçokları öldürüldü ve sağ kalanlar sürgün olarak Babil’e götürüldü. İsa’nın bugünkü tüm takipçileri için ne kadar uyarıcı bir örnek!—I. Korintoslular 10:6, 11.
10. Tövbe etmeyen putperestlerin başına ne gelecek?
10 Şimdi dünya nüfusunun üçte biri—yaklaşık 1.9 milyar kişi—Hıristiyan olduğunu iddia ediyor. (Ana Britannica, Ana Yıllık 1994) Bunların çoğu, tapınmalarında ikon, suret ve haç kullanan kiliselere mensuptur. Yehova, putperestlikleri ile Kendisinde kıskançlık duygusunu körükleyen kavmini esirgemedi. Maddi nesnelerin yardımıyla tapınan sözde Hıristiyanları da esirgemeyecek. İsa Mesih şöyle dedi: “Allah Ruhtur, ve ona tapınanların ruhta ve hakikatte tapınmaları gerektir.” (Yuhanna 4:24) Ayrıca, Mukaddes Kitap İsa’nın takipçilerini, kendilerini putperestlikten korumaları konusunda uyarır. (I. Yuhanna 5:21) Tövbe etmeyen putperestler Tanrı’nın Gökteki Krallığını miras almayacak kişiler arasındadır.—Galatyalılar 5:20, 21.
11. İsa’nın bir takipçisi bir puta secde kılmaksızın nasıl putperestlik suçu işleyebilir ve böyle bir putperestlikten uzak durmasına hangi şey yardım edebilir? (Efesoslular 5:5)
11 İsa’nın hakiki bir takipçisi hiçbir zaman bir putun önünde eğilmezse de, Tanrı’nın putperest, kirli ve günah olarak gördüğü herhangi bir eylemden de uzak durması gerekir. Örneğin, Mukaddes Kitap şöyle uyarır: “Yeryüzündeki azanızı, zinayı, pisliği, kötü arzuyu ve putperestlik olan tamakârlığı öldürün; bunlardan dolayı Allahın gazabı itaatsizlik oğullarının üzerine geliyor.” (Koloseliler 3:5, 6) Bu sözlere itaat etmek ahlaksız davranışı reddetmeyi gerektirir. Temiz olmayan cinsel arzular uyandırmak amacıyla tasarlanmış eğlence türünden sakınmayı gerektirir. Böyle bir arzuyu tatmin etmek yerine, İsa’nın hakiki takipçileri Tanrı’ya ait pak tapınma konusunda kıskançtırlar.
Tanrısal Kıskançlığın Sonraki Örnekleri
12, 13. İsa, Tanrı’ya ait pak tapınma konusunda kıskançlık göstermekle ilgili nasıl göze çarpar bir örnek bıraktı?
12 Tanrı’ya ait pak tapınma konusunda kıskançlık gösteren bir insanla ilgili en göze çarpan örnek İsa Mesih idi. Hizmetinin ilk yılında, açgözlü tüccarların mabedin avlularında ticaret yaptıklarını gördü. Ziyarete gelen Yahudilerin, yabancı paraları mabet vergisi olarak kabul edilecek paraya çevirmeleri için sarrafların hizmetlerine ihtiyaçları olabilirdi. Tanrı’nın Kanununun talep ettiği kurbanları sunmak üzere hayvanlar ve kuşlar satın almaları da gerekiyordu. Bu tür ticari işler mabedin avlularının dışında yapılmalıydı. Daha da kötüsü, tüccarlar, herhalde aşırı fiyatlar talep ederek kardeşlerinin dinsel ihtiyaçlarından haksız kazanç sağlıyorlardı. Tanrı’ya ait pak tapınma konusunda duyduğu kıskançlığın ateşiyle İsa, bir kırbaç kullanarak koyunları ve sığırları dışarı attı. Sarrafların masalarını da devirerek, şunları söyledi: “Babamın evini bir ticaret evi yapmayın.” (Yuhanna 2:14-16) Böylece İsa Mezmur 69:9’daki sözleri gerçekleştirdi: “Çünkü senin evinin gayreti [veya “kıskançlığı,” Byington] beni yedi.”
13 Üç yıl sonra İsa, tekrar açgözlü tüccarların Yehova’nın mabedinde iş yaptıklarını gözledi. Acaba mabedi ikinci kez temizleyecek miydi? Tanrı’ya ait pak tapınma konusunda duyduğu kıskançlık, o zaman da hizmetine başladığı zamanki kadar güçlüydü. Hem satıcıları hem de alıcıları oradan kovdu. Şunları söyleyerek bu davranışıyla ilgili daha da güçlü bir neden gösterdi: “‘Bütün milletler için benim evime dua evi denilecek,’ diye yazılmış değil midir? fakat siz onu ‘haydut ini’ ettiniz.” (Markos 11:17) Tanrısal kıskançlık konusunda ısrarın ne şahane bir örneği!
14. İsa’nın pak tapınma konusunda duyduğu kıskançlık bizi nasıl etkilemeli?
14 Şimdi izzetlendirilmiş durumda olan Rab İsa Mesih’in kişiliği değişmedi. (İbraniler 13:8) Yirminci yüzyılda da, Babasına ait pak tapınma konusunda yeryüzünde bulunduğu zamanki kadar kıskançtır. Bu, yedi cemaate gönderdiği, Vahiy kitabında kayıtlı mesajlardan görülebilir. Bunların büyük çaptaki gerçekleşmesi şimdi, “Rabbin gününde” olmaktadır. (Vahiy 1:10; 2:1–3:22) Resul Yuhanna rüyette izzetlendirilmiş İsa Mesih’i “gözleri ateş alevi” olan biri olarak gördü. (Vahiy 1:14) Bu, temiz kaldıklarından ve Yehova’nın hizmeti için uygun olduklarından emin olmak üzere cemaatleri yokladığında, hiçbir şeyin Mesih’in dikkatinden kaçmadığını belirtir. İsa’nın günümüzdeki takipçileri, onun iki efendiye—Tanrı’ya ve zenginliğe—hizmet etmeye çalışmakla ilgili uyarısını zihinlerinde tutmalıdır. (Matta 6:24) İsa, Laodikya cemaatinin maddiyatçı üyelerine şunları söyledi: “Böylece ne sıcak ve ne de soğuk, ılık olduğun için, seni ağzımdan kusacağım. . . . . imdi gayretli ol ve tövbe et.” (Vahiy 3:14-19) Tayin edilen cemaat ihtiyarları, sözleri ve örnekleriyle, iman kardeşlerinin maddecilik tuzağından uzak durmalarına yardım etmelidirler. İhtiyarlar sürüyü bu sekse yönelmiş dünyanın ahlaksal yozluğundan da korumalıdır. Ayrıca, Tanrı’nın kavmi, cemaat içinde herhangi bir İzebel etkisini hoş görme cüretini göstermez.—İbraniler 12:14, 15; Vahiy 2:20.
15. Resul Pavlus, Yehova’ya ait tapınma konusunda kıskançlık göstermekte nasıl İsa’yı örnek aldı?
15 Resul Pavlus Mesih’e uyan biriydi. İsa’nın yeni vaftiz edilen takipçilerini ruhen sağlıklı olmayan etkilerden korumak üzere şunu söyledi: “Sizler için Tanrısal bir kıskançlık duyuyorum.” (II. Korintoslular 11:2, Müjde) Bundan önce, Pavlus’un pak tapınma konusunda duyduğu kıskançlık, kendisini, bu aynı cemaate, bozucu bir etkisi olan tövbe etmeyen bir zaniyi müşareketten kesme talimatını vermeye yöneltti. O zaman ilham altında verilmiş olan talimatların, bugün Yehova’nın Şahitlerinin 75.500’den fazla cemaatini temiz tutmak için çaba gösteren ihtiyarlara büyük yardımı olmuştur.—I. Korintoslular 5:1, 9-13.
Tanrı’nın Kıskançlığı Kavmine Yarar Sağlar
16, 17. (a) Tanrı eski Yahuda’yı cezalandırdığında milletlerin tutumu ne oldu? (b) Yahuda’nın 70 yıllık sürgünlüğünden sonra, Yehova Yeruşalim’le ilgili kıskançlığını nasıl gösterdi?
16 Tanrı, Babil’e sürgün olarak götürülmelerine izin vererek Yahuda halkını cezalandırdığı zaman, onlar alaylara maruz kaldılar. (Mezmur 137:3) Hatta Edomlular, kıskançlık dolu bir nefretle, Babillilerin Tanrı’nın kavmi üzerine felaket getirmesine yardım ettiler; ancak, Yehova bunun farkındaydı. (Hezekiel 35:11; 36:15) Sağ kalanlar sürgünde tövbe ettiler ve 70 yıl sonra Yehova memleketlerine geri dönmelerini sağladı.
17 İlk başta, Yahuda halkı çok kötü ve umutsuz durumdaydı. Yeruşalim şehri ve mabedi harap haldeydi. Üstelik, çevredeki milletler mabedi yeniden inşa etme yönünde gösterilen her çabaya karşı koydular. (Ezra 4:4, 23, 24) Acaba Yehova bu durum karşısında ne hissetti? İlham edilmiş kayıt şunları der: “Orduların RABBİ şöyle diyor: Yeruşalimi ve Sionu büyük kıskançlıkla kıskanıyorum. Ve kaygısız milletlere karşı büyük öfke ile öfkeleniyorum; çünkü ben ancak biraz öfkelenmiştim, onlar ise kötülüğe yardım ettiler. Bundan dolayı RAB şöyle diyor: Merhametlerle Yeruşalime döndüm; evim orada yapılacaktır, ordular RABBİNİN sözü.” (Zekarya 1:14-16) Bu vaade uygun olarak, mabedin ve Yeruşalim şehrinin yeniden inşası başarıyla tamamlandı.
18. İsa’nın hakiki takipçilerinin birinci dünya savaşı sırasında nasıl bir deneyimleri oldu?
18 Yirminci yüzyılda, İsa’nın hakiki takipçilerinin cemaatinin benzer bir deneyimi oldu. Birinci dünya savaşı sırasında, Yehova kavmini, dünyaya özgü anlaşmazlıklarda tümüyle tarafsız kalmadığından terbiye etti. (Yuhanna 17:16) Tanrı siyasal güçlerin onlara baskı yapmasına izin verdi ve Hıristiyan âleminin din adamları bu felaketten dolayı sevindiler. Aslında, siyasal unsurların o zaman Mukaddes Kitap Tetkikçileri olarak bilinen Yehova’nın Şahitlerinin işini yasaklamalarına din adamları önayak oldu.—Vahiy 11:7, 10.
19. Yehova 1919’dan beri Kendisine ait tapınma konusunda nasıl kıskançlık göstermiştir?
19 Bununla beraber, Yehova Kendisine ait olan tapınma konusunda kıskançlık duyup savaştan sonra 1919 yılında tövbekâr kavmini yeniden Kendi rızasını alacak duruma getirdi. (Vahiy 11:11, 12) Sonuç olarak, Yehova’ya hamt edenlerin sayısı 1918’de 4.000’den az iken bugün yaklaşık 5 milyona yükseldi. (İşaya 60:22) Pek yakında, Yehova’nın, Kendisine ait olan pak tapınma konusunda duyduğu kıskançlık daha etkileyici yollarla açığa vurulacaktır.
Tanrısal Kıskançlığın Gelecekteki Eylemleri
20. Tanrı, pak tapınma konusundaki kıskançlığını göstermek üzere yakında neler yapacak?
20 Yüzyıllar boyunca, Hıristiyan âleminin kiliseleri, Yehova’nın kıskançlık duygusunu körükleyen irtidat etmiş Yahudilerin örneğini izledi. (Hezekiel 8:3, 17, 18) Çok yakında Yehova, Birleşmiş Milletlerin bazı üyelerinin yüreğine kesin bir düşünce koyarak harekete geçecektir. Bu düşünce, o siyasal güçleri Hıristiyan âlemini ve sahte dinin geri kalan kısmını harap etmek üzere harekete geçirecektir. (Vahiy 17:16, 17) Hakiki tapıcılar bu korkunç hüküm infaz edilirken sağ kalacaklar. Şunları söyleyen semavi yaratıkların sözlerine karşılık verecekler: “Halleluya; . . . . çünkü yeryüzünü zinası ile [sahte öğretileri ve yolsuz politikacıları desteklemesiyle] ifsat eden büyük fahişeye [sahte dine] hükmetti, ve kendi kullarının kanının öcünü ondan aldı.”—Vahiy 19:1, 2.
21. (a) Sahte din yok edildikten sonra Şeytan ve onun sistemi ne yapacak? (b) Tanrı buna nasıl karşılık verecek?
21 Acaba sahte dinin dünya imparatorluğunun harabiyetinden sonra ne olacak? Şeytan, siyasal güçleri Yehova’nın kavmine karşı küresel bir saldırı düzenlemeye tahrik edecektir. Acaba hakiki Tanrı, Şeytan’ın hakiki tapınmayı yeryüzünden silme girişimine nasıl tepki gösterecek? Hezekiel 38:19-21 bize şunları söyler: “Kıskançlığımla ve gazabım ateşile söyledim: . . . Ve ona [Şeytan] veba ile, ve kanla hükmedeceğim; ve onun üzerine, ve orduları üzerine, ve yanında olan çok kavmların üzerine, coşkun yağmur, ve iri dolu taneleri, ateş ve kükürt yağdıracağım. Ve kendimi büyük edeceğim, ve kendimi takdis edeceğim, ve çok milletlerin gözünde kendimi tanıtacağım, ve bilecekler ki, ben RAB’İM (Yehova’yım).”—Tsefanya 1:18; 3:8’e de bakın.
22. Yehova’ya ait pak tapınma konusunda kıskanç olduğumuzu nasıl gösterebiliriz?
22 Evrenin Egemeninin hakiki tapıcılarına kıskançlıkla özen gösterdiğini bilmek ne denli teselli edicidir! Hak edilmeyen inayetine karşı derin takdirimizden dolayı, Yehova Tanrı’ya ait pak tapınma konusunda kıskanç olalım. İyi haberi gayretle vaaz etmeye devam edelim ve Yehova’nın Kendi büyük ismini yücelteceği ve takdis edeceği görkemli günü güvenle bekleyelim.—Matta 24:14.
Düşünülecek Noktalar
◻ Yehova ile ilgili kıskanç olmak hangi anlama gelir?
◻ Eski İsraillilerin örneğinden ne öğrenebiliriz?
◻ Yehova’nın kıskançlık duygusunu körüklemekten nasıl kaçınabiliriz?
◻ Tanrı ve İsa pak tapınma konusunda nasıl kıskançlık gösterdiler?
[Sayfa 12’deki çerçeve]
Sevgi Kıskanç Değildir
KISKANÇLIK hakkında 19. yüzyıl Mukaddes Kitap bilginlerinden Albert Barnes şunları yazdı: “Kıskançlık, kötülüğün en yaygın ortaya çıkış biçimlerinden biridir ve insanın içine düştüğü derin ahlak bozukluğunu açıkça gösterir.” Şunları da ekledi: “Bütün savaşların, çekişmelerin ve dünyevi projelerin, Hıristiyan olduğunu iddia eden insanların bile dinlerini böylesine ihlal ederek aslında dünyevi düşünceye sahip kişiler olmalarına yol açan bütün düzenlerinin ve amaçlarının kökenine inebilen kişi, bunun kıskançlığa ne kadar çok bağlı olduğunu gördüğünde hayrete düşecektir. Başkaları bizden daha zenginse üzülüyoruz; buna hakkımız olmamasına rağmen başkalarının sahip olduğu şeyleri elde etmeyi arzu ediyoruz. Bu da bizi, onların zenginliklerinden duydukları sevinci azaltmayı amaçlayan, suç niteliğinde çeşitli yöntemler aramaya, bu zenginliği elde etmeye ya da onların genelde düşünüldüğü kadar çok şeye sahip olmadığını göstermeye yöneltiyor. . . . . Böylece de yüreğimizdeki kıskançlık duygusu tatmin ediliyor.”—Romalılar 1:29; Yakub 4:5.
Bunun tersine, Barnes, ‘kıskanmayan’ sevgi hakkında da ilginç bir açıklamada bulunur. (I. Korintoslular 13:4) Şunları yazdı: “Sevgi, başkalarının sahip olduğu mutluluğu kıskanmaz; onların refahından memnunluk duyar. Sevginin etkisinde olan insanlar, . . . . sahip oldukları şeyler nedeniyle başkalarının mutlulukları arttığı zaman, onları huzursuz etmezler; bu mutluluğun değerini azaltmazlar ve kendileri böyle önemli ayrıcalıklara sahip olmadıkları için de mırıldanmaz ya da düş kırıklığına uğramazlar . . . . Başkalarını sever ve mutluluklarına sevinirsek, onları kıskanmayız.”
[Sayfa 10’daki resim]
Finehas Yehova’ya ait pak tapınma konusunda kıskançtı