Gelenek Hakikatle Çatışmalı mı?

MARTİN LUTHER haklı olduğundan emindi. Mukaddes Kitabın kendisini desteklediğine inanıyordu. Diğer yandan Polonyalı gökbilimci Kopernik, o günkü geleneksel inancın yanlış olduğunu düşünüyordu.

Hangi inanç? Yeryüzünün evrenin merkezi olduğu ve her şeyin onun çevresinde döndüğü inancı. Kopernik, gerçeğin yeryüzünün güneşin çevresinde dönmesi olduğunu söyledi. Luther bunu reddedip şunları söyledi: “Ahali göğün ya da firmamentin, güneşin ya da ayın değil de, yerin döndüğünü ileri süren bir türeme yıldızbilimciye kulak veriyor.”—Batı Felsefesi Tarihi.

GELENEKSEL inançlar gerçeklerle ve hakikatle sık sık çatışmıştır. Onlar, insanların zararlı şeyler yapmalarına bile neden olabilir.

Tabii bu, geleneklerin her zaman hakikatle çatıştığı anlamına gelmez. Aslında resul Pavlus, kendi zamanındaki İsa’nın takipçilerini, onlara aktardığı gelenekleri tutmaya devam etmeye teşvik etti: “İmdi . . . . size teslim ettiğim gibi talimleri (gelenekleri) tuttuğunuz için, sizi methederim.”—I. Korintoslular 11:2; ayrıca II. Selânikliler 2:15 ve 3:6’ya bakın.

Pavlus, “gelenekler” ifadesiyle ne demek istedi? Insight on the Scriptures’ın 2. Cildinin 1118. sayfasında, “gelenek” için kullanılan Yunanca paraʹdosis sözcüğünün, “sözlü ya da yazılı olarak aktarılan” bir şey anlamına geldiği belirtiliyor. İngilizce sözcük de, “ana-babalardan çocuklara geçirilen veya düşünce ya da davranış biçimi olarak kabul edilen bilgi, öğreti veya uygulamalar” anlamına geliyor.a Resul Pavlus’un aktardığı gelenekler iyi bir kaynaktan geldiğinden İsa’nın takipçileri onları sıkı tutmakla doğru olanı yaptılar.

Bununla birlikte, geleneğin doğru ya da yanlış, iyi veya kötü olabileceği açıktır. Örneğin, İngiliz filozof Bertrand Russel, 16. yüzyılda yaşayan Kopernik gibi, geleneksel inançları sorgulayacak dürüstlüğe ve cesarete sahip insanları övüyor. Böyle insanlar, ‘eski zamanlardan beri inanılanın yanlış olduğunun bilinmesini’ sağladılar. Siz de gelenekleri körü körüne takip etmemenin akıllıca olduğunun bilincinde misiniz?—Matta 15:1-9, 14 ile karşılaştırın.

O halde, dinsel inançlar ve âdetler hakkında ne denebilir? Onların doğru ve zararsız olduğunu varsayabilir miyiz? Bunu nasıl bilebiliriz? Dinsel geleneklerin gerçekten hakikatle çatıştığını gördüğümüzde ne yapmalıyız? Bir sonraki makalede bu sorular ele alınacak.

[Dipnot]

[Sayfa 2’deki resim tanıtım notu]

Kapak: Jean-Leon Huens © National Geographic Society

[Sayfa 3’teki resim tanıtım notu]

Universität Leipzig