Yeni Ahit’te Tanrı’nın İsmini Ait Olduğu Yere Geri Koyan İki Tercüman

Dünyada birçok insanın öğrendiği ilk dua, İsa’nın takipçilerine öğrettiği Rabbin Duasıdır. Bu dua Kutsal Yazıların genellikle Yeni Ahit olarak adlandırılan kısmında bulunur ve şu sözlerle başlar: “Göklerdeki Babamız, ismin kutsal kılınsın” (Matta 6:9). Fakat İngilizceye “Jehovah” ya da bazen “Yahweh” olarak çevrilen Tanrı’nın ismi (Türkçede “Yehova” ya da “Yahve”) İngilizce Yeni Ahit tercümelerinde çok az geçer. Ancak bu çevirilerde Zeus, Hermes ve Artemis gibi sahte tanrıların isimleri yer almaktadır. Öyleyse Kutsal Kitabın asıl Yazarı olan gerçek Tanrı’nın isminin çevirilerde kullanılması gerekmez mi? (Elçiler 14:12; 19:35; 2. Timoteos 3:16).

İngilizce Kutsal Kitap tercümanları Lancelot Shadwell ve Frederick Parker, Tanrı’nın isminin Yeni Ahit’te ait olduğu yere geri koyulması gerektiğine inandılar. Neden “geri koyulması” diyoruz? Çünkü onlar Tanrı’nın isminin orijinal metinlerde bulunduğunu, ancak sonradan çıkartıldığını tespit etti. Bu sonuca nasıl ulaştılar?

Shadwell ve Parker Eski Ahit olarak bilinen ve büyük bir kısmı İbranice yazılan orijinal elyazmalarında Tanrı’nın isminin binlerce kez kullanıldığını biliyordu. Onlar Yeni Ahit’in mevcut el yazmalarında Tanrı’nın ismine tam olarak neden yer verilmediğini merak ettiler.a Ayrıca Shadwell, Yunanca Yeni Ahit’i çoğaltan yazıcıların el yazmalarında Eski Ahit’te yaygın olarak kullanılan “Yehova’nın meleği” gibi ifadelerin geçtiği yerlerde Tanrı’nın adını “Rab” anlamına gelen Kyʹri os gibi terimlerle değiştirdiklerini fark etti (2. Krallar 1:3, 15; Elçiler 12:23).

Shadwell ve Parker İngilizce tercümelerini yayımlamadan önce başka tercümanlar İngilizce Yeni Ahit çevirilerinde Tanrı’nın ismini kullanmıştı, fakat bu isim sadece birkaç yerde bulunuyordu.b Parker 1863 yılında A Literal Translation of the New Testament’ı yayımladı. Bundan önce hiçbir tercüman çıkardığı İngilizce Yeni Ahit çevirisinde Tanrı’nın ismini kapsamlı bir şekilde ait olduğu yere geri koymamıştı. Peki Lancelot Shadwell ve Frederick Parker kimdi?

Lancelot Shadwell

Lancelot Shadwell (1808-1861) bir avukattı ve İngiltere başhâkim yardımcısı Sör Lancelot Shadwell’in oğluydu. İngiltere Kilisesi’ne mensuptu. Üçleme öğretisine inansa da Tanrı’nın ismine saygı duyuyordu ve onu “YEHOVA’nın yüce ismi” olarak tanımladı. The Gospels of Matthew, and of Mark tercümesinde “Yehova” ismini ana metinde 28 kez, notlarda ise 465 kez kullandı.

Shadwell Tanrı’nın ismini orijinal İbranicedeki Eski Ahitten öğrenmiş olabilir. O, Eski Ahit’in Yunanca çevirisinde Tanrı’nın adını Kyʹri os sözcüğüyle değiştirenlerin ’dürüst tercümanlar olmadığını‘ belirtti.

L. Shadwell’in İngilizceye çevirdiği ve notlarının bulunduğu Matta İncili (1859) Bodleian Kütüphanesi tarafından sunuluyor. Lisans: CC BY-NC-SA 2.0 UK. Değiştirilen: Metin aydınlatıldı.

Shadwell tercümesinde “Yehova” ismini ilk kez Matta 1:20’de kullandı. Ayete şöyle bir not ekledi: “Burada ve Yeni Ahit’teki başka birçok pasajda geçen sözcük [Kyʹri·os] Tanrı’nın gerçek ismi olan YEHOVA anlamına gelir: İngilizce tercümede bu sözcüğü ait olduğu yere geri koymak çok önemlidir.” O ayrıca şunları belirtti: “Bunu Tanrı’yı onurlandırmak için yapmalıyız. Kendisini YEHOVA adıyla tanıtmıştır; bu nedenle O’nun hakkında konuşurken bu adı kullanmak yapabileceğimiz en iyi şeydir. . . . . E.V. [Established, Authorized, yani King James] çevirimizde YEHOVA ismi çok az geçiyor. . . . . Tanrı’nın gerçek ismi yerine Rab yazıyor.” Shadwell’e göre Tanrı’nın ismi yerine kullanılan Rab unvanı “Tanrı’ya yakışmayan bir unvan.” Hatta Shadwell çiftlik evinde kendisine bile Rab anlamına gelen “Efendi” diye hitap edildiğini söyledi.

Shadwell 1859’da Matta kitabının, 1861’de Matta ve Markos kitaplarının birleştirilmiş bir versiyonunun tercümesini yayımladı. Fakat işi yarım kaldı. 11 Ocak 1861’de, 52 yaşındayken öldü. Yine de çabaları boşa gitmedi.

Frederick Parker

Shadwell’in Matta çevirisi, Frederick Parker (1804-1888) adında Londralı zengin bir iş adamının dikkatini çekti ve Parker 20 yaşlarındayken Yeni Ahit’i tercüme etmeye başladı. Shadwell’in aksine Parker üçleme öğretisine inanmıyordu. O şöyle yazdı: “[Tanrı’nın] sevgili Oğlunun Kilisesi . . . . hakikati yürekten kabul etsin . . . . ve Mutlak Güce Sahip Yehova’ya tapınsın.” Parker ayrıca hem Tanrı hem de İsa için Kyʹri os yani Rab ifadesini kullanan Yeni Ahit el yazmalarının, ikisi arasındaki ayrımı belirsizleştirdiğini düşündü. Bu nedenle Shadwell’in belirli bağlamlarda Kyʹri os’u “Yehova” olarak çevirmesi onu çok etkiledi.

Parker bu gibi konuları nasıl anlayabiliyordu? O, Üniversitede Yunanca dili okudu ve Yunanca dilbilgisi üzerine kitaplar ve broşürler yazdı. Ayrıca daha iyi İngilizce Kutsal Kitapların üretilmesi için Kutsal Kitap elyazmaları hakkındaki araştırmaları destekleyen bir enstitüye (Anglo-Biblical Institute) üyeydi. Parker 1842’de yaptığı ilk Yeni Ahit çevirisini farklı kısımlar ve baskılar halinde yayımlamaya başladı.c

Parker’ın Tanrı’nın İsmini Ait Olduğu Yere Geri Koymak İçin Gösterdiği Çaba

Parker birkaç yıldır şu sorular hakkında yazılar yazıyordu: “Kyʹri·os denildiğinde ne zaman Rab İsa, ne zaman Rab Tanrı kastedilir?” “Kyʹri·os neden sık sık dilbilgisi açısından bir unvan değil de bir isim olarak kullanılıyor?”

Parker, Shadwell’in Kyʹri·os hakkında notlarının da bulunduğu Matta kitabının 1859 tarihli tercümesini okuduğunda belli bağlamlarda Kyʹri·os kelimesinin “Yehova olarak çevrilmesi gerektiğine” ikna oldu. Bunun üzerine Yeni Ahit’in tamamını gözden geçirdi ve Yunanca metindeki dilbilgisine ya da bağlama göre “Yehova” isminin geçmesi gerektiğine inandığı her yerde bu ismi kullandı. Bu nedenle Parker’ın 1863 tarihli tek ciltlik A Literal Translation of the New Testament çevirisinde Tanrı’nın ismi ana metinde 187 kez geçer. Bilindiği kadarıyla bu tercüme Yunanca Kutsal Yazıların tamamında Tanrı’nın isminin kullanıldığı ilk İngilizce versiyondur.d

Ayrıca 1864’te Parker A Collation of an English Version of the New Testament . . . . With the Authorized English Version adlı kitabı da yayımladı. Yeni Ahit’in iki tercümesini tek bir ciltte bir araya getirerek kendi tercümesinin hangi kısımlarında ne gibi farklılıklar olduğunu göstermek istedi.e

Parker, Tanrı’nın adını ait olduğu yere geri koymanın önemini göstermek için Authorized Version’daki bazı ayetlere dikkat çekmiştir. Bunlardan biri olan Romalılar 10:13’te şöyle diyor: “Çünkü Rab’bin adını çağıran herkes kurtulacaktır.” Parker şöyle sordu: “Authorized English Version’dan bu ayetlerde sözü edilenin Rabbimiz İsa Mesih değil Yehova olduğunu hiç anlayan olmuş mudur?”

Parker broşürlerini, gazetelerini ve diğer yazılarını yayımlamak ve reklamını yapmak için o zamanlar bir servet değerinde olan binlerce pound harcadı. Aslında sadece bir yılda 800 pound harcamıştı ki bu bugün 100.000 İngiliz pounduna (132.000 dolar) eşdeğerdir. O ayrıca tanıdıklarına ve önemli din adamlarına incelemeleri için yayınlarının çoğunun kopyalarını gönderdi.

Parker’ın yazıları ve çok sınırlı bir baskıya sahip olan Yeni Ahit çevirileri bazı bilginler tarafından alaya alındı. Onlar hem Shadwell ve diğerlerinin hem de Parker’ın Tanrı’nın ismini İngilizce Yeni Ahit’te ait olduğu yeri geri koymak için gösterdiği samimi çabaya değer vermediler.

On dakikalık bilgilendirici şu videoyu da izlemek isteyebilirsiniz: Warwick Müze Turları: “Kutsal Kitap ve Tanrı’nın İsmi.”