Noel Zamanı Neyi Vurgular?

MİLYONLARCA insan için bayram, aile ve arkadaşlarla birlikte olmak ve sevgi bağlarını canlandırmak için uygun bir fırsattır. Başka birçok insan içinse bu, İsa Mesih’in doğumu ve insanlığın kurtulmasında oynadığı rol üzerinde düşünme zamanıdır. Diğer birçok ülkenin aksine Rusya’da, insanların Noel Bayramını kutlamalarına her zaman izin verilmiyordu. Rus Ortodoks Kilisesi, Noel’i yüzyıllarca rahat rahat kutladıysa da 20. yüzyılın büyük bir kısmında bunu yapmalarına izin verilmedi. Bu değişikliğin ardında ne yatıyordu?

Bolşevik Komünist devrimi 1917’de gerçekleşti; hemen ardından Sovyet yetkililer ülkenin her yerinde sıkı bir ateizm politikası uygulamaya başladılar. Noel bayramı, taşıdığı dinsel anlamlar yüzünden gözden düştü. Devlet hem Noel hem de yılbaşı kutlamalarına karşı savaş açtı. Bayramın yerel sembolleri olan Noel ağacı ve Noel Babanın Rusça karşılığı olan Ded Moroz veya Kırağı Dede bile açıkça kınanıyordu.

Rusların bayramı kutlama biçimini oldukça değiştiren bir olay 1935’te meydana geldi. Sovyetler Kırağı Dede’ye, Noel ağacına ve yılbaşı kutlamalarına eski yerini ve itibarını geri verdi; fakat önemli bir fark vardı. Kırağı Dede’nin, Noel’de değil yılbaşında hediye getirdiği söylendi. Artık Noel ağacı diye bir şey de yoktu. O artık yılbaşı ağacıydı! Bu nedenle Sovyetler Birliğinde bayramın odak noktası büyük bir değişikliğe uğramış oldu. Aslında Noel kutlamalarının yerini yılbaşı kutlamaları almıştı.

Noel, resmi olarak tüm dinsel öğelerden arındırıldı ve dinsel olmayan bir kutlama haline getirildi. Yılbaşı ağacı da dinsel anlam taşıyan figürlerle değil Sovyetler Birliğinin ilerlemesini betimleyen figürlerle süslendi. Bir Rus gazetesi şunları yazdı: “Sovyet yönetiminin farklı dönemlerinde kullanılan yılbaşı ağacı süslerine bakarak, Komünist toplumun gelişim sürecini takip etmek mümkün. Alışılagelen tavşancıkların, kar tanelerinin ve yuvarlak ekmek somunlarının yanı sıra orak, çekiç ve traktör şeklinde süsler de üretildi. Daha sonra bunların yerini madenci, kozmonot, sondaj, roket ve Ay aracı figürleri aldı” (Vokrug Sveta).

Peki ya asıl Noel Bayramına ne oldu? O hiçbir zaman eskisi gibi olmadı. Aksine Sovyet yetkilileri onu sıradan bir işgünü haline getirdiler. Noel’i dinsel bir bayram olarak kutlamak isteyenler bunu gizli kapaklı yapmalı, devleti karşılarına almayı ve hoş olmayan sonuçlarla karşılaşmayı göze almalıydılar. Evet 20. yüzyıl Rusyasında Noel artık dinle ilgisi olmayan bir bayramdı.

Yakın Zamanda Meydana Gelen Bir Değişim

Sovyetler Birliği 1991’de dağıldı ve insanlar birçok açıdan daha özgür oldu. Devletin ateizm politikası da son buldu. Yeni kurulan birçok bağımsız devlet, din ve siyaseti birbirinden ayırarak büyük oranda laikliği benimsedi. Dinsel açıdan kısıtlanmış birçok insan artık inançlarının gereklerini yerine getirebileceğini düşündü. Onlara göre bunun bir yolu da Noel bayramını kutlamaktı. Ancak böyle düşünenlerin çoğu büyük bir hayal kırıklığına uğradı. Neden?

Bayram her geçen yıl biraz daha ticari hale geldi. Batıda olduğu gibi Rusya’da da Noel Bayramı tekstilciler, toptancılar ve tüccarlar için yılın en kârlı zamanı haline geldi. Noel süsleri vitrinlerdeki baş köşeleri aldı. Rusya’da daha önce bilinmeyen Batı tarzı Noel şarkıları, artık mağazalardan sokaklara taşıyor. Noel biblolarıyla dolu büyük çantalarla dolaşan satıcılar, yolcu trenlerinde ve diğer toplu taşıma araçlarında mallarını satıyorlar. Bayramda Rusya’da görülecek manzara işte böyle.

Bayramın böyle bariz şekilde ticarileşmesinde bir sakınca görmeyenler bile, bayramda aşırı alkol tüketilmesinden ve bunun olumsuz sonuçlarından rahatsız olabiliyor. Moskova’daki bir hastanenin acil servis doktoru şunları anlattı: “Doktorlar için Yılbaşı kutlamaları, sıyrıklardan tutun, bıçak darbeleri ve kurşun yaralarına kadar sayısız yaralanma anlamına gelir ve bunların çoğu aile içi şiddet, sarhoş kişiler arasındaki dalaşmalar ve trafik kazaları sonucu meydana gelmektedir.” Rus Bilim Akademisi’nin bir bölümünde üst düzey görevli olan bir bilim adamı şunları söyledi: “Alkole bağlı ölüm oranlarında ani bir artış görülmektedir. Bu oran özellikle 2000 yılında çok yüksekti. Benzer şekilde intihar ve cinayet olayları da arttı.”

Ne yazık ki bayram döneminde meydana gelen bu üzücü olayları tetikleyen başka bir etken daha var. Bir gazete, “Ruslar Noel’i İki Kere Kutlar” başlığı altında şunları yazdı: “Neredeyse her on Rus’tan biri Noel’i yılda iki kere kutluyor. ROMIR kamu araştırma merkezi tarafından yapılan bir ankete göre, ankete katılanların yüzde sekizi hem Katolik Noel takvimine göre 25 Aralıkta, hem de Ortodoks takvimine göre 7 Ocakta Noel’i kutladıklarını kabul ettiler . . . . Bazıları için asıl önemli olan Noel’in dinsel anlamı değil, ellerine geçen kutlama fırsatıdır.”a