Sineğin Halteri

Bir karasinek (ev sineği) uçarken karmaşık ve mükemmel manevraları nasıl yapabiliyor? Ayrıca ani bir rüzgârla karşılaştığında kendisini nasıl hemen doğrultup yoluna devam edebiliyor? Bu soruların cevabını bulmak için karasineğin kanatlarının arkasında yer alan ve halter adı verilen iki küçük uzantıyı inceleyelim.a

Şunu düşünün: Halter, topluiğne gibi ucunda topuz bulunan çubuk şeklinde minik bir organdır. Halterler uçuş sırasında kanatlarla aynı frekansta, ancak ters yöne doğru, bir aşağı bir yukarı hareket eder. Bilim insanları halterin, sineğin uçarken dengesini korumasına yardım eden ustalıkla yapılmış bir jiroskop (denge çarkı) görevi gördüğünü keşfettiler.b

Bir ansiklopediye göre halterler topuz şeklindeki uçlarıyla “tıpkı bir saatin sarkacı gibi belirli bir yöne doğru vurur.” Eğer uçuş sırasında sinek isteyerek ya da rüzgâr yüzünden aniden yön değiştirirse “halterin çubuk kısmı döner. Bu dönüşler, haltere bağlı sinir uçlarından oluşan yoğun demet tarafından algılanır. Ardından bu bilgi sineğin beynine gönderilir, böylece sinek, yönünün . . . . değişmemesi için gereken ayarlamaları yapabilir.” Bu nedenle sinekler son derece kıvrak ve yakalaması zor hayvanlardır (Encyclopedia of Adaptations in the Natural World).

Halterlerin bu özellikleri robotlar, mikromekanik uçan böcekler ve uzay araçları gibi sayısız aygıtlarda kullanılmak üzere mühendislere ilham veriyor. Uzay araştırmacısı Rafal Zbikowski şöyle yazdı: “Böylesine küçük ve sevimsiz bir yaratığın bize bu kadar çok şey öğretebileceği kimin aklına gelirdi?”

Ne dersiniz? Sineğin halteri evrimle mi oluştu? Yoksa tasarlandı mı?