Bölüm 26
Tekrarlama Yoluyla Vurgu ve Jestler
1-3. Tekrarlamalar yapmak neden önemli bir öğretme tekniğidir?
1 Konuşma verirken amacın, dinleyicilere hatırlayabilecekleri ve kullanabilecekleri bilgiler iletmektir. Eğer bu bilgileri unuturlarsa, onlardan artık yararlanamazlar. Söylediklerini onların zihnine iyice yerleştirmek için kullanabileceğin başlıca yöntemlerden biri en önemli noktaları tekrarlamaktır. Yerinde olarak, tekrarlama hatırlamanın esasıdır denilir. Tekrarlama temel öğretme tekniklerinden biridir. Tekrarlamanın değerini ayetler kullanmak konusunda zaten öğrendin. Fakat “Tekrarlama yoluyla vurgu” noktası, konuşmanın diğer kısımları için de geçerli olduğundan, Konuşmalar İçin Nasihat fişine ayrıca konulmuştur.
2 Senin tekrarlama yoluyla vurgu konusunda ustalık kazanmana yardım amacıyla bu meseleyi iki değişik yönden ele alacağız. Bu iki yönden her biri değişik bir tekrarlama yöntemini içine alır ve değişik bir amaç güder. Ana noktaları tekrarlamak onları hatırlamaya yardımcıdır. Anlaşılmayan noktaları tekrarlamak onların anlaşılmasına katkıda bulunur.
3 Bu niteliği ele alırken konuşma tarzı kadar hazırlığın da hayati olduğunu göreceğiz. Hangi fikirleri tekrarlaman gerektiğini ve bunları en iyi şekilde ne zaman tekrarlayabileceğini önceden belirlemelisin.
4-6. Ana noktaları tekrarlamak için “ilerletici” ve “sonuca vardırıcı” özetlerin nasıl kullanılabileceğini anlat.
4 Ana noktaların tekrarlanması. Ana noktaların tekrarlanması sık sık bir tür özetlemeyle başarılır. İki tür özetlemeyi ele alıp birine “ilerletici” öbürüne “sonuca vardırıcı” özetleme diyeceğiz.
5 İlerletici özetleme, bir ana nokta ele alındıktan sonra onun en önemli kısımlarını tekrarlamaktan ibarettir. Böylece birbirini izleyen her özetlemede daha önce ele alınan ana noktaların en önemli kısımları tekrarlanır. Bu şekilde bir konuşmanın ana noktaları devamlı olarak birbirine daha sıkı bağlanır.
6 Sonuca vardırıcı bir özetleme, ilerletici özetlemelerle birlikte kullanılsın veya kullanılmasın, konuşmanın sonunda her şeyi bir araya getirir ve bütün konuşma birkaç kısa sözle tekrarlanır. Ara sıra, tekrarlanacak noktaların tam olarak kaç tane olduğundan söz etmek iyidir. Bu da hatırlamaya yardımcıdır.
7-10. Ana noktaları ilginç bir özet yaparak nasıl tekrarlayabiliriz?
7 Bir özetleme, noktaların veya fikirlerin kuru bir tekrarı veya gözden geçirilmesi olmamalıdır. Özetleme çeşitli şekillerde başarılabilir: Bir örnek vermekle, bir ayet kullanmakla, meseleyi değişik bir yönden ele almakla, benzetmeler veya karşıtlıklar vermekle, paralel durumlar kullanmakla, eşanlamlı sözler söylemekle veya sorular sormakla. Örneğin, umumi bir konuşma çok pratik bir şekilde konuşmanın başlıca muhakemeleri ve temel ayetleri kullanılarak beş dakikada özetlenebilir. Bu bütün konuşmanın iskeletidir; hemen hemen herkes bunu kavrayıp kullanabilir.
8 Özetleme şeklinde yapılan tekrarlamalar özellikle muhakeme etmeyi ve mantıkla düşünmeyi gerektiren konuşmalarda bize yardımcıdır. Müzakere ile kısa tekrarlama arasında geçen vakit, düşünceleri dinleyicilerin zihnine yerleştirmeye yardım eder. Bununla beraber bir noktayı özetlemek her zaman gerekmez. Bundan, sadece daha sonra geliştirilecek başka bir noktanın etkili temeli olarak yeniden söz edilebilir.
9 Ana noktaları tekrarlamanın başka bir yolu onları konuşmanın giriş kısmında belirtmektir. Daha sonra bunların konuşmanın gelişme kısmında etraflıca geliştirilmesi gereklidir. Bu tekrarlama yolu da düşünceleri zihne yerleştirir.
10 Ana noktaların değişik tekrarlanma yöntemlerini kullanmayı öğrenince konuşmamız çok ilginç, zevkli ve hatırlanması kolay olacaktır.
11-14. Anlaşılmayan noktaları tekrarlarken hangi kilit etkenler rol oynar?
11 Anlaşılmayan noktaların tekrarlanması. Bir noktayı anlaşılması için tekrarlaman gerekip gerekmediği çok defa tamamıyla dinleyicilerine bağlıdır. Çok önemli bir nokta ise ve o noktadan bir daha söz etmediğin takdirde onun anlaşılması mümkün olmayacaksa, uygun bir şekilde tekrarlaman gerekir. Bunu yapmazsan, dinleyicilerini geride bırakır ve konuşmanın sonuna tek başına varırsın. Öte yandan vurgu için yapılmayan gereksiz tekrarlamalar konuşmayı söz kalabalığına boğar, ilginç olmaktan çıkarır.
12 Konuşmayı hazırlarken dinleyicilerini göz önünde tut. Bu sayede dinleyicilerinin özellikle sahip olabilecekleri sorunları önceden kestirmen mümkün olabilir. Hemen anlaşılacağından emin olmadığın fikirleri değişik görüş açılarından ele alınabilecek şekilde tekrarlamaya hazır ol.
13 Anlaşılıp anlaşılmadığını nasıl bilebilirsin? Dinleyicilerine bak. Yüz ifadelerini gözle, eğer bir iki kişi ile konuşuyorsan, sorular sor.
14 Fakat şuna dikkat et: Aynı sözcükleri tekrarlamakla amacını başaramayabilirsin. Öğretici olmak için başka şeyler gereklidir. Eğer dinleyicilerin seni birinci defada anlamadılarsa, sadece aynı sözleri tekrar etmen daha iyi anlaşılmanı sağlamayabilir. Ne yapabilirsin? Duruma uyum sağla. Konuşmana hazırlıksız olarak bazı sözler eklemen gerekebilir. Dinleyicilerin bu meseledeki ihtiyaçlarını karşılayabilmeyi öğrendiysen, bu, etkili bir öğretmen olduğunu gösterir.
**********
15-18. Tarif edici jestler yapmayı nasıl öğrenebiliriz?
15 Jestler de sözlerine vurgu katar, söylenen sözün anlamını çoğunlukla pekiştirir. Bu şekilde fikirleri tamamlar ve canlandırır. Hemen hemen hiç kimse jest yapmadan konuşmaz. Bundan dolayı kürsüde jest yapmazsan, dinleyicilerin rahat olmadığını fark edeceklerdir. Fakat jestlerin doğalsa, dinleyicilerin seni değil, söylediklerini düşüneceklerdir. Jestler seni heyecanlandırmak ve duygularını kamçılamak üzere yardımcıdır; sonuç olarak konuşma daha canlı bir şekilde sunulur. Jestler bir kitaptan öğrenilmemelidir. Nasıl gülümsemeyi, gülmeyi veya kızgın olmayı hiçbir zaman başkasından öğrenmediysen, bir başkasının jestlerini örnek almana da gerek yoktur. Bunlar ne kadar doğal olur ve kendiliğinden gelirse, o kadar iyidir. Söylenen söze duygu katmak için yüz ifadeleri jestlerle birlikte gelmelidir.
16 Jestler nitelik bakımından iki genel sınıfa ayrılırlar: Tarif edici ve vurgulayıcı jestler.
17 Tarif edici jestler. Tarif edici jestler hareketler gösterir veya boyut ve yer belirtir. Öğrenilmesi kolaydır. Böylece kürsüde jest yapmakta güçlük çekiyorsan, ilk olarak basit, tarif edici jestler yapmaya çalış.
18 Konuşma Yeteneğini Geliştirme programında bu nitelik üzerinde çalışıyorsan, sadece bir veya iki jest yapmakla yetinme. Konuşma sırasında sık sık jestler yapmaya çalış. Bunu yapmak üzere yön, uzaklık, boy, alan, hız, yer, zıtlık, karşılaştırma veya kıyaslama gösteren sözcükleri ara. Gerektiğinde notlarında bu sözcüklere işaret koy; bu sana orada jestler yapman gerektiğini hatırlatacaktır. İlk defada “İ” işareti alırsan bile jestler için hatırlatıcı işaretler koymaya devam et. Birkaç konuşma verdikten sonra jestler için işaret koyman ve onları önceden düşünmen gerekmediğini, jestleri artık doğal olarak yaptığını göreceksin.
19, 20. Vurgulayıcı jestler hangi amaca hizmet eder?
19 Vurgulayıcı jestler. Vurgulayıcı jestler duygu ve kanaat ifade eder. Onlar fikirlerin göze çarpmasını sağlar, onları canlandırır ve pekiştirir. Bu nedenle vurgulayıcı jestler çok önemlidir. Fakat dikkat et! Vurgulayıcı jestler kolayca, bir kimsenin kendine özgü hareketleri haline gelebilir. Bunun önüne geçmek için belirli jestleri sık sık tekrarlamaktan kaçınmalısın.
20 Senin sorunun jestlerinin kendine özgü hareketler haline gelmesi ise, belirli bir zaman için yalnız tarif edici jestler yap. Bu tür jestler yapmaya alıştıktan sonra vurgulayıcı jestler yapmak sana doğal gelecektir. Tecrübe kazanıp kürsüde daha rahat oldukça vurgulayıcı jestlerin duygularını doğal olarak ifade edecek, kanaat ve samimiyetini gösterecektir. Bunlar konuşmana anlam katacaktır.