8. BÖLÜM

Nasıl İyi Arkadaşlar Edinebilirim?

“Eğer sinirliysem birine içimi dökmem gerekir. Eğer üzgünsem birinden her şeyin düzeleceğini duymaya ihtiyacım olur. Ve eğer mutluysam bunu biriyle paylaşmak isterim. Dostlarımın olması benim için çok önemli” (Brittany).

BİR YAZAR şöyle demişti: “Çocukların oyun arkadaşına, gençlerin ise dostlara ihtiyacı vardır.” Aradaki fark nedir?

Bir oyun arkadaşı seninle vakit geçirir.

Oysa bir dost senin değerlerini de paylaşır.

Dahası Kutsal Kitap şunu der: “Gerçek dost her zaman sever; o, sıkıntılı günler için doğmuş kardeştir” (Özdeyişler 17:17). Belli ki burada, çocukken parkta kurduğun arkadaşlıklardan daha derin bir şey kastediliyor.

Gerçek: Yetişkinliğe doğru ilerledikçe

1. değerli nitelikleri olan

2. yüksek standartlara göre yaşayan

3. üzerinde olumlu etkisi olan arkadaşlara ihtiyaç duyarsın.

Soru: Bu özelliklere sahip arkadaşları nasıl bulabilirsin? Şimdi saydığımız bu etkenleri tek tek inceleyelim.

Dostu Dost Yapan Etkenler #1: Değerli Nitelikler

Bilmen gerekenler: Arkadaşın olduğunu söyleyen herkes gerçek arkadaş değildir. Hatta Kutsal Kitap “Öyle arkadaşlar vardır ki, birbirini paralamaya hazırdır” der (Özdeyişler 18:24). Bu kulağa çok abartılı gelebilir. Fakat şunu düşün: Hiç senden faydalanmaya çalışan sözde bir arkadaşın oldu mu? Peki ya arkandan konuşan ya da hakkında söylentiler yayan bir arkadaşın oldu mu? Böyle bir olay yüzünden arkadaşına güvenini yitirebilirsin.a Şunu asla unutma ki, arkadaşlarının nitelikleri sayısından önemlidir!

Yapabileceklerin: Örnek alınmaya değer nitelikleri olan kişileri arkadaş olarak seç.

“Arkadaşım Fiona hakkında herkesin olumlu bir görüşü var. Benim için de böyle konuşulsun, insanlar beni de böyle tanısın istiyorum. Bence böyle tanınmak harika bir şey!” (Yvette, 17 yaşında).

Şunu dene:

1. Galatyalılar 5:22, 23’ü oku.

2. ‘Dostlarım “ruhun meyvesi olan nitelikleri” gösteriyor mu?’ diye düşün.

3. En yakın arkadaşlarının isimlerini yaz. Her ismin yanına da onu en iyi tanıtan özelliği yaz.

İsim

․․․․․

Özelliği

․․․․․ ․․․․․

Öneri: Eğer aklına sadece olumsuz özellikler geliyorsa, belki de daha iyi dostlar aramalısın.

Dostu Dost Yapan Etkenler #2: Yüksek Standartlar

Bilmen gerekenler: Arkadaş edinmek konusunda kendini ne kadar umutsuz görürsen, düşük standartları olan kişilerin arkadaşlığını kabul etmeye o kadar kolay razı olursun. Kutsal Kitap ‘Akılsızlarla ilişkide olan zarar görür’ der (Özdeyişler 13:20). Burada geçen “akılsızlar” ifadesiyle kötü notlar alan veya zekâdan yoksun insanlar değil, doğru öğütlere kulak tıkayan ve ahlaksal değerleri hiçe sayan kişiler kastediliyor. Böyle arkadaşlara ihtiyacın yok!

Yapabileceklerin: Önüne gelenle arkadaş olmaktansa seçici ol (Mezmur 26:4). Bu insan ayırmak değil, ‘doğru kişiyle kötü kişi, Tanrı’ya kulluk edenle etmeyen arasındaki ayrımı görebilecek’ kadar dikkatli davranmaktır (Malaki 3:18).

“Tanrı’yla iyi ilişkisi olan yaşıtlarımla arkadaş olmama yardım ettikleri için aileme minnettarım” (Christopher, 13 yaşında).

Aşağıdaki soruları cevapla:

Arkadaşlarımla birlikteyken, beni yanlış bir şeye zorlamalarından korkuyor muyum?

□ Evet

□ Hayır

Anne babamın arkadaşlarımı onaylamayacağından korktuğum için onları tanıştırmaya çekiniyor muyum?

□ Evet

□ Hayır

Öneri: Eğer yukarıdaki sorulara “Evet” cevabını verdiysen, kendine daha yüksek standartlara sahip, yaşamlarıyla örnek olan Şahitler arasından arkadaş ara.

Dostu Dost Yapan Etkenler #3: Olumlu Etki

Bilmen gerekenler: Kutsal Kitap “Kötü arkadaşlar iyi alışkanlıkları bozar” der (1. Korintoslular 15:33). Lauren isimli bir genç kız şunları diyor: “Okul arkadaşlarım söylediklerini yaptığım sürece beni aralarına alıyordu. Beni kabul etmeleri için onlar gibi davranmaya karar verdim, çünkü kendimi çok yalnız hissediyordum.” Lauren’ın de fark ettiği gibi, başkalarının standartlarına uyduğunda, satranç tahtasındaki bir piyon gibi olursun ve seninle canlarının istediği gibi oynarlar. Sen bundan daha iyisini hak ediyorsun!

Yapabileceklerin: Kendi yaşam tarzlarına uyman için seni değiştirmeye çalışan kişilerle görüşmeyi kes. Eğer bu adımı atarsan, belki arkadaşlarının sayısı azalacak ama kendini daha iyi hissedeceksin. Ayrıca seni olumlu yönde etkileyecek arkadaşlıklar kurmak için daha çok fırsatın olacak (Romalılar 12:2).

“En iyi dostum Clint aklı başında ve duygudaş biri. Bu yüzden beni çok olumlu etkiliyor” (Jason, 21 yaşında).

Aşağıdaki soruları kendine sor:

Arkadaşlarımı memnun etmek için giyim, konuşma ya da davranış tarzımı olumsuz yönde değiştiriyor muyum?

□ Evet

□ Hayır

Arkadaşlarım yüzünden, normalde gitmeyeceğim, ahlaksal açıdan kuşkulu yerlere gidiyor muyum?

□ Evet

□ Hayır

Öneri: Eğer önceki sayfadaki sorulara “Evet” cevabı verdiysen, anne babanla ya da başka bir yetişkinle bu konuyu konuş. Yehova’nın Şahidiysen cemaatteki bir ihtiyarla da konuşabilirsin. Ondan, seni olumlu yönde etkileyecek arkadaşlar seçmene yardım etmesini isteyebilirsin.

BU KONUDA DAHA FAZLA BİLGİ İÇİN 2. KİTABIN 9. BÖLÜMÜNÜ OKU

[Dipnot]

KİLİT AYET

“Öyle dost vardır ki, kardeşten de yakındır” (Özdeyişler 18:24).

BİR ÖNERİ

Tanrı’nın standartlarına göre yaşarsan, aynı şeyi yapmaya çalışan kişiler seninle arkadaşlık etmeyi daha çok isteyecektir. Böyle kişiler çok iyi dost olur.

BİLİYOR MUSUN . . . ?

Tanrı insan ayırmaz, fakat ‘çadırına kimin konuk olacağı’ konusunda seçici davranır (Mezmur 15:1-5).

HAREKET PLANI!

İyi dostlar edinmek için yapacaklarım: ․․․․․

Daha yakından tanımak istediğim, benden yaşça büyük bazı kişilerin isimleri: ․․․․․

Bu konuda anneme ya da babama sormak istediklerim: ․․․․․

NE DERSİN?

● Bir arkadaşta en çok değer verdiğin nitelikler nelerdir? Neden?

● Daha iyi bir dost olmak için hangi nitelikleri geliştirmelisin?

[Sayfa 60’deki pasaj]

“Anne babam beni belli bir arkadaş grubundan uzak tutmak istediklerinde, o çocuklardan başka kimseyle arkadaş olmak istemeyeceğimi düşünmüştüm. Fakat anne babam haklıydı. Ayrıca bu konu üzerinde düşündüğümde daha iyi özellikleri olan çok sayıda arkadaş bulabileceğimi fark ettim” (Koray).

[Sayfa 61’deki çerçeve]

Şunları Dene

Dostlukların hakkında anne babanla konuş. Onlara senin yaşındayken nasıl kişilerle arkadaşlık ettiklerini sor. Arkadaş seçimleri yüzünden pişmanlık duymuşlar mı? Eğer duydularsa neden? Onların yaşadığı bazı sorunlardan nasıl kaçınabileceğini sor.

Arkadaşlarını anne babanla tanıştır. Eğer bunu yapmakta tereddüt ediyorsan kendine ‘Neden böyle hissediyorum?’ diye sor. Acaba arkadaşlarının, anne babanın onaylamayacağını düşündüğün bazı özellikleri mi var? Eğer öyleyse arkadaşların konusunda daha seçici olman gerekebilir.

İyi bir dinleyici ol. Arkadaşlarınla ilgilen ve onlara derttaş ol (Filipililer 2:4).

Bağışlayıcı ol. Kimseden kusursuzluk bekleme. “Hepimiz birçok kez hata yaparız” (Yakup 3:2).

Dostlarını sıkboğaz etme. Her dakika onlarla beraber olmana gerek yok. Gerçek dostlar ihtiyaç duyduğunda yanında olacaklardır (Vaiz 4:9, 10).

[Sayfa 63’deki resim]

Sırf başkalarından kabul görmek için onların standartlarına uyduğunda, satranç tahtasındaki bir piyon gibi olursun ve seninle canlarının istediği gibi oynarlar

9. BÖLÜM

Ayartmalara Nasıl Karşı Koyabilirim?

Partiye geleli henüz 10 dakika bile olmamışken Başak iki gencin ellerinde torbalarla içeri girdiğini gördü. Torbaların içinde ne olduğu belliydi. Başak daha önce o iki gencin bu partide alkolün su gibi akacağını söylediğini duymuştu.

Birden arkasından tanıdık bir ses duydu: “Oyunbozanımız bir köşede dikilip duruyor yine.” Bu, elinde iki birayla duran arkadaşı Ceyda’ydı. Ceyda biralardan birini Başak’a uzatıp “Şimdi sakın bana biraz keyiflenmek için çok küçük olduğunu falan söyleme!” dedi.

Başak onun teklifini geri çevirmek istedi fakat hissettiği baskı beklediğinden daha güçlüydü. Ceyda arkadaşıydı ve Başak onun gözünde oyunbozan olmak istemiyordu. Ayrıca Ceyda iyi bir kızdı. Başak, ‘Eğer o içki içiyorsa, bu o kadar da kötü bir şey olmamalı’ diye düşündü. ‘Sadece bir bira. Uyuşturucu kullanıyor ya da ahlaksızlık yapıyor değilim ya!’

GENÇSEN farklı türlerde, özellikle de karşı cinsle ilgili ayartmalarla karşılaşabilirsin. 17 yaşındaki Ramon şunu diyor: “Okuldaki kızlar çok ısrarcı. Sana dokunmaktan hoşlanıyorlar ve ne kadar ileri gidebileceklerini görmek istiyorlar. ‘Hayır’dan anlamıyorlar!” 17 yaşındaki Deanna’nın da benzer bir tecrübesi var. O şunları söylüyor: “Bir keresinde bir çocuk kolunu omzuma attı. Ben de koluna bir yumruk atarak ona ‘Ne yaptığını zannediyorsun? Seni tanımıyorum bile!’ dedim.”

Belki sen de bu tür ayartmalarla karşılaşıyorsun ve bunların sonu gelmeyecekmiş gibi görünüyor. Ardı ardına gelen ayartmalar, ‘Rahatsız Etmeyin!’ uyarısı bulunduğu halde kapının tekrar tekrar çalınması gibi olabilir. Sen de bu sesi can sıkacak kadar çok duyuyor musun? Örneğin şunlardan biri sana cazip geliyor mu?

□ Sigara içmek

□ Pornografik görüntülere bakmak

□ İçki içmek

□ Cinsel ilişkiye girmek

□ Uyuşturucu kullanmak

□ Diğer ․․․․․

Yukarıdaki durumlardan herhangi birine ✔ koyduysan hemen İsa’nın bir takipçisi olmaya layık olmadığın sonucuna varma. Yanlış arzuları kontrol etmeyi ve ayartmalara karşı koymayı öğrenebilirsin. Peki nasıl? Ayartmanın ardında ne olduğunu bilmenin yardımı olabilir. Şu üç etkene bakalım.

1. Kusurluluk. Kusurlu olan tüm insanlarda yanlış olanı yapma eğilimi vardır. Olgun bir insan olan elçi Pavlus bile samimiyetle şunu kabul etmişti: “Doğruyu yapmak istediğim zaman, kötülük yanı başımda bekliyor” (Romalılar 7:21). Açıkça görüldüğü gibi en erdemli insan bile zaman zaman ‘bedenin ve gözlerin arzusunu’ hissedebilir (1. Yuhanna 2:16). Fakat sürekli ayartıcı şeyler üzerinde düşünmek, durumu kötüleştirmekten başka bir işe yaramaz. Kutsal Kitapta da belirtildiği gibi, “Arzu gebe kaldığında günah doğurur” (Yakup 1:15).

2. Dış etkenler. Ayartmalarla her yerde karşılaşabilirsin. Trudy isimli bir kız şunları diyor: “İnsanlar okulda olsun, işte olsun her zaman seks hakkında konuşuyor. Televizyonda ve filmlerde bu her zaman çok romantik ve heyecan verici bir şeymiş gibi gösteriliyor. Olumsuz sonuçlarıysa neredeyse hiç gösterilmiyor.” Trudy arkadaşların ve medyanın etkisinin ne kadar güçlü olabileceğini yaşayarak öğrendi. Şunları söylüyor: “16 yaşımdayken âşık olduğumu sanmıştım. Annem yanıma oturdu ve bana bu şekilde davranmaya devam edersem sonunda hamile kalacağımı söyledi. Annemin böyle bir şey düşündüğünü duyduğumda şoke olmuştum. Fakat bundan iki ay sonra hamile kaldım.”

3. “Gençlik arzuları” (2. Timoteos 2:22). Bu ifade, kabul görmek ya da kendi kimliğini kazanmak gibi, her gencin duyabileceği arzuları kasteder. Bu arzular başlı başına yanlış değildir, fakat kontrol altında tutulmazsa ayartmalara direnmek zorlaşabilir. Örneğin kendi kimliğini kazanma arzusu, büyüdüğün evde sana öğretilen iyi değerlere sırt çevirmene neden olabilir. Steve 17 yaşındayken bunu yaşadı. O şöyle diyor: “Anne babama isyan edip bana yapmamam gerektiğini öğrettikleri her şeyi yaptım, üstelik vaftizimden kısa bir süre sonra.”

Nasıl Karşı Koyabilirsin?

Kabul edilmelidir ki yukarıda sözü edilen etkenler çok güçlüdür. Yine de ayartmalara karşı koyman mümkün. Peki nasıl?

● Öncelikle dayanmakta en zorlandığın ayartmanın ne olduğunu belirle. (65. sayfada bunu zaten yapmış olabilirsin.)

● Sonra kendine ‘Bu ayartmayla en çok ne zaman karşılaşıyorum?’ diye sor. Aşağıdakilerden birine ✔ koy:

□ Okuldayken

□ Yalnızken

□ İşteyken

□ Diğer ․․․․․

Ayartmayla ne zaman karşılaşacağını önceden fark etmen ondan kaçmana yardım edebilir. Örneğin bu bölümün girişinde yer alan senaryoyu düşün. Başak katıldığı partide sorun çıkacağına dair hangi işaretleri gördü?

․․․․․

Başak, ayartmadan kaçmak için daha en başta ne yapabilirdi?

․․․․․

● Şimdi karşılaştığın ayartmanın ne olduğunu ve ne zaman bununla karşılaşabileceğini saptadığına göre artık harekete geçmeye hazırsın. İlk olarak yapman gereken, ayartmanın etkisini nasıl azaltabileceğini ya da ortadan kaldırabileceğini düşünmek. Neler yapabileceğini yaz.

․․․․․

(Örneğin, eğer her okul çıkışında sana sigara içmen için ısrar eden okul arkadaşlarınla karşılaşıyorsan, belki onlarla karşılaşmamak için eve dönüş yolunu değiştirebilirsin. Ya da istemediğin halde internette sürekli pornografik görüntülerle karşılaşıyorsan, bilgisayarına bu tür kaynakları ya da benzeri siteleri engelleyen programlar yüklemeyi düşünebilirsin. Ayrıca arama motoruna yazdığın kelimeleri daha dikkatli seçebilirsin.)

Elbette her ayartmadan kaçamazsın. Er ya da geç, belki de hiç beklemediğin bir zamanda seni çok zorlayacak bir ayartmayla karşılaşabilirsin. O zaman ne yapabilirsin?

Hazırlıklı Ol

‘Şeytan İsa’yı ayartmaya çalıştığında’ İsa hemen ona karşı koydu (Markos 1:13). Neden? Çünkü o ne yapacağını biliyordu. İsa Babasına her zaman itaatli olmaya önceden karar vermişti (Yuhanna 8:28, 29). O şu sözleri söylerken samimiydi: “Ben gökten, kendi isteğimi değil beni gönderenin isteğini yerine getirmek için geldim” (Yuhanna 6:38).

Yan sayfadaki satırlara en sık karşılaştığın ayartmaya karşı koymak için iki neden ve bunu yapmana yardım edebilecek iki davranış yaz.

Neden karşı koymalısın:

1 ․․․․․

2 ․․․․․

Karşı koymana yardım edebilecek davranışlar:

1 ․․․․․

2 ․․․․․

Unutma, ayartmaya yenik düştüğünde arzularının kölesi haline gelirsin (Titus 3:3). İsteklerinin seni kontrol etmesine neden izin veresin ki? Arzuların seni kontrol etmesin, tersine olgunluğunu göster ve sen onları kontrol et (Koloseliler 3:5). Bunu yapmaya devam edebilmek için Yehova’dan duayla yardım iste (Matta 6:13).a

BU KONUDA DAHA FAZLA BİLGİ İÇİN 2. KİTABIN 15. BÖLÜMÜNÜ OKU

[Dipnot]

KİLİT AYET

“Tanrı güvenilirdir; gücünüzün ötesinde denenmenize izin vermeyecek, ayartmayla karşılaştığınızda dayanabilmeniz için çıkış yolunu da sağlayacaktır” (1. Korintoslular 10:13).

BİR ÖNERİ

Birileri seni yanlış bir davranışta bulunman için ayartmaya çalıştığında nasıl cevap verebileceğini planlamak için, Gençler Soruyor: Sorular ve Pratik Cevaplar, 2. Kitabın 132 ve 133. sayfalarındaki “Arkadaş Baskısına Hazırlık” çizelgesini kullan.

BİLİYOR MUSUN . . . ?

Tanrı İsa’nın sadık kalacağını bildirmişti. Fakat bu İsa’nın itaat etmeye programlanmış bir robot olduğu anlamına gelmiyordu. Tersine, o özgür iradeye sahipti. Yehova’ya sadık olmak onun kaderi değil, seçimiydi. Sınavlar yaşarken Yehova’ya var gücüyle yakarmasının bir nedeni buydu (İbraniler 5:7).

HAREKET PLANI!

Ayartmalar karşısında daha güçlü olabilmek için yapacaklarım: ․․․․․

Uzak durmam gereken insanlar, yerler ve durumlar: ․․․․․

Bu konuda anneme ya da babama sormak istediklerim: ․․․․․

NE DERSİN?

● Kusursuz varlıklar da ayartmalara yenilebilir mi? (Başlangıç 6:1-3; Yuhanna 8:44).

● Ayartmaya karşı koyduğunda gösterdiğin sadakatin başkaları üzerinde nasıl bir etkisi olur? (Özdeyişler 27:11; 1. Timoteos 4:12).

[Sayfa 68’deki pasaj]

“Evrendeki en güçlü Varlığın yanımda olduğunu ve her zaman O’ndan yardım isteyebileceğimi bilmek bana güç veriyor” (Christopher).

[Sayfa 67’deki çerçeve/​resim]

Şunu Dene!

Eline bir pusula al. İğnesinin kuzeyi gösterdiğini göreceksin. Şimdi de pusulaya bir mıknatıs yaklaştır. Ne oluyor? İğne artık doğru yönü göstermiyor. Bunun yerine mıknatısın bulunduğu tarafa dönüyor.

Vicdanın da bu pusula gibidir. Eğer uygun şekilde eğitilmişse “kuzeyi” gösterir ve doğru kararlar vermene yardım eder. Fakat zararlı arkadaşlıklar ahlaki kararlar verme yeteneğini tıpkı bu mıknatıs gibi etkileyerek bozabilir. Bundan çıkan ders nedir? Ahlak anlayışının yozlaşmasına neden olabilecek insanlardan ve durumlardan uzak durmaya çalış (Özdeyişler 13:20).

[Sayfa 69’deki resim]

Ayartmaya yenik düştüğünde arzularının kölesi haline gelirsin