4 “Sheol,” “Hayidesi” Sirha Leri Tolovelekeke Ra Vanhu; Xivandla Xa Vafi
Xiheveru, שאול (sheʼohlʹ); Xigriki, ᾅδης (haiʹdes); Xilatini, in·ferʹnus; Xisiriya, shiul
Tindhawu Ta 66 Laha Sheol Ri Humelelaka Kona
“Sheol” ri humelela minkarhi ya 66 eka Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa eMatsalweni ya Xiheveru, eka Gn 37:35; 42:38; 44:29, 31; Tin 16:30, 33; Dt 32:22; 1Sa 2:6; 2Sa 22:6; 1Th 2:6, 9; Yb 7:9; 11:8; 14:13; 17:13, 16; 21:13; 24:19; 26:6; Ps 6:5; 9:17; 16:10; 18:5; 30:3; 31:17; 49:14, 14, 15; 55:15; 86:13; 88:3; 89:48; 116:3; 139:8; 141:7; Swiv 1:12; 5:5; 7:27; 9:18; 15:11, 24; 23:14; 27:20; 30:16; Ekl 9:10; Ris 8:6; Esa 5:14; [7:11]; 14:9, 11, 15; 28:15, 18; 38:10, 18; 57:9; Ezk 31:15, 16, 17; 32:21, 27; Hs 13:14, 14; Am 9:2; Yn 2:2; Hb 2:5.
EMatsalweni ya Xiheveru rito “Sheol” ri humelela minkarhi ya 65 leyi ri humelelaka ha yona ematsalweni ya Masoreti ya Xiheveru, ni laha yi humelelaka kona kan’we eka Esa 7:11, laha tsalwa ri nga na sheʼaʹlah, “kombela,” kambe loko ku cinciwanyana mpfumawulo wa xitwari hi ku pfumelelana ni vuhundzuluxeri byo hambana-hambana bya khale ri hlayeka hi ndlela leyi sheʼoʹlah, “etlhelo ra Sheol,” kumbe “ku ya eShoel.” Etindhawini hinkwato Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa byi tirhisa “Sheol” eka rito ra Xiheveru, sheʼohlʹ. Septuagint ya Xigriki hakanyingi yi hundzuluxela sheʼohlʹ yi ku haiʹdes.
Hambi leswi ku boxiwaka mimpfelelo yo hlayanyana ya rito ra Xiheveru sheʼohlʹ, swi nga ha endleka leswaku ri pfa eka riendli ra Xiheveru שׁאל (sha·ʼalʹ), leri vulaka “ku kombela” kumbe “ku lava nchumu wo karhi.” Leswi swi komba leswaku Sheol i ndhawu (ku nga ri xiyimo) leyi lavaka un’wana ni un’wana handle ko hlawula, loko yi amukela vanhu lava feke va nghena eka yona. (Vona NW Ref. Bi., Gn 37:35 na Esa 7:11 tinhl.) Yi le misaveni naswona nkarhi hinkwawo yi hlanganisiwa ni lava feke, hi ku kongoma yi vula sirha leri tolovelekeke ra vanhu, xivandla xa vafi, kumbe xivandla xa la misaveni (hayi lwandle) xa vafi. Hilaha ku hambaneke, rito ra Xiheveru qeʹver ri vula sirha rin’we kumbe xilahlo.—Gn 23:4, 6, 9, 20.
Tindhawu Ta Khume Laha Hayidesi Ri Humelelaka Kona
“Hayidesi,” kumbexana ri vula “ndhawu leyi nga voniwiki,” ri humelela ka khume eka Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa bya Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki, eka Mt 11:23; 16:18; Lk 10:15; 16:23; Min 2:27, 31; Nhl 1:18; 6:8; 20:13, 14.
Eka Min 2:27, ku tshaha ka Petro eka Ps 16:10 ku komba leswaku Hayidesi i rito leri fanaka na Sheol naswona ri tirhisiwa ku vula sirha leri tolovelekeke ra vanhu (ku hambana ni rito ra Xigriki taʹphos, ku nga sirha ro karhi). Rito ra Xilatini leri fambisanaka na Hayidesi i in·ferʹnus (minkarhi yin’wana i inʹfe·rus). Ri vula “nchumu lowu nga ehansi; xivandla xa le hansi,” naswona ri tirha kahle ku vula xivandla xa vafi. Xisweswo i rito leri pfumelelanaka ni marito ya Xigriki ni Xiheveru.
EMatsalweni lama huhuteriweke marito “Sheol” na “Hayidesi” ma fambisana ni rifu ni vafi, hayi ni vutomi ni lava hanyaka. (Nhl 20:13) Marito lawa hi woxe a ma yelani kumbe ku khumba ntsako kumbe ku karhateka.