Ku Langutana Ni Ku Wa Ka Ikhonomi Lokukulu

“KU WA ka ikhonomi loku nga si tshamaka ku va kona.” Leyi i ndlela leyi Encyclopædia Britannica Online yi ku hlamuseleke hakona ku wa ka ikhonomi loku ka ha ku hlaselaka misava. Ku wa ka ikhonomi loku sunguleke le United States hi 2007 ku tinyike matimba naswona ku khumbe matiko yo tala lerova ku kale ku vuriwa leswaku i Ku Wa Ka Ikhonomi Lokukulu.

Ku vangiwe hi yini? Magazini wa Newsweek wu te: “Vanhu va lomba timali leti va nga ta ka va nga swi koti ku ti hakela.” Kambe ha yini vanhu va lomba timali leti va nga ta ka va nga swi koti ku ti hakela?

U nga ha pfumela leswaku xiyimo xa misava xa ikhonomi lexi khutazaka makwanga hi xona lexi khutazaka vanhu leswaku va endla tano. Xi khutaza vanhu leswaku va xava ku nga khathariseki leswaku va ta swi kota ku hakela kumbe a va nge swi koti. Ebukwini yakwe leyi nge The New Frugality, Chris Farrell mutivi wa swa ikhonomi u te: “Vanhu va tshovele leswi va swi byaleke hikwalaho ko lomba timali to tala.”

Matiko yo tala ma khumbekile emhakeni ya Ku Wa Ka Ikhonomi Lokukulu. Eka lembe leri hundzeke, nhloko-mhaka ya phepha-hungu ra Afrika Dzonga ra Sunday Times yi te: “Hambiloko swiyimo swi tikomba swi antswa, vaxavi . . . swa ha va tikela ku xava swakudya.” Ri tlhele ri vula leswaku “vaxavi va kwalomu ka 3 000 000 [eAfrika Dzonga] ku hundza tin’hweti leti tlulaka tinharhu va nga si hakela swikweleti swa vona; naswona vanhu va kwalomu ka 250 000 lava nga kumiki mali yo tala va heleriwe hi mintirho eka malembe mambirhi lama hundzeke.”

Nhlayo ya vanhu lava lahlekeriweke hi mintirho yi fike eka makume ya timiliyoni emalembeni lama ha ku hundzaka. Malunghana ni swiviko swa ku antswa ka xiyimo xa ikhonomi le United States, phepha-hungu ra Financial Times ri te: “Ku Wa Ka Ikhonomi Lokukulu loku sunguleke ku antswa hi June 2009 a ku va pfunanga vanhu.” Phepha-hungu leri ri tlhele ri ku: “Vativi vo tala va ikhonomi va ehleketa leswaku leswi vanhu va nga ni swikweleti swo tala leswi va faneleke va swi hakela, swi ta teka malembe leswaku xiyimo xa ikhonomi xi antswa.”

Loko na wena u khumbekile hikwalaho ka Ku Wa Ka Ikhonomi Lokukulu, a swi kanakanisi leswaku u ta pfumelelana ni leswi mutsari la vuriwaka David Beart a swi vuleke eka xitsalwana xakwe, u te: “Swi tikomba onge ku ni swilo swo tala leswi vuriwaka malunghana ni swiphiqo swa timali leswi nga kona laha misaveni kambe a swi talanga leswi vuriwaka leswaku ku tlhantlhiwa swiphiqo leswi.”

Swihloko leswi landzelaka swi endleriwe ku pfuna vanhu lava karhatiwaka hi swikweleti. Ku ta hlamuriwa swivutiso leswi landzelaka: Xana ku hlayisa mali swi vuyerisa njhani? I yini leswi u nga swi endlaka loko u ri ni swikweleti? U nga swi kotisa ku yini ku tirhisa mali ya wena hi vutlhari?