Ku Huwelela Mfumo eMalaysia Leyi Hambaneke

TITEMPELE ta malwangu ya xirhendzevutana lama totiweke nsuku, tindhumba leti nga ni minyangwa ya xirhendzevutana, tikereke leti nga ni swihondzo ni swihondzo swa tempele leswi sasekisiweke hi swifaniso swa maribye. Leri i Malaysia, tiko leri ku hlanganaka tikereke-nkulu ta misava eka rona. Vaaki va rona va 16 000 000 i Vamalay, Machayina, Maindiya, Maeurasia, Vaiban, Makadazan ni tinxaka to hlayanyana ta kwalaho. Kumbexana a ku na kun’wana laha ku nga kumiwaka vukhongeri, mintolovelo, mindhavuko, mikhuva ni tindzimi to hambana-hambana ku tlula laha.

Ri kumeka en’walungwini wa equator eLwandle ra China Dzonga, Malaysia ri vumbiwe hi swiyenge swimbirhi swa ntivo-misava: xihlala-ntsongo lexi a xi vitaniwa Malaya evupela-dyambu ni matiko ya Sabah ni ya Sarawak exihlaleni xa Borneo evuxeni. Ku sukela ematikweni ya ri hlangasi lama nga eribuweni ra lwandle, ku ya etinhlohlorhini ta tintshava, ku ta hi le makhwatini lamakulu lama hakanyingi ya nga nghenekiki—ku katsa Ntshava ya Kinabalu eSabah ya timitara ta 4 101 hi ku leha—tiko leri ri hambane ku fana ni vanhu va rona ni mindhavuko ya vona.

Hi le xikarhi ka ndhawu leyi laha Timbhoni ta Yehova ti endlaka matshalatshala yo chumayela “Evangeli leyi ya Mfumo.” (Matewu 24:14) Ti swi kotisa ku yini ku fikelela vanhu, ku ri ni tindzimi, mikhuva ni mianakanyo ya vukhongeri swo hambana-hambana swonghasi? Swi njhani ku chumayela marungula ya Mfumo etikweni leri? Ku tlula hinkwaswo, i yini leswi Timbhoni ti koteke ku swi endla?

Ku Hlangavetana Ni Mphikamakaneta Ya Vukhongeri

Ku fikelela vanhu va swisekelo swa vukhongeri swo hambana-hambana, vahuweleri va mahungu lamanene va fanele ku tiva ku hambanisa kaya ra Mumuslim ni ra Muhindu, ndyangu wa Mubudha kumbe wa Mutao ni wa Muprotestante kumbe wa Mukhatoliki. Leswi swi nga endlisiwa ku yini xana?

Ku ni swikombiso leswi nga erivaleni. Hi xikombiso, altari leyi vangamaka yo tshwuka i xikombiso lexikulu xa kaya ra Mutao kumbe Mubudha tanihi leswi xifaniso xa Mariya kumbe Yesu xi nga xa kaya ra Mukhatoliki. Xikombiso lexi fanaka i matluka ya mimango ya mindyangu ya Mahindu kumbe ya matsalwa ya Xiarabu yo huma eka Koran lama tsariweke ehenhla ka nyangwa wa makaya ya Mamuslim.

Ku tiva xisekelo xa vukhongeri bya n’wini wa ndyangu i mhaka yin’wana; ku n’wi endla a tsakela mahungu lamanene na yona i mhaka yin’wana. Nhlamulo leyi tolovelekeke, ngopfu-ngopfu laha ku hlanganeke Machayina, Vamalay ni Manghezi, hi leyi nge: “Semua agama sama lah.” Leswi swi landzeriwa hi ku, “Ndzi khomele, a ndzi tsakisi.” Hi ku n’wayitela lokukulu, n’wini wa ndyangu wa ha ku ku byela leswaku u ehleketa leswaku vukhongeri hinkwabyo bya fana ni leswaku a nga tsakeli.

Vamalay vo tala lava tswariweke va ri Mabudha, Matao kumbe Mahindu va kokiwe hi ku cinca ka xihatla loku endliweke hi swiavelo swa Vujagana naswona va joyine mintlawa yo hambana-hambana ya Maprotestante. Hi ku kuceteriwa hi vafundhisi va vona, vo tala va vona va ale ku yingisa mahungu lamanene. Hambi swi ri tano, vito ni xikongomelo xa Yehova lexikulu hakantsongo-ntsongo swa karhi swa twarisiwa etikweni leri ri hambaneke.

Hikwalaho ka ku leha mbilu ni ku twisisa ka Timbhoni ta Yehova, vanhu vo tala va timbilu letinene va ri amukela rungula ra Mfumo. Hi xikombiso, kambisisa Patrick, loyi khale a a ri mudzahi, la nga ni misisi yo leha leyi nga hlayisiwiki. U leteriwe eka vutshila bya nyimpi ya China naswona a va ni vukarhi loko a hlundzukisiwile. Hambi leswi a a ri hava xikongomelo evuton’wini, u hlamarisiwe hi marito lama nge “rifu a ri nga ha vi kona,” lawa muhuweleri wa Mfumo a n’wi hlayeleke wona eka Nhlavutelo 21:4. Kutani Patrick u amukele dyondzo ya Bibele. Loko a nyanyuriwe hi ntiyiso wa Matsalwa lama a a ma hlaya, hi xihatla u sungule ku wa byela mana wakwe, hi poso na hi nomu loko a tlhelele ekaya. Kambe a a kaneta swinene.

Siku rin’wana, Patrick ni mana wakwe a va laya makwavo wa yena lontsongo, loyi na yena a nga mutivi lonkulu wa karati. Loko makwavo a sungule ku lwa ni ku raha, manana a a hlamarile ku vona Patrick a nga tlheriseli kambe a timiyelela. U sungule ku tsakela swinene leswi n’wana wa yena a a swi hlaya leswi swi nga ni matimba yo tano yo hundzula. Mana wa yena a endle nhluvuko wa xihatla naswona u khuvuriwile endzhaku ka tsevu wa tin’hweti. Yena, hi ku fanana u nyikele vumbhoni eka mana wa yena wa malenbe ya 73 hi vukhale, Mubudha wa xiviri. Manana loyi na yena u tlangele ku langutela ku hanya hi laha ku nga heriki. Hambi leswi a nga dyondzangiki, u sungule ku hlaya buku leyi nge U Nga Hanya Hi Masiku aParadeyisini eMisaveni, a nhlokohata maletere ya Xichayina yo tala hi laha a koteke ha kona. Sweswi na yena i muhuweleri wa mahungu lamanene.

Ku Hlangavetana Ni Tindzimi Ni Mikhuva

Ku langutana ni xiyimo xa tindzimi to tala, nkwama lowu pakiweke swinene wa tibuku wa laveka loko u chumayela hi yindlu na yindlu. Kambe leswi a hi minkarhi hinkwayo swi tlhantlhaka xiphiqo.

Hi xikombiso, loko u ri Muchayina naswona u ri ni tibuku ta Xichayina a swi vuli swona leswaku hi ku olova Mbhoni yi nga vulavula ni n’wini wa muti wa Muchayina. Xana va vulavula ririmi leri fanaka? Loko Mbhoni yi ri Muhokki kutani n’wini wa kaya a ri Mucanton, leswi swi nga va xiphiqo. Tanihi leswi ririmi ra Xichayina ri nga ni mpfumawulo lowu hambaneke, ku hambananyana ka mavitanelo ya rito ku nga humesa rungula leri hambaneke hi laha ku heleleke. Hi xikombiso: A swi vava loko makwerhu wa xisati la nga phayona la vulavulaka Xihokki a famba endhawini ya Macanton a ri karhi a byela vanhu leswaku a a ri “xichudeni lexi pengaka” loko a tiyimisele ku vula leswaku a ri “xichudeni xa Bibele.”

Hambi loko rito leri faneleke ri tirhisiwile, ri nga ha va ri nga vuli nchumu lowu fanaka eka munhu un’wana ni un’wana. Ku va exikarhi ka vanhu va tinxaka hinkwato, Vamalay hi ntolovelo va ni musa naswona va ringeta hi matimba hinkwawo leswaku va nga khunguvanyisi munhu. Ngopfu-ngopfu swa va nonon’hwela ku alela vanhu vambe. Xisweswo, munhu u dyondza ku ka a nga nyanyuki ngopfu loko n’wini wa ndyangu a amukela xirhambo xo va ni dyondzo ya Bibele kumbe ku ya eminhlanganweni ya Vukriste. Ha yini? Hikuva leswi a swi vuli swona leswaku u amukela xo karhi. Swi teka nkarhi ni ntokoto ku vona leswaku i vamani lava tsakelaka hakunene.

Malaysia ri le xikarhi ka matiko lama nga ni nhlayo leyikulu ya tiholodeyi ni minkhuvo ya vukhongeri. Leyi i minkarhi leyi vanhu va khomekeke va endzela vanghana ni maxaka. Timbhoni ta le Malaysia na tona ti tlakusa ntirho wa tona ivi ti tirhisa tiholodeyi to tano ku twarisa mahungu lamanene. Kambe va fanele ku endla sweswo hi vutlhari na hi ku twisisa loko va ta va ni vuyelo lebyinene.

Lembe Lerintshwa ra Machayina i siku ro tano. Ku tiyisekisa ku humelela elembeni hinkwaro, Matao ma pfumela ku sungula lembe lerintshwa hi marito ya musa ni swiendlo leswinene. Hi siku rero, Mbhoni yi ta papalata ku tirhisa marito yo tanihi “rifu,” “vuvabyi,” ni “switlhavi.” Ematshan’wini ya sweswo, u ta vulavula hi timhaka leti tsakisaka, to tanihi “ku hanya hi masiku ehansi ka rihanyo lerinene ni ku rhula ni ku humelela loku nga heriki emisaveni leyintshwa.” Holideyi leyi a hi nkarhi wo tsundzuxa vanhu hi mahlomulo ya vona.

“ETikweni Ra Vahloti”

Tanihi leswi “ntshungu lowukulu” wu vumbiwaka hi vanhu vo “huma hi le matikweni hinkwawo, ni le tinxakeni hinkwato, va ri va swivongo hinkwaswo ni tindzimi hinkwato,” anakanya hi tinxaka to hambana-hambana leti nga vaaki-tiko va le Vuxeni bya Malaysia. (Nhlavutelo 7:9) Swa khutaza ku vona leswaku nhlayo leyi engetelekaka ya vaaki va Sarawak—leri a ri tiviwa tanihi Tiko ra Vahloti—va ri amukela rungula ra Mfumo.

Hi xikombiso, malembe ya mune lama hundzeke edorobeni ra oyili ra Miri ra le ribuweni ra lwandle, eSarawak, a ku ri ni vahuweleri va Mfumo vanharhu ntsena. Namuntlha, vo tala va kombisa ku tsakela ku dyondza hi ta Bibele. Makwerhu wa xisati wa phayona u vika tidyondzo ta Bibele ta 17 naswona swin’wana swa swichudeni swa yena hi swoxe swi fambisa tidyondzo ni vanhu van’wana lava tsakelaka. Sweswi ku na bandlha leri kulaka exidorobanini xa Miri.

Xivumbeko lexi hambaneke xa Vaiban va le Sarawak i tindlu to leha. Muako lowu wo leha ehenhla ka timhandzi wu akiwe hi murhi wo tiya ni matluka ya mincindzu. Lowu hi ntolovelo wu akiwaka eribuweni ra nambu emakun’wini ya khwati, wu na nxaxamelo wa tindhawu to tshama eka tona to sukela eka 30 ku ya eka 40 kumbe ku tlula leti nga ematlhelweni ti longoloka ni ndlela yin’we yo nghena kona. Ntirho wa hina wo tala wo chumayela wu endliwa ensin’wini ya muxaka lowu.

Eka xiendlakalo xin’wana, nkulumo ya Bibele ehenhleni ka nhloko-mhaka leyi nge “Hi Wihi Ntshembo Wa Vafi?” a yi fanele ku nyikeriwa eka yin’wana ya tindlu leti to leha. Tuai rumah, kumbe ndhuna ya kona, yi hlengelete vanhu hinkwavo eka ruai, kumbe eka bolo leyi tolovelekeke. Un’wana ni un’wana u yingise kahle naswona a ku ri ni ku rhula lokukulu nkulumo yi ko yi hela. Manuku, wanuna un’wana u vutisile a ku: “Swi nga endlekisa ku yini leswaku lava feke va nga tivi nchumu?” Un’wana u sindzisele leswaku lavanene ana se va le tilweni naswona lavo biha va le tiheleni leti hisaka. Kambe van’wana va ku kume ku langutela ku hanya hi masiku aparadeyisini emisaveni ku navetisa naswona va lave ku tiva swo tala. A swi ri tanihi loko Pawulo a vulavule ni Vaathena eAreyopago.—Mintirho 17:32-34.

Eka yindlu yin’wana yo leha a ku tshama Juing Insoll, Muiban wa malembe ya 72 hi vukhale loyi a a nghena Kereke ya Anglican. Loko a ha ri muntshwa, a a pfilunganyiwa hi swivutiso swo tanihi leswi nge: Xikwembu lexi nga ni rirhandzu xi nga va xanisa njhani lava feke hi laha ku nga heriki etiheleni leti hisaka ke? Loko Xikwembu xi ri kona, ha yini ku ri ni vuhomboloki byo tala swonghasi? A a nga ri kona loyi a nga n’wi nyikaka tinhlamulo leti anerisaka. Siku rin’wana munghana wa yena loyi a humaka hi le dorobeni u kume kopi ya buku leyi nge Ntiyiso Lowu Yisaka Evuton’wini Lebyi Nga Heriki. Hi ku xiya leswaku yi nga ha hlamula swivutiso swa Juing, munghana u n’wi lombe buku leyi. Mawaku ntsako lowu Juing a veke na wona! Eku heteleleni, endzhaku ka malembe ya 60 a ri karhi a handzisisa, u wu kumile ntiyiso mayelana ni Xikwembu!

Juing a a tiyimisele ku tikumela kopi ya buku leyi. U fambe tikhilomitara ta 240 a ya eKuching, ntsindza wa Sarawak ivi a lavisisa eswitolo swa tibuku. A ku nga ri na mfungho wa buku yoleyo. Hi vusiku byebyo, ekaya ra xaka, u twe leswaku xaka rin’wana a ri ri ni kopi. U kongomisiwe eHolweni ya Mfumo ya kwalaho ivi a kuma tibuku to hambana-hambana ta 15 ku ya na tona endlwini ya yena yo leha.

Endzhaku ko hlaya mhaka hinkwayo, Juing u tlhelele edorobeni, a kombela ku khuvuriwa. Vakulu va n’wayiterile naswona va ninginisa tinhloko ta vona. Hambi swi ri tano, lexi va hlamariseke, hi xihatla va kume leswaku a a faneleka swinene. Kutani ke, u khuvuriwile! Loko a tlhelele endlwini yo leha naswona a ri ni tibuku to tala ta Bibele, Juing u sungule ku chumayela eka vaakelani va yena. Eku sunguleni, u hlamarile mhaka leyi ha yona vanghana va yena va nga amukelangiki ntiyiso hi xihatla endzhaku ko hlaya tibuku leti. Kambe hi xihatla u xiye leswaku a a fanele ku hlaya Bibele na vona. Xiviko xa Juing xa nsimu hi minkarhi hinkwayo a xi ri xa xivumbeko xa diary!

Edorobeni leri nga roxe ra Lahad Datu etikweni ra Sabah ku na xiviko lexi nge: Wansati lontshwa la tekiweke la nga ni vana vanharhu u dyondze ntiyiso hi dyondzo ya Bibele leyi a yi fambisiwa hi poso hi makwerhu wa xisati wa le Kota Kinabalu, ntsindza wa tiko. Eku heteleleni, wansati u kungahate ku khuvuriwa enhlengeletanweni ya xifundza. Hambi swi ri tano, exikarhi ka nkulumo ya nkhuvulo, nuna wa yena u bave a khalakhasa ivi a n’wi sindzisa leswaku a tlhelela ekaya na yena.

Loko va ri ekaya, wanuna u ringete ku n’wi cinca kambe a nga humelelanga. Eku heteleleni, u te: “Manuku ke, u lava yini?” “Ndzi lava ku khuvuriwa,” nsati wa yena u hlamurile. “Xana sweswo i swa nkoka lowukulu eka wena ke?” u vutisile. “Ina, i xiendlakalo xa nkoka swinene evuton’wini bya mina.” Eku heleleni u te: “Swi lulamile ke! Vitana nkulu wa wena. Ndzi ta aka xidziva xo khidela eka xona laha leswaku u ta khuvuriwa eka xona.”

Ku tiyisa marito ya yena, leswi hi leswi wanuna a swi endleke. Naswona nsati wa yena u khuvuriwile hi nkarhi wa ku endza ka mulanguteri wa xifundza loku landzeleke—exidziveni xo khidela eka xona lexi nuna wa yena a n’wi akeleke xona! Kambe i yini lexi nyikeke makwerhu loyi wa xisati ku tiyimisela ko tano ke? Phela, hambi leswi a a ri yexe, nkarhi na nkarhi a a lunghiselela rungula hinkwaro ra minhlangano yo hambana-hambana. Loko a lahlekeriwe hi “nhlangano,” a a twa onge u lahlekeriwe hi swakudya. Makwerhu loyi wa xisati sweswi u dyondzisa vana va yena naswona u fambisa tidyondzo tinharhu ta le kaya ta Bibele.

‘Lontsongo A Va Gidi’

Ntirho wa Mfumo eMalaysia wu sunguriwe hi Alfred na Thelma Wicke, lava yeke kona va huma hi le Australia hi 1939. Ntirho wa vona wa vurhumiwa wu ndlandlamuxiwe ku fikela kwalomu ka malembe ya 50, naswona yi hlamarisa swonghasi ndlela leyi Yehova a katekiseke matshalatshala ya vona ha yona! Ku sukela loko ku simekiwe hofisi ya rhavi ePenang hi 1972, ku ri na Makwerhu Wicke tanihi mulanguteri wa rhavi, ntirho wo chumayela eMalaysia wu kume matimba. Hi nkarhi wolowo, a ku ri ni vahuweleri va Mfumo va 207. Malembe ya khume endzhaku, nhlayo yi andzisiwe kanharhu. Kutani ke, hi July 1983, rhavi ri yisiwe eKlang, doroba ra hlaluko ekusuhi na Kuala Lumpur, ntsindza wa hulumendhe. Miako leyintshwa ya rhavi yi na minxaxamelo yinharhu ya miako ya swithezi swimbirhi, leyi fanelaka kahle ku nyikela swilaveko. (Vona tluka 26.)

Malembe ma nga ri mangani lama hundzeke, matshalatshala lama engetelekeke ma endliwile ku yisa rungula ra Mfumo eka vaaki vo hlayanyana va Machayina ni lava vulavulaka Xitamil. Manuku ke, handle ka mabandlha mambirhi ya Machayina, ku ni mintlawa ya Machayina ni ya Matamil emabandlheni man’wana yo hlayanyana kun’we ni ntlawa wa Majapani lowu kulaka wa vanhu va kwalomu ka 20.

Ensin’wini hinkwayo, ku ni mabandlha ya 20, lama nga ni kwalomu ka vahuweleri va Mfumo va 900. Leswi swi nyika nhlayo xikarhi ya vahuweleri eka vaaka-tiko eka kwalomu ka 1 eka 18 500. Kutani ka ha ri ni ntirho wo tala lowu faneleke ku endliwa. Tanihi xikombiso xa ku kula loku nga ha vaka kona, vanhu va 2 633 va ve kona eku tlangeleni ka Xitsundzuxo hi 1988. Timbhoni ta le Malaysia a ti tsakisiwile swinene hi leswi, naswona vo tala va karhi va fikelela vutirheli bya nkarhi hinkwawo. Ina, naswona Timbhoni ta Yehova ta le Malaysia ti langutele swinene ku fikelela mfungho wa vahuweleri va 1 000. Va xi tsundzuka kahle xitshembiso xa Yehova lexi nge: “Lo’nṭongo o ta v̌a khume ra madzana, lo’nṭongo ngopfu, u ta v̌a tiko le’ra matimba. Mina, Yehova, nḍi hatlisisa ŝilo leŝi e mikarini ya ŝona.”—Esaya 60:22.

[Mepe lowu nga eka tluka 26]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

THAILAND

MALAYSIA

Penang

Kuala Lumpur

Klang

Singapore

MALAY PENINSULA

SUMATRA

EQUATOR

South China Sea

PHILIPPINES

SABAH

Kota Kinabalu

Mt. Kinabalu

Lahad Datu

BRUNEI

Miri

MALAYSIA

SARAWAK

Kuching

BORNEO

600 Km

400 MI