Tidyondzo Leti Humaka eMatsalweni: Nahum 1:1–3:19

Ku Hlayiseka Ka Koteka Loko Xikwembu Xi Tirihisela

“KU SELE nkarinyana, kutani lo’wo biha a nga ka a nga ha v̌i kona.” (Psalma 37:10) Leswaku marito lawa ma ta hetiseka swi kombisiwe hi matimba etibukwini ta Bibele leti tsariweke hi Nahum na Habakuk. Vavanuna lava va xivindzi va hetise ku rhekhodiwa ka vuprofeta bya vona emfun’weni wa Yuda hi nkarhi wa xiphemu xo hetelela xa lembe xidzana ra vunkombo B.C.E.

Xo sungula, xiya vuprofeta bya Xikwembu lebyi twarisiweke hi Nahum. Xana byi na dyondzo yihi ke?

Ku Tirihisela Ka Xikwembu Ku Tiyile

Yehova u lava ku gandzeriwa loku hlawulekeke. (Eksoda 20:5) Eka marito ya ku avanyisa ehenhla ka Ninivha, ntsindza wa Asiriya, Nahum u kombisa leswaku ku tirihisela ka Xikwembu ku ta hetisisiwa ehenhla ka valala lava nga Xi nyikiki vugandzeri byo tano. Kunene, emahlweni ka xona tintshava ta mbundzumuka, swintshabyana swa n’oka, naswona misava ya yimburiwa! I mani loyi a nga yimelaka ku hisa ka vukari bya xona ke?—1:1-6.

Hi nga titshega hi Yehova tanihi vuchavelo. Ina, Xikwembu xi sirhelela lava chavelaka eka xona. Hi ku lovisiwa ka valala va xona, ntshikilelo wu nga ka wu nga tlhekeki ra vumbirhi. Ku ni mahungu lamanene ya ku rhula eka Yuda, hikuva vugandzeri bya ntiyiso byi nge siveriwi.—1:7–2:2.

Vanhu lava hombolokeke va nge humeleli. Leswi i ntiyiso hikwalaho ka leswi swi humeleleke eNinivha. Ku khoma ka yena ka mahlonga hi tihanyi ku n’wi endle a va “muti wa ngati.” Ku fana ni vutshamo bya tinghala, muti lowu wu tiyisiweke swinene wu tikombe wu sirheletekile hi makhumbi ya wona yo anama. Kambe hi xileriso xa Xikwembu, Ninivha a a ta tokota tihanyi to fana ni leti a ti ringaniseleke No-amon wa khale, kumbe Vathebe, eNambyeni wa Nile. Hikwalaho ka swidyoho swa yena, ntsindza wa Asiriya a wu ta sala wu ri marhumbi. Vuprofeta lebyi byi hetisekile loko mavuthu ya nyimpi lama hlanganeke ya Nabopolassar, hosi ya Babilona na Cyaxares wa Mumede ma rhendzele Ninivha hi 632 B.C.E.—2:3–3:19.

Tidyondzo Leti Humaka eMatsalweni: Habukuk 1:1–3:19

HABAKUK u swi tivile leswaku Yehova a a teka goza ro lwisana ni vaxanisi va tihanyi hi nkarhi wa Yena lowu faneleke. Kambe “l’a lulameke o ta hanya hi ku pfumela ka yena.” (2:4) Hambi swi ri tano, i tidyondzo tihi tin’wana leti hi nga ti dyondzaka eka vuprofeta lebyi?

Ku Hlayiseka Ka Lava Va Nga Ni Ripfumelo

Yehova u yingisela swikombelo swa malandza ya yena. Habukuk wa vutisa: “Yehova, nḍi ta huwelela kangani, u nga nḍi twi šana?” Ina, a ku na vululami naswona lavo biha va rhendzele lavanene. Kambe Xikwembu xa swi twa, naswona tanihi xitirho xa xona xo xupula, xi “pfuša v̌a-Kaldea.” Kambe ke, xana a xi ta tirhisa matimba yo fana ni ya nyimpi hi ndlela yihi ke? Muprofeta loyi u rindzela nhlamulo ya Xikwembu, a langutele ku tshinyiwa.—1:1–2:1.

Hi lava lulameke ni lava tshembekaka ntsena lava nga ta pona. Yehova u tiyisekisa Habukuk hi leswi. Hambi loko swi tikomba ku ri na ku hlwela, hi nkarhi wa Xikwembu lowu vekiweke xivono xa vuprofeta xi “ta endlakala ŝinene.” Nala loyi a tianerisaka loyi a phangaka matiko a nge yi fikeleli pakani ya yena. Hakunene, Vakaldiya va nge poni ku xupuriwa.—2:2-5.

Khombo Eka Lavo Homboloka!

Papalata ku bindzula loku hombolokeke, vukari ni ku phahla swikwembu. Ha yini ke? Hikuva khombo i ra xiviri eka loyi a andzisaka leswi nga riki swa yena n’wini, a endla ku bindzula loko biha, a aka muti hi ku halata ngati, a sindzisa van’wana ku nwa ndzheko wa ku hluriwa ka tingana, ni ku tshemba swifaniso swa swikwembu leswi nga riki na vutomi. Xikwembu xi ta herisa ntirho wa vanhu vo tano. Misava hinkwayo yi ta endliwa yi tiva ku kwetsima ka Yehova, loyi hinkwavo va faneleke ku yima emahlweni ka yena va n’wi gandzela.—2:6-20.

Handle ko hela mbilu, rindzela Yehova leswaku u hlayiseka. Hi xikhongelo, Habakuk u tsundzuka swikombiso leswi hundzeke swa matimba ya Xikwembu. Hi xikombiso, Yehova u fambe emisaveni, a ba matiko hi vukari. U tlhele a ponisa vanhu va yena. A karhatekile, Habakuk u tiyimisele ku “languta [a] wisile e siku lero ra khombo.” Ku nga khathariseki minkarhi leyo biha leyi a faneleke ku kongomana na yona, u ta khana eka Yehova ivi a tsaka eka Xikwembu xa ku hlayiseka ka yena.—3:1-19.

[Bokisi leri nga eka tluka 24]

TINDZIMANA TA BIBELE LETI KAMBISISIWEKE

○ 1:2-4—Ripfumelo ra Habakuk eka Yehova tanihi Xikwembu lexi nga tiyiseriki vubihi ri n’wi susumetele ku vutisa mhaka leyi ha yona vubihi byi andzaka. A a tiyimisele leswaku mianakanyo ya yena yi lulamisiwa. (2:1) Loko hi tivutisa mhaka leyi ha yona swilo swo karhi swi tiyiseriwaka, ntshembo wa hina eka vululami bya Yehova hi ku fanana wu fanele wu hi pfuna ku hlayisa ku ringanisela ka hina ni ku rindzela yena.—Psalma 42:5, 11.

○ 2:5—Vababilona a ku ri munhu loyi a hlanganeke loyi a tirhiseke xibalesa xa yena ku hlula matiko. Ku fana na Sheol ni rifu leswi minkarhi hinkwayo swi lunghekeleke vahlaseriwa lava engetelekeke, u navele ku hlula loku engetelekeke enyimpini. (Ringanisa Swivuriso 30:15, 16.) Onge hi loko a susumetiwa hi ku pyopyiwa, u tiyimisela ku hlula. Kambe tinyimpi ta yena ta ku hlula ti hele loko Babilona a wile hi 539 B.C.E.

○ 3:13—Matimba ya Xikwembu yo ponisa hakanyingi a ma tokotiwa hi vanhu va xona lava hlawuriweke ni lava totiweke, tiko ra Israyele. (Psalma 28:8, 9) Hi ku famba ka nkarhi, ri tswale Mesiya, “rišaka” ra “wansati” wa Xikwembu wa le tilweni. (Genesa 3:15) Yehova u ta tlhela a ponisa swirho leswi saleke swa “rišaka” rero, masalela ya vadyondzisiwa va Yesu lava totiweke hi moya, eka nhlaselo wa Sathana ni matiko.—Nhlavutelo 12:17.

[Bokisi leri nga eka tluka 25]

TINDZIMANA TA BIBELE LETI KAMBISISIWEKE

○ 1:4—Baxan, Karmel na Lebanon a ku ri swivandla swo xonga, leswi noneke ni leswi tswalaka mihandzu. Loko ma va ni dyandza a swi ta vula gome eka lava va titshegaka hi wona. Leswi swi kandziyisa ku vava ka vukari bya Yehova lebyi nga sivelekiki.

○ 1:10—Ninivha a a tixiya tanihi la nga nghenekiki ku fana ni mitwa leyi phasa-phasaneke, naswona a a pyopyiwile hi ku tinavelela swa le henhla. Kambe a a ta lovisiwa hi ku olova ku fana ni ndzilo loko wu hisa mavivi. Hi ku fanana, valala va vanhu va Xikwembu va manguva lawa va nge ku yimeli ku avanyisa ka Yehova loku pfurhaka.

○ 2:6—Hikwalaho ka timpfula letikulu enkarhini wa ku rhendzeriwa ka Ninivha, Nambu wa Tigris wu khapile. Leswi swi tate xiphemu xa muti hi mati ni ku wisa xiyenge xa khumbi. Xisweswo, a swi olova leswaku vahluri va teka ntsindza wa Asiriya.

○ 2:11-13—Ku fana ni swihari swa nhova, Vaasiriya va hlaserile ni ku bvanyangeta matiko. Swi tlhele swi tikomba onge nghala a ku ri xifanekiso xa tiko. Swifaniso swo tala swa tinghala swi kumiwile emarhumbini ya Ninivha.

○ 3:3, 4—Ku fana ni nghwavava, Ninivha u kanganyise matiko hi tinyiko letinene ta xinghana ni switshembiso swa mpfuno. Kambe lava xisweswo va phasiweke hi ku hatlisa va tokote ku vava ehansi ka joko ra yena leri tshikilelaka, hi laha swi kombisiweke ha kona emhakeni ya Akaz, hosi ya Yuda.—2 Tikronika 28:16, 20, 21.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Xifaniso xa A.H. Layard mutivi wa swa khale lexi kombisaka yindlu ya vuhosi ya Asiriya

[Xihlovo Xa Kona]

Courtesy of the Trustees of the British Museum, London