Tidyondzo Leti Humaka eMatsalweni: Zakaria 1:1–14:21

Yehova U Tiyisa Vanhu Vakwe

SWESWINYANA hi 538 B.C.E. kumbe endzhakunyana hi 537 B.C.E., Koresh hosi ya Persia u humese xileriso xa leswaku Vayuda va fanele ku huma eBabilona va tlhelela eYerusalema ku ya “akela [Yehova] yindlu.” (Ezra 1:3) Hambi swi ri tano, hi 520 B.C.E., tempele a yi nga si pfuxetiwa. Hikwalaho, Yehova u yimise muprofeta Zakariya leswaku a tirhisana na Hagayi ku tiyisa vanhu.

Marito ya Zakariya lama huhuteriweke ma tlhele ma nyika Vayuda lava tshembekaka matimba hi ku kombisa leswaku Yehova a a va seketela naswona a a ta katekisa ntirho wa vona. Buku leyi ya Bibele ya hi khutaza na hina hikuva yi khome vuprofeta bya Vumesiya, kun’we ni vuprofeta byin’wana lebyi hetisekaka enkarhini wa hina.a Nakambe yi hi nyika tidyondzo ta nkoka.

Yehova U Katekisa Vanhu Vakwe

Yehova wa karhateka hi vanhu vakwe. Endzhaku Vayuda va pfumela leswaku ku laya ka Yehova eka vona a ku lulamile, Zakariya u ve ni swivono swinharhu leswi kombisaka ku karhateka kakwe loku yaka emahlweni ha vona. Eku sunguleni, u vona tihanci leti nga ni vakhandziyi va tintsumi. Ntsumi yin’wana yi karhatekile leswi matiko lama tiseke khombo eka Vayuda ‘a ma tsakile.’ Eka xa vumbirhi, Yehova u kunguhata ku herisa “timhondzo ta mune,”—vafumi va hulumendhe lava hangalaseke vanhu va yena. Xivono xa vunharhu xi hlamusela kahle nkhathalelo wa rirhandzu wa Yehova wo sirhelela Yerusalema.—1:1–2:13.

A ku na munhu la nga ta swi kota ku sivela malandza lama tshembekaka ya Xikwembu. Eka xivono xa vumune, Sathana, mukaneti lonkulu wa vanhu va Yehova, wa tshinyiwa hi matlhelo hinkwawo. (Ringanisa Nhlavutelo 12:10.) Eka xa vuntlhanu, Zakariya u dyondza leswaku vanhu va Xikwembu va ta endla ku rhandza ka xona ku nga khathariseki xihinga xo fana ni tintshava. Hi ndlela yihi? “Ku nga ka ku nga v̌i hi nyimpi ni matimba, kambe hi Moya wa mina, ku v̌ula Yehova wa tinyimpi!”—3:1–4:14.

Malandza ya Xikwembu “v̌engani leŝo biha.” (Psalma 97:10, 11) Eka xivono xa vutsevu, Xikwembu xi tivisa ndzhukano ehenhla ka vadyohi lava nga xupuriwangiki. Naswona eka xa vunkombo, xifaniso xa vubihi xi yisiwa “etikweni ra Shinar,” ndhawu ya vukhongeri bya Babilona bya mavunwa. Ndhawu leyi faneleke ya byona! Vubihi a byi tshami exikarhi ka vanhu va Yehova, lava byi vengaka. Zakariya endzhakunyana u vona tigolonyi ta mune leti kokiwaka hi tihanci—matimba ya moya wa tintsumi lama lerisiweke ku sirhelela malandza ya Xikwembu emisaveni.—5:1–6:8.

Swivono Swa Vuprofeta

Ku hetiseka ka rito ra Yehova ra vuprofeta ka nyanyula naswona ku tiyisa ripfumelo. Vona ndlela leyi leswi swi nga ntiyiso ha yona hi swivono swa vuprofeta swa Zakariya swa siku ra hina! Hi ku tirhisa silivere ni nsuku lowu nyikeriweke hi Vayuda lava khotsiweke, u fanele ku endla xidlodlo lexikulu xa Yoxuwa Muprista Lonkulu. Ku tlula kwalaho, “lav̌a nga kule [eBabilona] v̌a ta ta, v̌a ta aka yindlu ya Yehova,” tanihi leswi vo tala va siyeke Babilona Lonkulu ku ta pfuna entirhweni wa tempele endzhaku ka 1919. Ku lulamisiwa ka mianakanyo leyi hoxeke mayelana ni ku titsona swakudya swi yise eka nhlamuselo ya xiyimo lexi tsakisaka lexi taka xa Yerusalema. Ku vhumbiwe leswaku ‘vavanuna va khume vo huma eka matiko hinkwawo’ va ta hlangana ni Vayuda va moya evugandzerini bya ntiyiso. (Vagalatiya 6:16; Nhlavutelo 7:4-10) “[Bana] mikulungwana, ṅwana wa Yerusalem,” ku vula Yehova. Hosi ya yona yi ta yi khandziye mbhongolo naswona ‘yi ta vulavula hi ku rhula ematikweni.’—6:9–9:11.

Xikwembu Ni Varisi

Valanguteri va ni vutihlamuleri byo tika naswona va fanele ku tirha hi ku chivirika. Endzhaku ko tshembisa ku ponisa vanhu vakwe, Yehova u phofula vukari bya yena ehenhla ka varisi lava nga tshembekiki. ‘Varisi vanharhu’ va onha ntlhambi lerova Xikwembu xi kala xi herisa ntwanano wa xona ni vanhu va xona. Yerusalema u ta va “ribye lero tika.” Wihi na wihi la nga ta wu hlasela u ta “v̌av̌isiwa.” Kambe “tihosana ta Yuda”—leti langutelaka vanhu va Xikwembu lava hlawuriweke—ti fanele ti va “ku kota šitiko ša nḍilo,” ti hiseka swinene.—9:12–12:14.

Yehova u venga vuxisi. Ebandlheni ra Xikwembu, vahi ni vahi lava phikelelaka ‘ku vulavula mavunwa’ va ‘hlongoriwa,’ va papalatiwa tanihi vagwinehi. ‘Swiphemu swimbirhi’ etikweni swi ta susiwa, loko xiphemu xa vunharhu xi ta n’okisiwa endzilweni. Ku yelana ni leswi, vo tala va lava va tivulaka Vakriste—lavaya va Vujagana—va susiwile hi Yehova. Ku sukela hi 1919 ku ya emahlweni, a ku ri ntlawa wuntsongo ntsena wa lava va tshembekaka, Vakriste lava totiweke lava vitaneke vito ra Yehova ni ku amukela endlelo ra yena ro n’okisa.—13:1-9.

Vanhu va Yehova va nga tshemba nsirhelelo wa yena. Loko valala va ringeta ku herisa vagandzeri va ntiyiso, Xikwembu xi ta sirhelela vanhu va xona naswona xi herisa ntshungu wa Sathana. Ku avana ka ntshava ya mintlhwari ku endla xitsunga xo fanekisela lexi eka xona vatotiwa va tokotaka nsirhelelo ehansi ka Mfumo wa Yehova wa vuako hinkwabyo ni hulumendhe ya Vumesiya ya N’wana wakwe. Ku ta va ni ku voninga eka malandza lama tshembekaka ya Xikwembu ni munyama eka matiko. Vanhu va fanele ku hlawula: Ku gandzela Yehova kun’we ni vanhu va yena kumbe ku tokota ndzoviso hi laha ku nga heriki.—14:1-21.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 31]

TINDZIMANA TA BIBELE LETI KAMBISISIWEKE

○ 1:3—Hambi loko Vayuda va vuye hi le Babilona hi 537 B.C.E., nakambe va khutaziwe ku tlhelela eka Xikwembu hi ku yingisa ni vugandzeri bya mbilu hinkwayo. A va ta nyika vumbhoni bya le rivaleni bya ku tlhelela loku hi ku nghenela ntirho wo kondletela ku kondza tempele yi hela.

○ 2:1-5—Kumbexana, jaha leri a ri pima Yerusalema leswaku ri ta aka rirhangu ro sirhelela ri wu rhendzela. Kambe ntsumi ya Xikwembu yi kombise leswaku ku kula ka muti a ku nga ta siveriwa hi rirhangu. A ku nga ri na munhu la ta sivela ku kula loku yaka emahlweni ka Yerusalema. Yehova a a ta wu sirhelela, tanihi leswi ni namuntlha a sirhelelaka masalela lama totiweke lawa ya nga ta va xiphemu xa Yerusalema Lontshwa wa le tilweni.—Nhlavutelo 21:2.

○ 6:11-15—Ku rhwexiwa ka Yoxuwa harhi ya Muprista Lonkulu a ku n’wi endlanga muprista ni hosi, hikuva a a nga ri eka wona nxaxamelo wa vuhosi bya Davhida. Ematshan’wini ya sweswo, ku endle Yoxuwa xifaniso xa vuprofeta xa Mesiya, loyi vuprofeta malunghana ni “Xihluke” byi voniwaka hi xitalo eka yena. (Zakaria 3:8; Yeremia 23:5) Yoxuwa u pfune ku hetisisa ntirho wa ku pfuxeta tempele eYerusalema. Muprista ni Hosi ya le Matilweni, Yesu Kriste, u hetisisa ntirho wa tempele ya moya.

○ 11:4-11—Vanhu vo fana ni tinyimpfu a va ri ‘ntlhambi lowu yimeleke ku dlayiwa’ eka varisi va hulumendhe lava a va va dyelela. Nkhavi wun’wana wu vuriwa “Tinṭwalo” naswona lowun’wana “V̌amba,” Zakariya u tirhe tanihi murisi a rhwale nkhavi ku kongomisa ntlhambi ni nhonga ku hlongola swivandzana. (Psalma 23:4) U fanekisele Yesu, loyi a rhumiweke ku va murisi wa moya kambe loyi a ariweke hi Vayuda. Tanihi leswi Zakariya a tshoveke nkhavi wa Tintswalo, Xikwembu xi tshikile ku hanyisana hi tintswalo ni Vayuda, xi tshova ntwanano wa xona na vona. Naswona tanihi leswi Zakariya a tshoveke nkhavi wa Vamba, ku herisa ka Xikwembu ntwanano wa Nawu na Israyele swi siye Vayuda va ri hava xiboho xa vun’we xa le tilweni. Ku hambana ka vona ka vukhongeri ku ve ni vuyelo lebyo biha eka vona eku herisiweni ka Yerusalema hi Varhoma hi 70 C.E.

○ 12:11—“Širilo ša Hadad-remon” xi nga kombetela eku rileleni ka rifu ra Hosi Yosiyasi wa Yuda. Hadad-rimon entiyisweni a ku ri ndhawu exitsungeni xa Megido, laha a dlayiweke kona enyimpini na Faro Neko. Rifu ra Yosiyasi ri ririwile, Yeremiya a yimbelela naswona vayimbeleri va vula timhaka ta hosi etinsin’wini ta nkosi.—2 Tikronika 35:20-25.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

Hi laha Zakariya a vhumbeke ha kona, vanhu va tinxaka hinkwato sweswi va hlanganyela na Israyele wa moya