Swiboho Swa Xivindzi Swi Tisa Mikateko Le Suriname

ENKARHINI wun’wana, Suriname a ri ri “rin’wana ra matiko lama fumeke swinene ya Macarib,” ku xiya magazini wa timhaka ta misava hinkwayo wa South. Mali leyi a yi kumiwa hi ku xavisa bauxite, ti-shrimp, tirhayisi, mibanana ni tibodo, leswi humaka eka mpfuno lowu hluvukisaka, yi nyike vaaki va 400 000 va koloni leyi ya khale ka Dutch rifuwo leri engetelekeke ku tlula vo tala va vaakelani va vona.

Hambi swi ri tano, hi va-1980 ikhonomi yi hohlokile. Ndzalo yi hundzuke ndlala, naswona minxaxamelo leyo leha ya swakudya yi ve leyi tolovelekeke ku voniwa. Hi 1986 ku tlhekeka ka nyimpi yo hlasela ku sindzise kwalomu ka vaaki va khume ra magidi ku baleka va suka evuxeni ka Suriname va ya eFrench Guiana ya le kusuhi, leswaku va sungula vutomi lebyintshwa etikampeni ta vabaleki. Hi nkarhi lowu fanaka, swiyenge leswikulu swa swihlahla—kaya ra Mabush Negro ni Maamerind ya kwalomu ka 50 000—swi ve ehansi ka vulawuri bya nyimpi leyi hlaselaka, swi endla ku famba-famba loku tolovelekeke ko ya etikweni ku va loku nga ni khombo swinene. Ku hundzuka loku, ku hlamusela magazini wa South, ku siye tiko ri onhakile.

Xana swiyimo sweswo swi tlhele swi onha mintirho ya Timbhoni ta Yehova? Ku hambana ni sweswo, va hluvukise ntirho wa vona. Hi xikombiso, nhlayo ya Timbhoni yi tlakuke ku suka eka 920 hi 1980 ku ya eka ku tlula 1 400 namuntlha. Hi April 1989 a ku ri ni maphayona yo pfuna ya 338—ku lava ku va tiphesente ta 25 ta Timbhoni hi nkarhi wolowo. Hambi swi ri tano, mikateko yo tano yi vangiwe hi xivindzi, ku tshembeka ni rirhandzu leri Timbhoni ti ri kombiseke ehansi ka ndzingo. Hi leswi swikombiso swin’wana swa sweswinyana swa ndlela leyi swiboho swa xivindzi swi tiseke mikateko leyi fuweke ha yona eSuriname.

Xiboho Lexi Poniseke Vutomi Bya Yena

Lumey Hoever, ndhuna ya matimba ya maphorisa emalembeni ya yona ya va-30 ni un’wana wa Timbhoni ta Yehova, u bohe makungu ya leswaku a tshika ntirho wa yena ku nga khathariseki ikhonomi leyi nga tsakisiki. Ha yini ke? Lumey wa hlamusela:

“Ku sukela loko ndzi hlaye xihloko xa Xihondzo xo Rindza lexi hi xalamukiseke eka makhombo lama fambisanaka ni ku khoma swibamu, ndzi swi tivile leswaku ndzi ta boheka ku tshika ntirho lowu.a Kambe ndzi kanakanile, hikuva a ndzi ri ni nsati ni vana lava a ndzi fanele ku va khathalela. Hambi swi ri tano, loko ndzi hlwerisa xiboho xa mina, ripfalo ra mina a ri ndzi karhata swinene. ‘Loko nhlengeletano ya Yehova yi ndzi khutaza ku xiya swinene ku fanela ka muxaka lowu wa ntirho, ku fanele ku va ni xivangelo lexinene,’ ndzi titsundzuxile. Kutani hi January 1986, ndzi lulamise mianakanyo ya mina.”

Kambe hosi ya maphorisa a yi swi lavanga ku n’wi pfumelela a famba, yi tlhela yi n’wi tshembisa ku n’wi avela eTamanredjo, xitici lexi laviwaka swinene lexi xi nga ekusuhi ni ntsindza. Kambe Lumey a a tiyimiserile. U tsalele holobye wa maphorisa, a hlamusela vupfumeri bya vukhongeri bya yena, ivi a kombela ku ntshunxiwa. Hi April 1986 ku te nhlamulo leyi nge: ‘Xikombelo xi pfumeleriwile!’

Hi ku hatlisa Lumey u kume ntirho eka Ndzawulo ya Swihlahla. Muholo a wu nga ri wunene ku fana ni lowo sungula, kambe u ve ni nkarhi lowu engetelekeke wo famba ni ndyangu wa yena eminhlanganweni eHolweni ya Mfumo. Tin’hweti ta khume ti hundzile. Siku rin’wana, endzhaku ko tirha siku hinkwaro epurasini ra ndyangu, Lumey ni makwavo a va tlhelela ekaya. Wa hlamusela:

“Loko ndzi tshinelela yindlu ya purasi, ndzi vone vavanuna vambirhi lava ambaleke hi ndlela yo titshika, va ri ni swikhafu leswi bohiweke etinhlokweni ta vona. ‘Kon dja (Tana haleno),’ va vitane hi Xisuriname. Loko ndzi ya eka vona, wanuna wa vunharhu loyi a nga ni xibalesa lexi cikinyaka ebandhini ra le katleni u humelerile. Hi loko ndzi sungula ku swi vona: i vahlaseri!

“Va ndzi langute ku suka enhlokweni ku ya exikunwanini. Kutani un’wana wa vavanuna loyi a nga ni xikhafu u huwelerile a ku: ‘Ndza n’wi tiva nakulorhi loyi. I phorisa!’ Tinghohe ta vona ti visinganile. Hi tisekene ti nga ri tingani, hi langutanile. Ndzi titiyisile. Kutani ndzi twe mpfumawulo wa le hansi. Kwece-kwece—wanuna wa vunharhu u rhiye xibamu xa yena. Hi ku nonoka, u xi kombetele exifuveni xa mina, a tilunghisele ku ndzi dlaya. ‘U nga baleseli! U endla xihoxo. A ndza ha ri phorisa,’ ndzi vule hi ku hatlisa.

“Kutani ndzi vone vahlaseri van’wana vo talanyana lava hlomeke endzhaku ka yindlu. Un’wana wa vona—wanuna wa misiha loyi a ambaleke tinjhovo, mabanti mambirhi yo hakarha maqulu lama hingakanyeke exifuveni xa yena lexi nga ambalangiki nchumu, naswona a khome xibalesa xa xiendla-hi-xoxe evokweni ra yena—a tshinela. ‘U vula leswaku a wa ha ri phorisa. Ha yini ke?’ u lave ku tiva. Hi ku hatlisa ndzi tihlamusele tanihi un’wana wa Timbhoni ta Yehova. ‘Timbhoni a ti rhwali matlhari,’ ndzi hlamuserile, ‘kutani ndzi tshike ntirho wa mina tanihi phorisa naswona sweswi ndzi tirha eka Ndzawulo ya Swihlahla. A hi katseki eka tipolitiki hinkwato,’ ndzi engeterile.

“Loko a twa leswaku a ndzi ri Mbhoni, langutelo ra nghohe ya yena ri vohlilenyana. ‘Xana u ta ndzi kholwa ke?’ ndzi tivutisile. Kutani ndzisana ya mina ya xinuna yi fikile. Wanuna loyi a ambaleke tinjhovo, loyi handle ko tipfinyinga a nga ndhuna, u sungule ku n’wi konanisa. Endzhaku ka loko ndzisana ya mina yi tiyise marito ya mina, ndhuna yi vonake yi anerisekile. ‘Saka yu gon! (Tlherisa xibalesa xa wena)’ u lerise muhlaseri loyi un’wana. Ndzi titwe ndzi ntshunxekile. ‘Ndza ku nkhensa Yehova, hikwalaho ka ku ndzi sirhelela!’ ndzi khongerile.”

Masiku ma nga ri mangani endzhakunyana, Lumey u ve ni xihlamariso xin’wana. Vavanuna lava nga tivekiki va swibalesa va dlaye tindhuna tinharhu ta maphorisa exiticini xa maphorisa xa Tamanredjo, xona lexi hosi ya maphorisa yi laveke ku n’wi avela eka xona! “Loko a ndzi lo honisa xitsundzuxo lexi humaka eka xihloko xa Xihondzo xo Rindza, a ndzi ta va munhu la feke sweswi,” ku vula Lumey. Kutani hi ku tlangela u engetela a ku: “Yehova hakunene u sirhelela malandza ya yena.”

Rirhandzu Ri N’wi Susumetele Ku Ponisa Vamakwavo

Loko ku lwa ku tlhekekile exikarhi ka mavuthu ya hulumendhe ni vahlaseri edorobeni ra swicelwa swa bauxite ra Moengo hi October 1986, Frans Salaoema, Mubush Negro loyi a nga emalembeni ya yena ya va-40, a a boheka ku boha makungu ya leswi a a fanele ku swi endla. Eku heteleleni, yena, nsati wa yena loyi a biheke emirini, ni vana va yena va majaha va nkombo, kun’we ni van’wana lava humaka edorobeni, va baleke hi le swindledyanini leswi nga eswihlahleni ivi va tsemakanya Nambu lowu anameke wa Maroni leswaku va ya kuma ku hlayiseka eFrench Guiana.

Hambi swi ri tano, Frans u vilerile. A nga ti kumanga Timbhoni leti humaka ebandlheni ra ka vona exikarhi ka vabaleki. ‘Va kwihi ke? Xana ndzi ta tlhela ndzi ya va lava?’ u tivutisile. Kambe sweswo a swi ta va ku nghenisa vutomi ekhombyeni. Vahlaseri vo tala a va ri Mabush Negro. ‘Loko masocha ya hulumendhe mo ndzi vona ndzi ri karhi ndzi ngungumela eswihlahleni, hi kona ndzi file’ u anakanyile. Hambi swi ri tano, u bohe makungu yo tlhela a ya kuma vamakwavo va Vukriste. U byele Timbhoni ti nga ri tingani eFrench Guiana a ku: “Vhiki leri taka, pelani nambu mi ta ndzi teka.”

Endzhaku ka vhiki rin’we va tsemakanyile, kambe Frans a a nga ri kona. Va rindzile ku ko ku fika siku leri landzelaka. Na sweswi Frans a a nga ri kona. Va bohe makungu va ku: “A hi tshameni vusiku byin’we nakambe.” Kutani Frans ni ntlawa wa Timbhoni va humelerile. A ku humelele yini ke?

“Endzhaku ko kuma vamakwerhu,” Frans u hlamuserile a ku, “hi tsemakanye tinyimpi letikulu, hi ngungumela eswihlahleni, kutani hi kongoma endzilakaneni.” Kambe a va hlwerisiwa hi yini ke? Frans u kombetele eka mabokisi manharhu lama a teke na wona. A a yile entsindza ku ya tekela Timbhoni ta vabaleki mphakelo wa tibuku ta Bibele. Vamakwerhu lava rindzeke a va tsakile. Hi siku rero leri fanaka, Frans, Timbhoni leti ponisiweke, ni mabokisi manharhu va tsemakanye ndzilakano hi ku hlayiseka.

Endzhakunyana Frans u endle riendzo rin’wana ro pfuna Timbhoni leti engetelekeke. Eku heteleleni, Timbhoni ta 37 ti tsemakanye ndzilakano ivi ti tshama etikampeni ta vabaleki. Frans a a vekiwe ekhale ka koloni ya vanhu va vuvabyi bya nhlokonho eFrench Guiana, laha vabaleki va nga fanelangiki ku endla nchumu handle ko vumbuluka-vumbuluka emibedweni ya vona ni ku bakanya tinsuna.

Hambi swi ri tano, Frans ni ndyangu wa yena a va nga lolohi. Hi ku hatlisa endzhaku ko fika ekampeni, Frans (loyi sweswi nakambe a a ri ni n’wana wa nhwanyana) u khomekile hi ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo eka vaaki lava nga ekhombyeni. Hikwalaho ka nhlohlotelo wa yena lowunene, u tlhele a nyikiwa mpfumelelo wo famba hi xithuthuthu a ya chumayela etikampeni letin’wana. Vuyelo ku ve byihi ke? Namuntlha u fambisa tidyondzo ta Bibele ta 14 ni vabaleki-kulobye. Vanharhu va vona ana se va khuvuriwile!

A Nga Hundzukanga

“Hi mavhiki mambirhi ndzi ta va ndzi vuyile ni mimphakelo leyintshwa,” ku vule Victor Wens, phayona leri hlawulekeke ra malembe ya 58 hi vukhale. A a siya nsati ya yena ni swichudeni swin’wana swa Bibele eximutanini lexi nga eswihlahleni eSuriname xikarhi. Kwalaho a ku ri hi June 1987, loko a kongoma entsindza.

Loko nsati wa Victor ni van’wana va lelanile na yena, masaka ya vona ya rhayisi a ma ri kusuhi ni ku hela. Nyimpi ya vahlaseri a yi sivele mimphakelo hinkwayo. Hi ku hatlisa a ku ta va ni ndlala. Kambe va xiye leswaku riendzo ra Victor ra xikwekwetsu a ku ri ku nghenisa vutomi ekhombyeni. A a ta khomiwa endzilakaneni kumbe vahlaseri va n’wi teka hi ndlela leyi hoxeke. ‘Xana u ta vuya a hlayisekile ke?’ va tivutisile loko mpfumawulo wa njhini ya xikwekwetsu wu nyamalala.

Mavhiki mambirhi endzhakunyana, nsati wa Victor u rindze enambyeni—kambe a ku nga ri na xikombiso xa Victor. Mavhiki yo tala ma hundzile. Swakudya swi hela, naswona a vabya. “Ndza ku kombela, Yehova, sirhelela nuna wa mina,” u khongerile. “Onge a nga vuya!” Tin’hweti tinharhu ti hundzile. Victor a a nga si vuya. A ku humelele yini ke?

“Endzhaku ko fika entsindza,” ku hlamusela Victor endzhakunyana, “ndzi kume mpfumelelo wo xava mphakelo wa tin’hweti ta tsevu wa swakudya ni pharafini. Kutani ndzi kombele mpfumelelo wo tlhelela ekaya. Mulanguteri loyi a nga ni vutihlamuleri u te: ‘U nga famba, kambe kuma laha vahlaseri va tumbeleke kona, ivi u tlhela u ta hi tivisa.’ Mbilu ya mina yi ve ni gome. Ndzi te: ‘Leswi ndzi nga ka ndzi nga swi endli, Yehova a nga swi lavi leswaku hi seketela tipolitiki. Hina Timbhoni hi ni vukala-tlhelo.’ U hlamurile a ku: ‘Loko swi ri tano, u nge yi ekaya.’

“Vhiki rin’wana ni rin’wana a ndzi tlhela ndzi ya kombela mpfumelelo, kambe nhlamulo yi tshame yi ri leyi fanaka. Hi nkarhi lowu fanaka, ndzi twe leswaku nsati wa mina a a vabya. Ndzi navele ku ya ekaya ndzi ya n’wi khathalela. Hambi swi ri tano, a ndzi lavanga ku hundzuka. Ndzi titwe ndzi tsanile.

“Loko ndzi tlhelele nakambe, lexi ndzi hlamariseke va vule leswaku ndzi nga famba. Va hlamusele leswaku va nyike mpfumelelo eka vafundhisi van’wana va Pentekosta lava humaka exivandleni xa ka hina ku tlhelela endzhaku, naswona ndzi nga famba na vona. Hi ntsako, ndzi sungule ku endla malunghiselelo ku kondza ndzi twe hi munghana leswaku vafundhisi lava va pfumerile ku va tinhlori. Tanihi leswi a ndzi nga lavi ku va endla va ehleketa leswaku Timbhoni ta Yehova a ti hlanganyela eka lunghiselelo rolero, ndzi dlaye riendzo. Nakambe a ndzi nga tivi lexi ndzi nga xi endlaka.”

Eku heteleleni swi tikombile eka valanguteri leswaku Victor a a nga lavi ku landzula ku pfumela ka yena. Nkarhi lowu landzelaka loko a va tshinelerile, va n’wi nyike mpfumelelo.

Eku heteleleni, hi October 1987, ntlawa lowuntsongo wa Timbhoni wu twe ku duma ka xikepe ivi wu vona xikwekwetsu lexi layicheke swinene xi humelela. “Ndzi titwe ndzi ri ni gome loko ndzi vona nsati wa mina,” ku hlamusela Victor. “A a tikomba a ondzile swinene. Hambi swi ri tano, na yena a a tsakile leswi ndzi nga hundzukangiki.”

“Makungu ya Victor ya xivindzi ku ve nkateko eka hina,” ku vula mutirheli la famba-fambaka loyi a tirhaka endzeni ka tiko. “Valanguteri ni vahlaseri va swi vonile leswaku Timbhoni ta Yehova ti ni vukala-tlhelo. Sweswi va xixima langutelo ra hina, naswona ntirho wa hina wa humelela.”

Va Tekane Hi Ravunharhu, Va Khuvuriwa Hi Mugqivela

“Mi nga tiendli swiphukuphuku,” ku tshikilela maxaka. “Mi nga ngheneli vukati!” Vavanuna va tsevu va xivongo xa Aucaner va Mabush Negro, eyinhleni ya le dzonga-vuxa ka tiko, va twisise mintlhaveko ya maxaka ya vona. Hikwalaho, mikhuva ya swivongo yi lerisa leswaku wanuna a nga ngheneli vukati, xisweswo a nga tshika wansati nkarhi wun’wana ni wun’wana lowu a wu lavaka. Hambi swi ri tano, loko va dyondze langutelo ra Yehova ehenhleni ka vuoswi edyondzweni ya vona ya Bibele, vavanuna lava va lulamise mianakanyo ya vona, va lwisana ni ntshikilelo wa tiko, ivi hi xivindzi va kunguhata ku teka hi ndlela leyi faneleke.

Hambi swi ri tano, a ku ri ni swihinga. Swiyimo swa nyimpi swi pfale Hofisi Ya Ku Tsarisa Vukati etikweni, naswona ku ya entsindza hakanyingi a swi nga koteki. Vatekiwa va tsevu va nkarhi lowu taka na vona va navele ku ambala tinguvu ta xiviri ta vukati hi siku ra vona ra mucato. Leswi swi kombise ku tsakela ka kwalaho eka tinguvu to tano, hambi loko maambalelo yo tano ya nga fanelanga eka Vakriste.b ‘Xana hi ta ti kuma kwihi tinguvu ta mucato eswihlahleni swa mpfula?’ ku vutise vavanuna. Hambi swi ri tano, makungu ya xivindzi lama endliweke ma pfumelelana ni misinya ya milawu ya Bibele ma tise mikateko. Hi Ravunharhu, September 16, 1987, vatekiwa va tsevu lava ambaleke tinguvu leto saseka ni vateki va tsevu lava ambaleke tisudu to saseka va tekanile. Xana sweswo swi kotekise ku yini ke?

“Hi September, hi lunghiselele ntsombano wa muganga eSt. Laurent, French Guiana, ivi hi kombela Timbhoni leti tshamaka endzeni ka tiko ku va kona,” ku hlamusela Daniël van Marl, un’wana wa vatirheli lava famba-fambaka loyi a endleke minkhuvo ya vukati. “Ntsombano wolowo wu nyikele nkarhi wo tekana.”

Cecyl Pinas, xirho xa Komiti ya Rhavi leri khathalelaka ntirho etikweni xa hlamusela xi ku: “Ndzi endzele ndyangu wa Bethele eNetherlands eku sunguleni ka lembe rero ivi ndzi boxa minkhuvo yoleyo ya vukati leyi taka. Endzhaku ka loko ndzi boxe leswaku hi tirhisa nguvu yin’we hi ku phindha-phindha, minkarhi hinkwayo hi yi lulamisa leswaku yi ringana mutekiwa la landzelaka, vamakwerhu va mune va xisati va le Bethele handle ko swi langutela va ndzi nyike tinguvu ta vona ta mucato tanihi tinyiko ta ‘vamakwerhu’ va le Suriname. A ndzi khumbekile swinene. Endzhakunyana, enhlengeletanweni eNetherlands, tinguvu leti engetelekeke ti nyikeriwile.”

Hi mixo wa siku rero ra mucato, ku hundzuka kun’wana a ka ha fanele ku endliwa. “Hi ku hatlisa hi kurise swisuti swa tinguvu tin’wana ivi hi lulamisa ku leha ka tin’wana, kambe hi hete hi nkarhi,” ku vula Margreet van de Reep.

Loko minkhuvo yi herile, ntlhanu wa mimpatswa leyi ya ha ku cataka a yi tilulamisele goza rin’wana. Hi Mugqivela vhiki rero ri fanaka, va khuvuriwile eNambyeni wa Maroni. Tanihi mimpatswa leyi tekaneke a va hisekela ku tlhelela eswimitanini swa vona swa le swihlahleni leswaku va ya endla xiphemu xa vona entirhweni wo chumayela. Xana Yehova u ma katekisile makungu ya vona ke?

“Mimpatswa yoleyo yi kombise tiko leswaku hina Timbhoni hi endla leswi hi swi chumayelaka,” ku vula Nel Pinas, loyi a sunguleke ntirho wo chumayela exivandleni xexo xi fanaka hi 1967. “Makungu ya vona yo teka leswaku va va Vakriste va ntiyiso ya pfuxe ku tsakela eswimitanini leswi nga ekule. Timbhoni kwalaho sweswi ti chayela swikwekwetsu swa tona emilambyeni laha hi nga kalangiki hi chumayela emahlweni, ti kuma vanhu lava engetelekaka lava va tiyimiseleke ku dyondza hi ta Yehova.”

Hakunene, makungu ya xivindzi ya Lumey, Frans, Victor ni van’wana vo tala ma tisa mikateko leyi fuweke eka vona ni le ka Vakriste-kulobye eSuriname ni kun’wana. Mintokoto yo fana ni leyi yi kombisa nkarhi na nkarhi ntiyiso wa xivuriso xa Bibele lexi nge: “Ṭhemba Yehova hi mbilu ya wena hikwayo, u nga tiṭhembi ku tlhariha ka wena. U ṅwi nghenisa e makungwini ya wena hikwawo, o ta lulamisa tindlela ta wena.”—Swivuriso 3:5, 6.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Mimepe/Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

LWANDLE RA ATILANTIKA

GUYANA

SURINAME

PARAMARIBO

Tamanredjo

Moengo

St. Laurent

Nambu wa Maroni

FRANS-GUIANA

BRASILIË

300 km

200 mi

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Malangutelo mambirhi ya Holo ya Mfumo leyo saseka exiyengeni lexi nga ekule ni tiko

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Xikwekwetsu lexi tolovelekeke lexi vatliweke eSuriname