Ku Endla Ntirho Wa Xikwembu Hi Ndlela Ya Xikwembu eNigeria

AKU ri xivono lexi nyanyulaka. Tinyandza letikulu ta tiphuphu ta nsimbi:—ku lava ku va hafu ya miliyoni wa tikhilogiramu wa tona—ti vekiwe ehlalukweni ra Houston, Texas, ti andlaleke ku suka eku sunguleni ku ya fika emakumu. Mulayichi ebyatsweni a a ri na ntirho wo kambisisa nhundzu leyo tala leyi rhumeriwaka hi byatso. Loko a ri karhi a tirha u hlamarisiwile hi ku vona leswaku hinkwaswo a swi funghiwe “Xihondzo xo Rindza.” Eku heteleleni u tshinelele wanuna loyi a a langutela nhundzu ivi a vutisa a ku: “Kahle-kahle xi lehe ku fikela kwihi xihondzo lexi xo rindza?”

Kutani mulayichi u dyondzile leswaku tinsimbi a ti nga ta endliwa xihondzo xo rindza xa xiviri. Ematshan’wini ya sweswo, a ti ta rhumeriwa eIgieduma, Nigeria, laha a ti ta tirhisiwa ku aka muako lowuntshwa wa rhavi ra Sosayiti ya Watch Tower—leri hi ku kongoma ri nga xidorobana exikari ka khwati ra Afrika.

Emalembeni ya ntsevu lama hundzeke ndhawu ya le Igieduma ngopfu-ngopfu a ku ri khwati ro tlhuma ni mirhi leyi humesaka rhaba. Sweswi ndhawu leyi ya hlayisiwa naswona yi sasekile; ku na swiluva, swirhapa, hambi ku ri ntanga wa swiharhi! Hambi swi ri tano, endhawini leyi ku simekiwe vugandliselo lebyi kuleke ku tlula xivandla hinkwaxo lexi a xi ri na rhavi ra khale ra le Lagos. Endzeni ka fektri, michini yinharhu yo gandlisa ya tirha, laha wun’we eka yona wu kotaka ku humesa timagazini ta 17 000 hi awara. Miako ya vutshamo yi nga eneta vanhu lava tlulaka 400. Muako wa ntirho wu na kamara lerikulu ro dyela ni khixi kun’we ni ndhawu ya vavabyi ni hofisi ya vuongori bya meno. Ku na mphakelo wa mati lama sukaka kwalaho, ni mafambiselo ya nkululo. Yindlu ya gezi leri lawuriwaka hi khompyutara yi humesa gezi. Ku na Holo ya Mfumo, muako wa tihofisi, ni ndzawulo ya ndzilo. Nakambe u ta kuma mavoni ya mapato ya switarata. A swi hlamarisi loko vanhu va vula muako wa Bethele doroba-nkulu ra Igieduma. Naswona yi akiwe hi ku helela hi vatirhi vo tirhandzela lava nga hakeriwangiki nakambe yi hakeleriwe hi minyikelo leyi nga komberiwangiki.

Ku Andza Ka Xihatla

Hambi loko Bethele leyi yi ri yona leyikulu eka leti veke kona eNigeria, a hi yo sungula. Yo sungula yi akiwe hi Makwerhu William R. Brown, loyi yena kun’we na nsati wakwe ni n’wana wa nhwanyana va rhurheleke eLagos hi 1930. Makamara yo hlayanyana lama hirhiweke laha a va tshama kona ma tirha tanihi yindlu-nkulu ya rhavi ra Sosayiti ra le Afrika vupela-dyambu, leyi hi nkarhi wolowo yi khathaleleke ntirho wa Mfumo eNigeria, Ghana ni le Sierra Leone. Hi nkarhi wolowo, a ku ri na vahuweleri va nkombo ntsena lava chivirikaka va mahungu lamanene eNigeria.

Bible Brown, hi laha a a tiveka ngopfu ha kona, a a ri muchumayeri wa matimba ni wa xivindzi wa mahungu lamanene. A a nga anerisiwi hi ku tshama nkarhi wo leha exitulwini ehofisini, a a famba-famba etikweni hi movha ni xitimela, a nyikela tinkulumo ta le rivaleni ni ku hangalasa nhlayo yikulu ya tibuku.

Loko rungula ra matimba ra Mfumo ri dzima timitsu eka miehleketo ni timbilu leti amukelaka, vanhu vo tala swinene va ve vahuweleri lava chivirikaka va Mfumo. Malembe ya khume lama landzeleke a ya fana ni nkarhi wa le ka lembe xidzana ro sungula eYerusalema loko “rito ra Xikwembu ri ya emahlweni swinene; na yona nhlayo ya vadyondzisiwa yi ya yi andza ngopfu.” (Mintirho 6:7) Hi 1940 nhlayo ya vadzunisi lava chivirikaka va Yehova eNigeria yi tlakuke hi xihatla ku suka eka 7 ku ya eka 1 051!

‘Lontongo u ve khume ra madzana’ kambe leswi a ko va masungulo ntsena. (Esaya 60:22) Hi 1947 Sosayiti yi rhumele varhumiwa lava leteriweke eGilead eLagos. Un’wana wa vona, Anthony Attwood, wa ha chivirika exiavelweni xa yena. U tsundzuka Bethele ya nkarhi wolowo: “A ku ri xiyindlwana lexi nga ehenhla ka xitolo xa tintangu. A ku ri na makamara manharhu yo etlela, kamara ro tshama/hofisi, ni kamara ro dyela eka rona. Makwerhu wa xinuna ni Makwerhu wa xisati Brown ni ndyangu wa vona va tirhise makamara mambirhi yo etlela eka wona, naswona hina varhumiwa vanharhu hi tlimbanile eka kamara ra vunharhu ro etlela eka rona. A ku ri na kamara leri eneleke ra mibedo yinharhu ya munhu un’we ntsena ni wadiropo leyi akeriweke endzeni.”

Xilaveko xa makamara lama engetelekeke xi susumetele ku rhurhela eka muako wa swithezi swinharhu hi 1948. Hi nkarhi wolowo nhlayo ya vahuweleri eNigeria a yi fike eka 6 825. Malembe ya nhungu endzhakunyana, nhlayo leyi a yi andzisiwe kanharhu. Kutani Bethele nakambe yi rhurhisiwile, yi ya eShomolu, Lagos. Kwalaho, ro sungula eNigeria, Sosayiti yi ake kaya ra yona ra Bethele, muako wa makamara ya nhungu yo etlela eka wona endhawini ya tihektara ta 0,6. Hulumendhe ya kwalaho yi vite xitarata xa kona Watch Tower Avenue. Exirhapeni a ku byariwe mirhi yo tala, ku katsa ncindzu wa khokhonati swin’we ni mirhi ya xilamula, breadfruit, avhakhado ni mirhi ya mango. Kambe hi malembe ya 33 lama landzeleke, miako yi engeteriwile no ndlandlamuxiwa. Exikarhi ka va-1970, miako a yi lava ku hlanganisisa ndzhawu hinkwayo. Nakambe a swi fanela ku rhurha.

Ku Tsundzuka Ku Aka

Xo sungula, xiphemu xa ndhawu lexi nga na tihektara ta 31 xi kumiwile eOtta, n’walungu wa Lagos. Kambe swiphiqo a swi hambeta swi sivela nhluvuko. Eku heteleleni, swi ve erivaleni leswaku a ku nga ri ku rhandza ka Yehova leswaku hi rhurhela kona. Endzhaku ka ku lavisisa ndhawu ku hundziseriwe eka xiphemu hinkwaxo xa dzonga wa tiko, naswona hi 1983 Sosayiti yi kume xiphemu xa ndhawu ya 57 wa tihektara eIgieduma, eBendel State.

Hi malembe ya tsevu lama landzeleke, tinhlarhu ni swivatlankombe swi rhurhile loko vamakwerhu va nghene ni switirho swo tika. Ntlhontlho lowukulu eka ntirho a ku ri leswaku a swi nonon’hwa, kumbe a swi nga koteki, ku xava swo tala swa switirho ni swo aka ha swona kwalaho. Mpfuno wa le handle a wu laveka. Kutani ntlawa wa Timbhoni eUnited States wu rhambiwile leswaku wu kuma, ku xava ni ku rhumela swo aka ha swona hi byatso. Terry Dean, muhlanganisi wa ntirho lowu wo tika, wa hlamusela: “Leswi endleke ntirho leswaku wu tika hi leswaku xin’wana ni xinwana a xi fanele ku rhumeriwa hi byatso. Vamakwerhu eNigeria va hi byele leswaku swilo swo aka ha swona leswi a va ri na swona ntsena a ku ri sava, semende ni mati!”

A swi ri swinene leswi swiaki swa xisekelo a swi ri kona, tanihi leswi ntirho wo aka wu dyeke 7 500 wa tithani ta semende, 55 000 wa tithani ta sava, na 35 000 wa tithani ta swiribyana. Mapulangu yo tala na wona a ma ri kona. Hambi swi ri tano, hi malembe ya ntlhanu lama landzeleke, 4,5 wa timiliyoni ta tikhilogiramu ta swo aka hi swona ti rhumeriwile ti suka eUnited States, ti ringane ku tata 347 wa swihlayisa-nhundzu, leswi loko swo vekiwa ku suka eku sunguleni ku ya emakumu a swi ta va 3,5 wa tikhilomitara!

Marhavi man’wana na wona ma nyikele hi nhundzu hi ku hanana. Nghilandi yi rhumele fambiselo hinkwaro ra gezi, ku katsa ni tijenaretara ta tsevu letikulu to nyika fambiselo leri matimba. Sweden ri nyikele xitlakula-ndzhwalo lexikulu, teretere, gandaganda yo cela, lori leyikulu, switirho, swo sweka hi swona ni vuhlanganisi bya riqingho. Loko xitolo xa swingolongondzwani xi xavisiwa vamakwerhu va le Sweden va xi xavile kutani va rhumela hinkwaswo leswi nga ka xona eNigeria. Exikarhi ka hinkwaswo swa le xitolo a ko va mafoxolo ya gamboko ntsena lawa va nga ma rhumelangiki—lama ku anakanyiweke leswaku ma tirhisiwa ngopfu eSweden ku tlula eAfrika!

Kavula, Timbhoni ta kwalaho na tona ti nyikele hi ku ya hi laha ti koteke ha kona. Ku tlula 125 000 va kombise nseketelo wa vona eka ntirho hi ku ta laha a ku akiwa kona hi nkarhi wo aka. Vo tala va pfune hi mali. Munyikelo wun’wana wa 50 wa tisente a wu huma eka mufana wa malembe ya nkombo hi vukhale. Xana u yi kume hi ndlela yihi mali leyi? Tata wa yena u n’wi nyike xiphemunyana xa ntsumbula leswaku a xi sweka a xi dya; ematshan’wini ya sweswo mufana u xi hlayisile kutani a xi byala hi nguva leyi faneleke. Endzhaku u tshovele ntsumbula wa yena, a wu xavisa, kutani a nyikela mali ya kona eka ntirho wa le Igieduma.

Timbhoni tin’wana ta Yehova ti nyikele hi vutshila bya tona, hambi ku ri ku letela van’wana ku kota mintirho yo aka. Vo tala, ku fikela eka 500 hi nkarhi wun’wana va nyikele ntirho wo tika, va tirha hi matimba edyambyini leri hisaka ngopfu ni le ka timpfula ta tropiki leswaku va heta ntirho. Hi xikombiso, xiya ntsena ntirho lowu katsekeke eku akeni ka khumbi leri rhendzelaka ndhawu yo aka. Eka tin’hweti ta nkombo leti tirhisiweke ku heta khumbi leri ro leha kwalomu ka tikhilomitara tinharhu, vamakwerhu hi voxe va hlanganise ni ku tiyisa switina leswi endliweke hi swiribyana swo tlula 57 000! Makwerhu un’wana u vule marito yo hlekisa a ku: “Lexi xi ndzi endleke leswaku ndzi hambeta ndzi famba-famba a ku ri ku vona makoti lama rhendzelekaka ehenhla ka nhloko ya mina ma rindzele leswaku ndzi wa! Entiyisweni, tanihi magidi ya van’wana lava hoxeke xandla eku humeleleni ka Igieduma, u susumetiwile ni ku tiyisiwa hi moya lowo kwetsima wa Yehova.

Ku Xiyiwa Ka Ximfumo

Vatirhela-mfumo va hulumendhe va endle ntirhisano eku seketeleni ka ntirho. Hofisi ya Muungameri yi pfumerile leswaku hinkwayo nhundzu yo aka leyi tundziwaka yi nga nghenisiwi eka hakelo ya xibalo. Vatirhela-mfumo va kwalaho va yimise hakelo yo sayina ku simeka ni pulani. A ku laveka hakelo ya xihlambanyo xa ku aka ntsena. Nkarhi wun’wana, loko ku vile ni ku kanetana mayelana ni ndhawu, Omo N’oba, kumbe hosi ya ndhawu hinkwayo u nghenile kutani a lerisa a ku: “Ntirho a wu fanelanga ku yimisiwa hikuva lowu i ntirho wa Xikwembu.”

Leswaku ntirho lowu a wu ri na nseketelo wa Xikwembu swi xiyiwe hi van’wana lava a va nga ri Timbhoni ta Yehova. Loko khampani ya le Amerika yi rhumele tinsimbi to aka garachi, va rhumerile un’wana wa vavanuna va vona, Mukhatoliki, ku ta pfuna ku yi aka. Hi nkarhi wa ku tshama ka yena ka mavhiki mambirhi eIgieduma, hi ku hatlisa u titwe a ri ekaya, a tlhela a vita vatirhi-kulobye vamakwerhu. Endzhaku ko tlhelela ekaya, u tsalele hofisi ya hina ya le Nigeria a ku: “A ndzi si tshama ndzi tsakela ntirho swinene ku fana ni leswi a ndzi ri kwaleyo ndzi endla ntirho wa Xikwembu hi ndlela ya Xikwembu.”

Siku Ro Nyikela

Hi January 20, 1990, muako lowu wo saseka wa Bethele wu nyiketeriwile eka Yehova Xikwembu, loyi moya wa yena a wu ri ni vutihlamuleri bya ku hetiwa ka yona. Vaendzi va tile hi le ka swiphemu hinkwaswo swa Nigeria, hambi leswi swirhambo a swi fanele ku hikeriwa eka lava va khuvuriweke kwalomu ka 35 wa malembe kumbe lava va heteke ku sukela eka malembe ya 20 va ri entirhweni wa nkarhi hinkwawo. Vamakwerhu va xisati a va tibombise hi tirhoko ta mavalavala leti yelana ni maduku lama fanaka, naswona vo tala va vamakwerhu va xinuna a va ambale tinguvu to vangama ta Vantima. Hinkwavo lava byeriweke, va 4 209 lava humaka ematikweni ya 29 va ve kona eku nyiketeriweni loku. Exikarhi ka vona a ku ri na kwalomu ka 80 wa varhumiwa, lava vo tala va vona a va huma ematikweni man’wana ya le Vupela-dyambu bya Afrika. Leswi katsiweke enongonokweni a ku ri swiviko hi vayimeri va ntlhanu va marhavi lava endzeke, lava kandziyiseke vun’we bya xikongomelo ni ntlhaveko wa xinakulobye lowu nga kona exikarhi ka va vanhu va Yehova. Marungula ni tithelegiramu leti tsariweke ti te hi le ka vamakwerhu ematikweni ya 21, ku katsa ni rungula leri nyanyulaka mbilu leri humaka eka “vamakwerhu va xinuna ni va xisati va 400 va le Moscow, Soviet Union.”

Swirho swimbirhi swa Huvo leyi Fumaka ya Timbhoni ta Yehova eBrooklyn, New York, na swona a swi ri kona. Albert Schroeder u vulavule hi xihloko lexi nge “Leswi Languteriweke I Ku Kumeka U Tshembekile,” a tiyisa xilaveko xa ku tshembeka loku hambetaka etlhelweni ra vanhu va Xikwembu. (1 Vakorinto 4:2) Nkulumo yo nyiketela yi nyikeriwe hi Lyman Swingle, loyi a hlamuseleke ku akiwa ka tempele yo saseka ya siku ra Solomoni. Hambi leswi tempele a yi ri ni nseketelo ni ku amukeriwa hi Xikwembu, Yehova u swi endle swi va erivaleni leswaku lexi nga xa nkoka ngopfu ku tlula muako a ku ri vutshembeki ni ku yingisa ka vanhu va yena lava tinyiketeleke. Hi ndlela leyi Makwerhu Swingle u kombise leswaku muako lowu wo saseka wa rhavi wa le Igieduma a wu nga ri makumu hi woxe kambe a wu ri ndlela yo yisa vugandzeri bya ntiyiso emahlweni.

Hi siku leri landzelaka, minhlangano yo hlawuleka mayelana ni ku nyiketeriwa yi ve kona eka madoroba-nkulu manharhu ya Nigeria. Vo tlula 60 000 va ve kona eka minongonoko leyi.

Eminkarhini ya khale, loko vanhu lava vulavulaka Xiedo va le Nigeria va ta ku ta xixima hosi leyikulu, a ku ri na nkhuvo ni ku tsaka lokukulu. Igieduma (eku sunguleni ugie dunai) a ku ri rito leri a ri tirhisiwa ku hlamusela makumu lama humelelaka ya nhlengeletano yo tano leyi tsakisaka. Eka vanhu va Yehova lava teke eka siku rero ro nyiketela ku ta xixima Hosi ya Vuako, Yehova Xikwembu, marito ma nga ri mangani a ma ta va ma fanerile swinene. Eka 139 150 wa vahuweleri va Mfumo eNigeria, rito leri nge “Igieduma” ri tsundzuxa hi ndhawu leyi eka yona ku khulukaka vukongomisi ni ndzayo ya le tilweni, kun’we ni mhaka leyi kandziyisiweke leyi yi nga ta va pfuna ku hambeta va endla ntirho wa Xikwembu hi ndlela ya Xikwembu eNigeria.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 24, 25]

1. Miako yo tshama

2. Holo ya Mfumo

3. Muako wa mintirho

4. Hofisi

5. Fektri

6. Garachi

7. Yindlu ya janaretara

[Swifaniso leswi nga eka tluka 26]

Makwerhu wa xinuna ni makwerhu wa xisati Brown emahlweni ka hofisi ya rhavi hi va-1940

Vuamukelo bya Fektri eka rhavi lerintshwa

Kamara ra Bethele

[Swifaniso leswi nga eka tluka 27]

Muchini wo kandziyisa wa mivala yimbirhi

Ku layicha tibuku

Holo ya Mfumo

Ndzawulo ya Ntirho