‛Mimiri Yo Tala Ya Vakwetsimi Yi Pfuxiwile’

“MISAV̌A yi ṭekaṭeka, maribye ma panḍeka, ni masira ma pfuleka; kutani miṭumbu ya la’v̌o tala ya v̌akwetsimi la’v̌a etleleke v̌a pfuka; kute loko v̌a hume [exikarhi ka masirha], e nḍaku ka ku pfuka ka yena, v̌a nghena e mutini lo’wu hlawuriweke, v̌a v̌oniwa hi la’v̌o tala.” (Matewu 27:51-53, BX) Karl Staab mudyondzi wa Mukhatoliki u vula xiendlakalo lexi xi endlekeke eku feni ka Yesu xi ri xa “xihundla ngopfu.” Ku humelele yini?

Epiphanius ni Vatatana van’wana vo sungula va Kereke va dyondzise leswaku vakwetsimi va te evuton’wini hi xiviri kutani va famba na Yesu loyi a pfuxiweke etilweni. Augustine, Theophylactus na Zigabenus va pfumele leswaku vanhu lava va feke va kume ku pfuxiwa ka xinkarhana kambe endzhakunyana va tlhelela emasirheni ya vona. Hambi swi ri tano, mavonelo lama yo hetelela, “a ma kumanga ku amukeriwa lokukulu,” ku vula mudyondzi Erich Fascher. Loko ku hlamusela Matewu 27:52, 53, ku hundzuluxela ko tala ka Bibele ka manguva lawa ku nyikela mianakanyo ya leswaku ku pfuka ku humelerile. A swi tano hi New World Translation, leyi kombaka eka vuyelo bya ku tsekatseka ka misava. Ha yini?

Xo sungula, ku nga khathariseki leswaku “v̌akwetsimi” a ku ri vamani, Matewu a nga vulanga leswaku va pfuxiwile. U te mimiri ya vona, kumbe mintsumbu, yi pfuxiwile. Xa vumbirhi, a nga vulanga leswaku mimiri leyi yi hanyile. U te yi pfuxiwile, naswona riendli ra Xigriki e·geiʹro, leri vulaka ku “pfuxa,” a hi minkarhi hinkwayo ri kombetelaka eka ku pfuxiwa eku feni. Eka swin’wana ri nga tlhela ri vula ku “humesa” ekheleni kumbe ku ‘huma’ ehansi. (Matewu 12:11; 17:7; Luka 1:69) Ku tsekatseka enkarhini wa ku fa ka Yesu ku pfule masirha, ku humesa mimiri leyi nga riki na vutomi erivaleni. Swiendlakalo swo tano hi nkarhi wa ku tsekatseka ka misava swi vikiwile hi lembe xidzana ra vumbirhi C.E. hi mutsari wa Mugriki Aelius Aristides ni sweswinyana, hi 1962, eColombia.

Mavonelo lawa ya xiendlakalo ma twanana ni tidyondzo ta Bibele. Eka 1 Vakorinto ndzima 15, muapostola Pawulo u nyikela xikombiso lexi khorwisaka xa ku pfuka, kambe hi ku helela u honisa Matewu 27:52, 53. Swi tano hi vatsari hinkwavo va Bibele. (Mintirho 2:32, 34) Mintsumbu leyi pfuxiweke eku feni ka Yesu a yi ta va yi nga tanga vuton’wini hi ndlela leyi Epiphanius a ehleketa ha yona, hikuva hi siku ra vunharhu endzhaku ka sweswo, Yesu u ve “mativ̌ula e šikari ka v̌afi.” (Vakolosa 1:18, BX) Vakriste lava totiweke, lava na vona va vuriwaka “v̌akwetsimi,” va tshembisiwe ku hlanganyela eka ku pfuka ko sungula hi nkarhi wa ku va kona ka Kriste, hayi eka lembe xidzana ro sungula.—1 Vatesalonika 3:13; 4:14-17.

Vahlamuseri vo tala va Bibele va ni ku nonon’hweriwa eku hlamuseleni ka ndzimana 53, hambi leswi lava nga riki vangani va vona va ringanyetaka leswaku ndzimana 52 yi hlamusela ku pfuleka ka masirha hi ku tsekatseka ka misava ni ku humesiwa ka mintsumbu leyi ya ha ku lahliwaka. Hi xikombiso, mudyondzi wa Mujarimani Theobald Daechsel u nyikela ku hundzuluxela loku landzelaka: “Kutani masirha ma pfuleka, kutani mintsumbu yo tala ya vakwetsimi lava etleleke yi pfuxiwile.”

Xana a ku ri vamani lava ‘ngheneke emutini wo kwetsima’ hi nkarhi lowu xiyekaka endzhakunyana, ku nga endzhaku ka loko Yesu a pfuxiwe eku feni ke? Tanihi laha swi voniweke ha kona laha henhla, mimiri leyi humesiweke yi tshame yi nga ri na vutomi, kutani Matewu yi fanele yi kombetela eka vanhu lava endzeleke masirha kutani va tisa timhaka ta xiendlakalo eYerusalema. Xisweswo, ku hundzuluxela ka New World Translation ku entisa ku twisisa ka Bibele naswona a ku pfilunganyi vahlayi mayelana ni ku pfuka.