Mphikamakaneta Ya Ku Byala Mbewu Ya Mfumo eDzongeni Wa Chile
MAYANA ku tsakisa ka swona ku famba egondzweni ra tiko ro rhula ra dzonga wa Chile! Tihomu ti dya hi ku rhula emadyelweni lama sirheleriweke hi mirhi eka ti-volcano leti funengetiweke hi gamboko leyikulu. U nga twa miloti ya swinyenyana ni ku chocha ka matluka erimoyaneni. Tanihi leswi ndhawu yoleyo yi langutekaka yi tsakisa, laha ku ni mintlhontlho eka lava va byalaka timbewu ta ntiyiso wa Mfumo.
Xana u ta swi tsakela ku hlangana ni man’wana ya maphayona ya hina, kumbe vatwarisi va Mfumo va nkarhi hinkwawo? Ku vuriwa yini hi ku heta siku kumbe mambirhi na vona loko va ri karhi va chumayela mahungu lamanene? Xo sungula, a hi yingiseni loko Jaime na Oscar va hlamusela ntsako ni mphikamakaneta ya siku ro tano edzongeni wa Chile.
Siku eNtirhweni Wo Chumayela
“Hi sungule ku rhurhumela ni ku twa xirhami lexi a xi nghene exiyindlwanini xa hina. Oscar a xika emubedweni a ambale masokisi ya wulu ni kepisi ya ha ri enhlokweni yakwe. A tshivela xitofu xa tihunyi, a lumeka hitara leyintsongo ya gasi leswaku a susa xirhami ekamareni, ivi a tlhelela emubedweni wakwe lowu kufumelaka. Le handle ka ha lo khwixi, naswona a a hi swi kota ku twa mpfula leyi a yi ri karhi yi na vusiku hinkwabyo. Hi languta ehandle hi fasitere ivi hi langutana. O, vona leswaku a swi ta olova njhani ku xwa hi siku leri! Hi loko hi tsundzuka malunghiselelo ya hina ya siku ni xilaveko xo tirha nsimu leyi nga yoxe leyi a yi nga fikeleriwanga lembe leri nga hela hinkwaro. Hi khutaziwa ku sungula.
“Loko hi ri endleleni ku nga si ba awara ya nhungu, hi famba hi ku hatlisa naswona hi tshemba leswaku un’wana u ta hi khandziyisa kumbe leswaku bazi ri ta ta leswaku hi ta kota ku hatlisisa ndlela ya hina yo ya egondzweni ra le ndzhaku leri yaka emakaya ni le swimitanini swa nsimu ya hina leyi nga yoxe. Hi loko ku ta teretere yi ri ni golonyi yo kokiwa leyi andlalekeke ni vatirhi eka yona. Muchayeri a yima a hi pfumelela ku khandziya. Ha tsaka leswi hikwalaho ka mpfula ya tolo nivusiku, namuntlha hi nga hlangavetaniki ni ntokoto lowu tolovelekeke wa ku famba eritshurini. Loko hi ri karhi hi famba naswona yi hi tlula-tlurisa, hi avelana mahungu lamanene ni varimi. Loko ku ri nkarhi wa leswaku hi xika, hi va nyika timagazini ti nga ri tingani. Hi tsaka swonghasi hi vutleketli lebyi hi pfuneke ku famba 12 wa tikhilomitara!
“Ku ta va siku ro leha loko hi rhendzeleka ni ndhawu ya le makaya hi lava lava lavaka ku pfuniwa. Loko hi sungula xiavelo xa hina, a a hi nga swi twisisi leswaku ha yini vanhu va pfumelelana ni leswi a a hi swi vula kambe va languteka va nga tsakeli ku amukela tibuku ta Bibele. Hi kume leswaku kahle-kahle leswi a a swi vangiwa hi leswi a va nga koti ku hlaya. Kutani hi kume swi ri swa nkoka ku kombisa leswaku tibuku ta hina i nyiko leyi tsakisaka ya vana va vona ni maxaka ya vona, lava hi ku fanana va nga kotaka ku avelana leswi nga endzeni na vona. Vo tala va lava hi burisaneke na vona i swisiwana. Kambe leswi va tsakelaka ku avelana hi leswi va nga na swona, loko va amukele buku ya Bibele, a va tala ku hi nyika mandza, mazambhala, ti-beet, tinyala, tinyawa, ti-lentil ni ti-garbanzo.”
Jaime u dyondze ku endla swiringanyeto loko xirho xa ndyangu xi lava ku nyikela hi swilo hikwalaho ka buku ya Bibele leyi xi nyikiweke yona. Ha yini? Hi khamba rin’wana, maphayona lawa ma tlhele ni miroho ya 15 wa tikhilogiramu, naswona nakulobye wakwe a a fanele ku rhwala huku leyi hanyaka hi nkwama wa yena wa tibuku, mphamelo lowunene wa siku! Jaime a a tala ku ringanyeta merquén, switshongo leswi cheriweke viriviri ni swilungi. Mhaka yi ya emahlweni:
“Loko hi tsemakanya masimu, hi humelela eka rucas [makaya] lawa ku tswaleriweke Mapuche kona [leswi vulaka, “Vanhu va tiko leri”]. Swa tika ku vulavula ni Mapuche lama kuleke, hikuva yo tala ma vulavula ririmi ra wona. Loko vantshwa va ri kusuhi, va tala ku pfuna tanihi vahundzuluxeri. Loko hi ri karhi hi ya endzeni ka tiko leri, hi hlangana ni vanhu lava nga si tshamaka va vona Bibele kumbe ku endzela doroba lerikulu ro fana na Temuco, ntsindza wa tiko. Leswi swi hi tlhontlha leswaku hi va pfuna ku vona ndlela leyi swiyimo swa misava swi nyanyaka ku biha ha yona. Hi fanele ku endla leswi hakantsongo-ntsongo, hi va kombisa ndlela leyi swirhalanganya swa kwalaho swi kombisaka leswi endlekaka kun’wana ha yona.
“Loko siku ri ya ri famba, milenge yerhu leyi karhaleke yi lava ku wisa. Maxelo ma cince ma suka eku tlhaveni lokunene ka dyambu ma ya eka mpfula ya matimba leswi swi endlaka xambhulele xi nga pfuni. Sweswinyana masimu lama rimiweke ma siye tibutsu ta hina ti tele hi ndzhope. Loko hi twa marito Pase no más (Nghenani), hi nghena hi ku tsaka ekhixini ivi hi tiphina hi nkufumelo wa xitofu xa tihunyi, ni khapu ya ‘kofi’ leyi endliweke hi rivele-ndzoho, chizi ya ntswamba, ni xinkwa xo tiendlela ekaya. Twana, nun’hwelo lowo nandziha swonghasi wa xinkwa lexa ha ku bakiwaka!
“Hi matimba lama pfuxetiweke, hi ya emahlweni ku fikela loko ku sungula madyambu, hi tsemakanya masimu lama hambanisiwakanyana hi mahlampfu, hambi leswi a wu ta kuma masimu man’wana ya koroni ma biyeriwe hi xihlahla xa pica-pica, xihlahla lexi tshamaka xi ri ni matluka ya rihlaza lexi nga ni swiluva swa xitshopana. Leswi dyambu ri nga ta pela sweswinyana ni leswi hi fanelaka ku fika egondzweni-nkulu leswaku hi ta kuma bazi ro hetelela ro ya edorobeni, ku famba ka hina [20 wa tikhilomitara] ku ta fika emakumu ku nga ri khale.
“Hi vuye hi hlayisekile naswona hi ri kahle, hi karhele kambe hi tsakile, hikuva hi ve ni mabulo yo tala lama tsakisaka ni lava va fanaka ni tinyimpfu. Endzhaku ko dyanyana, hi pfuxeta siku ivi hi wisa emubedweni hi ku karhala.”
Riendzo Ro Ya eChiloé
Chiloé ri vumbiwa hi nkatsano wa swihlalanyana leswi hlayeke. Xihlala-nkulu xa rona xi lehe tikhilomitara ta 180 naswona xi ni switsunga swa rihlaza leswi hambanisiwaka hi mativa lamantsongo. Mayana swivono swonghasi leswi kokaka mahlo swa switsunga swa le tibuweni ta lwandle ni swimitana swa khale swo phasela tinhlampfi leswi swi nga voniwaka kwihi na kwihi laha u yaka kona!
Edorobeni ra Achao, loko hi huma eka xihlala-nkulu, hi kuma Rubén na Cecilia. Loko va fika hi March 1988, muprista wa kwalaho u byele vanhu ‘leswaku va nga wu yingiseli mpatswa lowu famba-fambaka ni xihlala wu vulavula hi Bibele.’ Ku sandza ka yena ku pfale miehleketo ya van’wana kambe ku pfuxa ku lava ku tiva ka van’wana. Hi ku famba ka nkarhi Rubén na Cecilia a a va fambisa 28 wa tidyondzo ta Bibele. To hlayanyana ta tidyondzo leti ti khomiwa ni vadyondzisi, mune wa vona va tirhisa tibuku ta Watch Tower ta “Matsalwa Hinkwawo Ma Huhuteriwe Hi Xikwembu Naswona Ma Pfuna” na Buku Yanga Ya Timhaka Ta Bibele ku dyondzisa titlilasi ta vukhongeri eswikolweni swa vona.
Yehova u khathalela maphayona lawa ma gingiritekaka, lawa hi siku ma fambaka ku fikela eka 34 wa tikhilomitara entirhweni wo chumayela hi Mfumo ni wo endla vadyondzisiwa. (Matewu 24:14; 28:19, 20) Siku rin’wana, Rubén na Cecilia a a va famba hi ndlela leyi xaxamelaneke ni ribuwa loko va xiye leswaku laha mati ma nga mantsongo elwandle, ti-chorito (muxaka wa tinhlampfi ta rikatla) a a ti fikeleleka hi ku olova. Rubén u sungule ku ti khometela, kambe xana a va ta yisa ku yini na tona ekaya? Cecilia u tlhantlhe xiphiqo xexo. Masokisi yakwe ma hundzuke minkwama. Sweswi maphayona lawa ma ve ni swo endla swakudya swo nandziha swa lwandle ha swona!
Le n’walungwini wa Achao, vachumayeri vambirhi va Mfumo va nkarhi hinkwawo lava tiviwaka tanihi maphayona yo hlawuleka va hlanganyela ni bandlha lerintsongo ra Linao. Ntirho wo chumayela wu ve ni masungulo kwalaho hi 1968, naswona mbhoni ya Yehova yo sungula eLinao yi khuvuriwe hi 1970. Makwerhu loyi u ve swakwe ku ringana malembe ya mune entirhweni wo chumayela naswona a a fanele ku tiyiselela ku hlekuriwa hi swirho swa ndyangu ni lava va n’wi toloveleke. Eku heteleleni, hi 1974, nghamu yakwe yi amukele ntiyiso wa Bibele hi mandla mambirhi ivi yi khuvuriwa. Leswi swi landzeriwe hi ku khuvuriwa ka mune wa vamakwavo va xinuna, mune va xisati, vamalume va mune, tsevu wa vana va makwavo, kun’we ni namu ni nsati wa yena. Bandlha leri simekiweke kwalaho a a ku ri ndyangu wun’we lowukulu. Hi ku famba ka nkarhi, vanharhu va vamakwerhu lava va ntlhanu va sungule ku tirha tanihi vakulu naswona un’we tanihi nandza wa vutirheli.
Luis na Juan i vachumayeri va nkarhi hinkwawo lava vekaka nyingiso eku byaleni ka timbewu ta Mfumo eQuemchi, xidorobana xa tikhilomitara ta 30 ku suka eLinao. Siku na siku, va khandziya mahlampfu, va tsemakanya masimu lama tlhumeke hi swimilana, naswona va khupuka ni ku ngirimela switsunga, moya ni mpfula swi ri vanakulobye va nkarhi na nkarhi. Leswaku va fikelela swihlala leswi nge kusuhi, va tirhisa swibyatswana leswi yaka exihlaleni xa Chiloé kambirhi kumbe kanharhu hi vhiki. Va tshama exihlaleni ku ringana masikunyana. Riendzo ra le xikarhi ka swihlala ri nga endla munhu la nga tiviki nchumu hi byatso a titwa a nga tsakanga, kambe malwandla ni musa wa lava tshamaka eswihlaleni swi nga n’wi nyika swo tlula sweswo. Luis na Juan va joyiniwe hi muhuweleri un’wana wa Mfumo, naswona va ringeta swin’we ku fikelela vaaki va 11 500 ensin’wini ya ka vona. Hambi leswi ku andza a ku nonoka, Luis na Juan va tsake ngopfu ku va na 36 wa lava veke kona enkhubyeni wa Xitsundzuxo wa 1989.
Ku Tlhelela eTikweni-nkulu
Loko hi ya emahlweni en’walungwini, hi tsemakanya mugero wa Chacao ivi hi fika etikweni-nkulu. Eka xifundza lexi, maphayona Ramón na Irene va tirha nsimu leyikulu leyi katsaka mintlawa leyi nga yoxe eMaullín, Carelmapu ni le Pargua. Timbhoni leti nge xihlaleni xa Chiloé ti famba awara ivi ti teka transbordador (byatso bya mani na mani) leswaku ti pela lwandle ro khuma ivi ti hlanganyela minhlangano ya Vukriste ePargua. Ramón u famba awara ni timinete ta 20 hi bazi ku suka eMaullín a ya fambisa minhlangano leyi hi ntolovelo yi vaka ni vanhu lava andzeke kambirhi ku tlula vahuweleri. Ha yini swi teka nkarhi wo leha ku famba mpfhuka wa 38 wa tikhilomitara? Hikuva bazi yi yima ndlela hinkwayo yi khandziyisa vakhandziyi lava rhwaleke masaka ya mihandzu ni miroho, masaka ya mazambhala ni tinyala, nkarhi wun’wana hambi ku ri tinguluve ni tihuku leti hanyaka. Xihi na xihi lexi nga vekekiki ehenhla ka bazi xi nghena endzeni. Lexi xi saleke i ndlela yo leha leyi nga ni masema, swivono ni mimpfumawulo.
Leswi maphayona lama nga ni mimovha eka lawa ma nga talangiki, ku siyiwa hi bazi leyi fambaka exikarhi ka madoroba swi vangela ku famba mpfhuka wo leha hi milenge, handle ka loko un’wana o ku khandziyisa. Loko Ramón ni xichudeni xa Bibele va khandziye ni muchayeri un’wana, u vutisile a ku: “Xana vanhu va angula njhani entirhweni wa n’wina?” Hi ku xiya ku langutisisa ka vona ko lava ku tiva, u te: “Mina ndzi muprista emugangeni lowu, naswona n’wina mi Timbhoni ta Yehova. Ntirho wa n’wina ndzi wu tiva kahle naswona magazini wa n’wina ndza wu rhandza.” A ku ri nkarhi wa swivutiso ni tinhlamulo loko a nga si va xikisa ePargua hi nkarhi leswaku va khoma nhlangano. Kunene muprista a a ri ni swivutiso swin’wana leswi hlamuriweke loko a hambeta a hlaya timagazini ta hina.
A swi olovi minkarhi hinkwayo eka Ramón na Irene ku fikelela makaya ya 20 lawa va fambisaka tidyondzo ta Bibele eka wona. Man’wana ma le ntsungeni wa Nambu wa Maullín kumbe eswimitanini leswi nga swoxe swo phasa tinhlampfi naswona ma lava ku fikeleriwa hi xibyatswana. Hambi leswi timpfula ta matimba ti nga vaka leti kavanyetaka, a swi ri erivaleni leswaku ku tiyisela loku va ku kombiseke kun’we ni vahuweleri van’wana va Mfumo va 18 lava hangalakeke ni ndhawu leyi ya le makaya hinkwayo a a ku veka mihandzu loko 77 va hlengeletanela Xitsundzuxo.
Le Los Muermos, Juan na Gladys, vatwarisi va Mfumo va nkarhi hinkwawo va fambise 23 wa tidyondzo ta Bibele. Ku famba ngopfu emagondzweni ya ndzhope ka vuyerisa loko timbewu ta Mfumo ti dzima timitsu etimbilwini ta vanhu lava dyondzisekaka. Endhawini yin’wana leyi nga yoxe ya nongonoko wa tintshava leti nge ribuweni ra lwandle ekusuhi na Estaquilla, Juan na Gladys va tirhe endhawini leyi a yi nga si tshama yi endzeriwa eminkarhini leyi hundzeke. Va vutise xichudeni xa Bibele loko xi ta va lomba hanci swa siku rin’we. “Kavula,” u hlamurile. “Xana ndzi nga famba na n’wina?” Hi ku hatlisa Juan u xiye leswaku leswi swi fanele swi ve hi nkongomiso wa Yehova. A swi ta olova ku lahleka exihlahleni xo tlhuma, kambe munhu la tsakelaka a a tiva ndhawu leyi khwatsi ivi a va kongomisa emakaya lama nga vonakiki loko u ri etindleleni ta le tintshaveni. Hikwalaho ka mafidzula yonghasi endzhaku ka tiawara ta kaye to famba hi milenge ni ku gada hanci, rin’wana ra maphayona yo hlawuleka ri vutise xichudeni xa Bibele leswaku xi titwa njhani. Wanuna loyi u angurile a ku: “Nchumu wun’we lowu ndzi wu kombelaka hi leswaku mi famba na mina siku leri landzelaka.” Munhu loyi wo tiva ku tlangela u hambete a endla nhluvuko emoyeni naswona u khuvuriwile hi January 1988. Nghamu yakwe yi khuvuriwe hi ku hatlisa enhlengeletanweni ya xifundza leyi landzeleke.
Hi nkarhi wo endzeriwa hi mulanguteri wa xifundza, vahuweleri va 11 va le Estaquilla a a va tsakile ku va na 110 wa lava veke kona eka nkulumo ya le rivaleni. Exidorobanini xa vanhu va 1 000 lexi nga ekusuhi na Los Muermos, 66 a va hlengeletanele Xitsundzuxo. Hikwalaho ku ni swo tala swo swi endla ensin’wini leyi yikulu.—Matewu 9:37, 38.
Le n’walungwini-mpfungwe, hi kuma maphayona Alan na Fernando. Siku rin’wana loko va famba egondzweni ra ritshuri, muchayeri u va khandziyise endzhaku ka lori yakwe. Loko va xikile, a va fanele ku hleka hikuva ritshuri ro tala a ri va pfale ku suka enhlokweni ku fika eka swikunwana. Misavu ni ntsako wo fambisa 20 wa tidyondzo ta le makaya ta Bibele swi va pfuna ku hlula ku nonon’hweriwa ko tano. Naswona ehleketa hi ntsako wa vona loko 65 va ve kona eXitsundzuxweni naswona vanhu va kwalaho vambirhi vo sungula va va joyinile entirhweni wo chumayela n’hweti leyi landzeleke!
Ku Pela Bío-Bío
Leswaku u fikelela vanhu lava fanaka ni tinyimpfu lava nga kusuhi ni Tintshava ta Andes, i swa nkoka leswaku u pela gova ra mati lama dzumadzumaka ya Nambu wa Bío-Bío lowu nge hansi hi 50 wa timitara. Leswi swi endliwa hi ku khandziya xivumbeko lexi nga tiyangiki lexi endliweke hi ntsandza lexi nembelelaka lexi hlanganisiweke eka khebulu leyi vambiweke yi tsemakanya gova. U ri karhi u chava, wa khandziya ivi u fambisa mphiselo lowu ntshunxaka platifomo leswaku yi khunguluka ekhebulini. U nembelela eswisirhelelweni swa platifomo loko u famba hi xihatla ehenhla, exikarhi ka gova, laha u lengelaka exitichini. Endzhaku ko koka moya, u famba-fambisa mphiselo wun’wana wu ya endzhaku ni le mahlweni, u teka riendzo ra wena hakantsongo-ntsongo, u tsemakanya hafu leyin’wana. Entiyisweni leswi a hi swa matoya! Kambe, makwerhu un’wana wa xisati u swi endla vhiki na vhiki leswi leswaku a fikelela munhu la fanaka ni nyimpfu eximutanini lexi nga le kule entshaveni!
Xikombiso lexinene lexi vekiweke hi maphayona ni vahuweleri van’wana va Mfumo xi khutaza vanhu lava tsakelaka, lava nga ni timbilu to tlangela leswaku va endla matshalatshala lama fanaka yo va kona eminhlanganweni ya Vukriste. (Vaheveru 10:24, 25) Ndyangu wun’wana wu famba 40 wa tikhilomitara hi hanci ku ya fika eNambyeni wa Bío-Bío ivi wu tlhela wu famba tikhilomitara tin’wana ta 12 ku ya eHolweni ya Mfumo.
Xana maphayona lawa ma tsundzuka yini loko ma languta emalembeni lama hundzeke? Ti-volcano leti funengetiweke hi gamboko, masimu lama tsakisaka ni milambu leyi khulukaka hi ntamu ke? Ritshuri, mpfula, ndzhope ni ku famba ngopfu ke? Ee, kambe ngopfu-ngopfu ma tsundzuka vanhu va xinghana lava amukeleke mahungu lamanene hi ndlela leyi tsakisaka. Vanhu lava vo fana ni tinyimpfu hakunene va endla matshalatshala hinkwawo lama fanelaka. Mayana ntsako lowu ku nga wona ku byala mbewu ya Mfumo edzongeni wa Chile!