Xiviko Lexi Nyanyulaka Lexi Humaka Le Soviet Union
Ku Chaputa Loku Tsakisaka Ka Malembe Ya Dzana Ya Ku Nyikela Vumbhoni
“KU TSARISA Tsalwa ra timfanelo ra Ndzawulo-nkulu ya tinhlengeletano ta vukhongeri ta ‘Timbhoni ta Yehova le U.S.S.R.’”
Loku i ku hundzuluxela ka marito yo sungula ya tsalwa ra ririmi ra Xirhaxiya leri tlheleke ri humesiwa ephepheni leri. Entiyisweni, marito lawa ma nyikela nhlamulo eka swikhongelo swo tala. Tsalwa leri ri sayiniwile ni ku tiyisisiwa eMoscow hi mufambisi wa le henhla wa Ndzawulo ya Vululami ya R.S.F.S.R. (Russian Soviet Federated Socialist Republic). Swi vula leswaku Timbhoni ta Yehova i nhlengeletano ya vukhongeri leyi amukeriwaka le U.S.S.R. Xisweswo, yinhla-nkulu yi fikeleriwile eka matimu ya vona ya malembe ya dzana etikweni rero lerikulu.
Masungulo Lamatsongo Swinene
Malembe ya dzana ya matimu? Ina. Eminkarhini ya manguva lawa, muchumayeri wa mahungu lamanene wo sungula la tivekaka etikweni rero a a ri Charles Taze Russell, loyi a vikeke riendzo kwale hi 1891. Enkandziyisweni wa Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence wa September 1891, u vika leswaku u fambe a ya le Kishinev, Russia, hi nkarhi wa riendzo ro ya le Yuropa. Kwalaho u hlangane na Joseph Rabinowitch, loyi a a pfumela eka Kriste kutani a a ringeta ku chumayela eka mindyangu ya Vayuda endhawini yoleyo. Russell u vika hi xitalo ku endza ka yena na Rabinowitch ni mabulo ya vona yo enta, lama tsakisaka hi ta Mfumo.
Mahungu Lamanene Ma Twiwa Nakambe
Endzhaku ka riendzo ra Russell, ku twiwe switsongo hi ta ku nyikela vumbhoni laha sweswi ku nga U.S.S.R., kambe sweswo a swi vuli leswaku a a ku hetisisiwanga nchumu. Hi 1927 mabandlha manharhu le Soviet Union ma rhumele swiviko swa minhlangano ya wona ya Xitsundzuxo eka Sosayiti. Kambe ku ya emahlweni a ku vonaki ku ve loku hatlisaka ku fikela eka nyimpi ya vumbirhi ya misava. Nyimpi yoleyo yi hetelele hi ku rhurhisiwa loku hlamarisaka ka vanhu vo tala le Yuropa. Vuyelo byin’wana lebyi nga languteriwangiki bya ku rhurha loku a a ku ri ku nghena ka vachumayeri va Mfumo le Soviet Union.
Hi xikombiso, nkandziyiso wa The Watchtower wa February 1, 1946, wa vika: “Vahuweleri vo tlula gidi lava eku sunguleni va chumayeleke hi ririmi ra Xiukraine le xiphen’wini xa vuxa bya Poland sweswi va rhurhiseriwe emakorhweni ya Russia. . . . Kutani, nakambe, madzana ya vamakwerhu va moya lava a va tshama le Bessarabia, leri khale a ri ri xiphemu xa Rumania, sweswi i vaaka-tiko va Russia naswona va hambeta ni ntirho wa vona wa ku endla matiko hinkwawo vadyondzisiwa.”
Ku ya emahlweni, hi nkarhi wa nyimpi ya vumbirhi ya misava, vaaka-tiko vo tala va Soviet va xanisekile etikampeni ta nxaniso ta Nazi. Eka van’wana ntokoto lowu wo tika wu yise eka mikateko leyi nga languteriwangiki. Xiviko xin’wana xi vulavula hi ta vavasati vo tala lavatsongo va Marhaxiya lava khotsiweke le Ravensbrück. Kwalaho va hlangane ni Timbhoni ta Yehova, va amukela ntiyiso, ivi va endla nhluvuko ku fikela eyinhleni yo khuvuriwa. Swilo leswi fanaka swi humelerile etikampeni tin’wana. Loko Timbhoni leti ta ha ku khuvuriwaka ti ntshunxiwile endzhaku ka nyimpi, ti rhwale mahungu lamanene ya Mfumo ti tlhelela na wona le Soviet Union. Hi ndlela leyi, nyimpi ya vumbirhi ya misava yi hetelele hi ku andza ka xihatla eka nhlayo ya vachumayeri va Mfumo le nsin’wini ya Soviet. Hi 1946 ku pimanyetiwe leswaku vahuweleri va 1 600 a a va hiseka kwale.
Ku Chumayela eKhotsweni
Makhotso ya hambete ma endla xiphemu lexikulu eku hangalaseni ka mahungu lamanene le Soviet Union. Endzhaku ka nyimpi, valawuri hi ku hoxisa va langute Timbhoni tanihi nxungeto kutani vo tala va khotsiwile. Kambe leswi a swi ku sivelanga ku chumayela ka vona. Xana a a swi ta ku siverisa ku yini, loko hi ku tiyiseka va tshemba leswaku rungula ehenhleni ka Mfumo wa Xikwembu i mahungu lamanene swinene eka vanhu? Kutani ke, eka vo tala va vona, khotso ri hundzuke nsimu ya vona, naswona vakhotsiwa vo tala lava va va tweke va angule kahle. Xiviko xa 1957 xi ri: “Eka hinkwavo lava va tiviwaka va ri entiyisweni namuntlha eRussia ku hetiwa hi leswaku makume-mune wa tiphesente va amukele ntiyiso ekhotsweni ni le tikampeni ta nxaniso.”
Xana Timbhoni ti hetiwe matimba hi nxungeto lowu wu hambetaka wa ku khotsiwa? Nikantsongo! Xiviko xa 1964 xi ri: “Ku na timbhoni ta Yehova etikampeni teto leti nga kwalaho nkarhi wa vumbirhi kumbe wa vunharhu, hikwalaho ka leswi va nga tshikangiki ku chumayela rungula endzhaku ka loko va ntshunxiwile.” Xi ya emahlweni xi vula leswaku van’wana a a va ri swigevenga leswi swi nghenisiweke ekhotsweni kumbe ekampeni kutani va hlangana ni Timbhoni loko va ri kwalaho. Va amukele ntiyiso kutani va endla nhluvuko ku fikela eyinhleni yo khuvuriwa va nga si ntshunxiwa.
Ku Vevukisiwa Ka Ntshikilelo
Exikarhi ka va-1960, valawuri va ve ni langutelo leri antswisiweke eka Timbhoni. Kumbexana va swi xiyile leswaku vanhu va Yehova a va nga ri nxungeto nikantsongo eka nawu ni vulawuri bya mani na mani. Kutani loko mintirho ya Vakriste lava vo rhula yi nga si va ya le nawini, va tokote ku khotsiwa ku nga ri kungani ni ku ngundzuvanyiwa ka makaya ya vona, naswona a a va ku tlangela ngopfu ku vevukisiwa ka ntshikilelo lowu. Ku navela ka vona lokukulu a a ku ri ku ya emahlweni ni vutomi bya vona bya Vukriste naswona va tirha hi ndlela yo miyela, leyinene ni yo rhula, hi laha va nga kotaka ha kona.—Varhoma 12:17-19; 1 Timotiya 2:1, 2.
Hi 1966 hinkwavo lava a va khotsiwile le Siberia nkarhi wo leha va tshunxiwile naswona va pfumeleriwe ku ya endhawini yihi na yihi leyi va yi lavaka etikweni. Vo tala va tlhelele ekaya endzhaku ka malembe yo tala va nga ri kona, kambe van’wana va hlawule ku tshama ensin’wini yoleyo yi tswalaka mihandzu. Naswona a hi hinkwavo lava tlheleke lava hlawuleke ku tshama. Makwerhu un’wana wa xisati, loyi loko a ha ri xinhwanyetana a a rhurhiseriweke eSiberia ni ndyangu wa ka vona, u tlhelele evupela-dyambu bya Russia ni vatswari va yena. Kambe u tshame kwalaho xinkarhana. A a rhandza ku rhula ni malwandla ya vanhu va le Siberia swinene lerova a sukela ndyangu wa ka vona kutani a rhurhela evuxeni leswaku a ya emahlweni a chumayela eka vanhu volavo va malwandla.
Ntokoto lowu tolovelekeke hi nkarhi lowu wu katse makwerhu wa xinuna loyi a rhurheke ku suka emutini wun’wana ku ya eka wun’wana. Endzhaku ka nkarhi u kume Timbhoni tin’wana timbirhi. Ha vanharhu ka vona va khongelele mpfuno kutani hi ku hatlisa va vulavurisane ni wansati un’wana lontsongo wa ndhavuko wa Orthodox ya Magriki. U amukele ntiyiso hi ku hatlisa kutani a kongomisa vamakwerhu lava eka vanhu van’wana vambirhi lava tsakelaka—mana wa yena ni makwavo wa yena wa xisati lontsongo. Xiviko xi hetelela hi ku: “Namuntlha ku na makume-mune wa vanhu lava hlanganaka ni vamakwerhu lava, lava makume-nharhu wa vona va dyondzeke ntiyiso exikarhi ka tin’hweti ta tsevu leti hundzeke.”
Hambi swi ri tano, Timbhoni ta Yehova a a ti siveriwa emintirhweni ya tona hikwalaho ko pfumala mpfumelelo wa le nawini. Minhlangano a yi khomiwa hi vutlhari. Ku chumayela a a ku endliwa hi vukheta. Ku khotsiwa a a ka ha koteka, naswona ku veka vumbhoni erivaleni hi yindlu na yindlu a a ku nga koteki. Hambi swi ri tano, ku nga khathariseki leswi, Vakriste lava vo tshembeka va le Soviet va hambete va tirhela Xikwembu xa vona hi ku tshembeka naswona va va vaaka-tiko lavanene va tiko ra vona. (Luka 20:25) Hi ku kombisa langutelo ra vona, un’wana wa vona u tsarile: “I lunghelo lerikulu ku tiyisela miringo hinkwayo ni ku tshama u tshembekile eka Yehova Xikwembu, ku dzunisa Xikwembu hi laha ku nga heriki evuton’wini hinkwabyo bya wena leswaku u kuma vutomi lebyi nga heriki eka Yehova ha Yesu Kriste.” Mawaku swikombiso leswinene swa ku tiyisela ni vutshembeki leswi Timbhoni leti ta le Soviet ti veke swona!
Mpfumelelo Wa Le Nawini Eku Heteleleni!
Hi 1988 swilo swi sungule ku hundzuka ematikweni lama tirhisanaka na Soviet Union. Nguva ya ntshunxeko lowukulu yi sungule ku hangalaka naswona matiko lawa a a ma sivela mintirho ya Timbhoni ta Yehova ma sungule ku va ni maendlelo lamantshwa. Poland, Hungary, Romania na matiko man’wana ma nyike Vakriste lava vo tshembeka ku pfumeleriwa ka le nawini, ma va pfumelela ku tirha erivaleni handle ko chava ku khotsiwa. Malembe lawa manharhu lama hundzeke ma va ya ntsako swonghasi le Yuropa Vuxa! Vamakwerhu kwalaho va tirhise ntshunxeko wa vona lowu va ha ku wu kumaka hi ndlela leyinene swonghasi leswaku va hangalasa rungula ro rhula ra Mfumo! Naswona mawaku ndlela leyi Timbhoni ta Yehova emisaveni hinkwayo ti tsakeke na vona ha yona!
Timbhoni ta le Soviet ana se ti pfunekile eka mintshunxeko ya tona leyi kulaka. Magidi—van’wana va huma ekule tanihi le ribuweni ra Pacific ra Asia—va ve kona eka mintsombano ya risima le Poland hi 1989 na hi 1990, loko Timbhoni ta 17 454 to huma le Soviet Union ti ve kona le Warsaw. Mawaku switsundzuxo leswi va yeke na swona ekaya! Vo tala a va nga si tshama va gandzela swin’we ni nhlayo leyikulu ya Vakriste-kulobye. Sweswi va ve ni mintshungu ya makume ya magidi!
Va tlhelele eSoviet Union leri a a ri hambeta ri va ni musa. Timbhoni emisaveni hinkwayo a a ti hlalela ni ku tivutisa: Xana Timbhoni ta Yehova le Soviet Union ti ta pfumeleriwa rini enawini? Kutani ke, swi humelerile hi 1991—malembe ya dzana hi ku kongoma endzhaku ka riendzo ra kwalaho ra Charles Taze Russell! Hi March 27, 1991, “Ndzawulo-nkulu ya Tinhlengeletano ta Vukhongeri ya Timbhoni ta Yehova le U.S.S.R.” yi tsarisiwile etsalweni leri sayiniweke le Moscow hi Holobye wa Vululami wa R.S.F.S.R. I ntshunxeko wa muxaka wihi lowu nyikiweke Timbhoni?
Tsalwa ra timfanelo ra le nawini ra huvo leyintshwa leyi tsarisiweke ri katsa xitiviso lexi landzelaka: “Xikongomelo xa Nhlengeletano ya Vukhongeri i ku yisa ntirho wa vukhongeri wa ku tivisa vito ra Yehova Xikwembu emahlweni ni malunghiselelo ya yena ya rirhandzu eka vanhu hi Mfumo wa yena wa le matilweni ha Yesu Kriste.”
Xana leswi swi ta endlisiwa ku yini? Tindlela leti xaxametiweke ti katsa ku chumayela erivaleni na ku endzela makaya ya vanhu; ku dyondzisa mintiyiso ya Bibele eka vanhu lava tsakelaka ku yingisa; ku va fambisela tidyondzo ta Bibele ta mahala hi ku pfuniwa hi tibuku ta tidyondzo ta Bibele; ni ku hlela ku hundzuluxela, ku xava, ku humesa, ku gandlisa ni ku hangalasiwa ka Tibibele.
Nakambe tsalwa ri kombisa nhlengeletano ya Timbhoni ehansi ka Huvo leyi Fumaka, ku katsa ni mabandlha lama nga ni tihuvo ta vakulu, Komiti leyi Ungamelaka [ya Rhavi] ya swirho swa nkombo, ni valanguteri va swifundza ni va miganga.
Entiyisweni, Timbhoni ta Yehova sweswi ti nga tirha hi ku ntshunxeka ni le rivaleni le Soviet Union hi laha ti endlaka ha kona ematikweni man’wana yo tala. Anakanya ntsako wa swirho swa ntlhanu eka leswa nkombo swa Komiti leyi Ungamelaka ni vakulu va ntlhanu va bandlha lava tiyiseleke nkarhi wo leha lava veke ni lunghelo ro sayina tsalwa leri ra matimu naswona va ri vona ri tiyisisiwa hi Nhloko ya Ndzawulo ya Ntsariso wa Vanhu ni Minhlangano ya Vukhongeri! Hi laha ku faneleke, Milton Henschel na Theodore Jaracz va Huvo leyi Fumaka ya Timbhoni ta Yehova na vona a va ri kona ku ta nyikela vumbhoni bya xiendlakalo lexi xa nkoka. Eka mintlawa leyi pfumeleriweke hi R.S.F.S.R., Timbhoni ta Yehova a a ti ri to sungula ku amukela tsalwa ra tona ra nawu ra ntsariso. Mawaku hakelo yonghasi eka vamakwerhu volavo vo tshembeka va Marhaxiya endzhaku ka malembe yo tala ya ku tiyisela hi mbilu yo leha!
Etindhawini hinkwato Timbhoni ta Yehova ti nkhensa valawuri va Soviet lava nyikeleke mpfumelelo lowu wa le nawini. Ngopfu-ngopfu va nkhensa Yehova hi timbilu ta vona hinkwato hikwalaho ka ntshunxeko lowa ha ku kumiwaka wa vamakwavo va vona va le Soviet. Va tsaka swin’we ni Timbhoni-kulobye ta le U.S.S.R. ni le matikweni man’wana ya le Yuropa Vuxa laha va nga tirhelaka Yehova Xikwembu hi laha ku engetelekeke swinene erivaleni. Onge Yehova a nga va katekisa swinene loko va ri karhi va tirhisa ntshunxeko lowu hi laha ku heleleke eku dzuniseni ka vito ra yena ro kwetsima.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 9]
Kremlin le Moscow
[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]
Vapfhumba va Marhaxiya entsombanweni wa 1990 ehandle ka Soviet Union