Riphabliki Ra Dominiki—Ku Nga Ha Kumiwa Swin’wana Eka Rona

LOKO a ha ri muntshwa, Christopher Columbus u sungule vutomi bya le lwandle lebyi eku heteleleni byi endleke leswaku a kuma swihlala leswi namuntlha swi tivekaka tanihi West Indies. Hi December 1492, xikepe xa yena lexikulu, Santa María, xi nyupele eribuweni ra n’walungu wa xihlala xa Española, lexi namuntlha xi vitaniwaka Hispaniola, laha ku kumekaka Haiti ni Riphabliki ra Dominiki. Loko a ri kwale Colombus u simeke vutshamo byo sungula bya Valungu, ndhawu yo tiya leyi akiweke hi xihatla, ivi a yi thya vito ra La Navidad. Xihlala lexi xi ve ntsindza wa yena wa vulavisisi lebyi yaka emahlweni.

Columbus u kume leswaku xihlala lexi a xi akiwe hi vanhu lava tivekaka hi musa, lava tshembekaka ni va malwandla, Maindiya ya Mataino. Enkarhini wolowo a ku ri ni nhlayo leyi pimanyeteriwaka eka 100 000 wa vona. Hambi swi ri tano, hikwalaho ko khomiwa hi ndlela yo biha hi vafumi va vona, lava xikongomelo lexikulu xa vona a ku ri ku kuma nsuku, vaaki lava va ndhawu va hunguteke hi xihatla. Hi 1570 ku vikiwa leswaku a ku ri ni Maindiya ya Mataino ya 500 ntsena lama saleke.

Namuntlha, Riphabliki ra Dominiki ri akiwe hi vanhu va tinxaka to hambana-hambana, lava vakokwa wa vona va rhurheleke kona. Hambi swi ri tano, va vonaka va ri ni swihlawulekisi swo tala leswinene swa Mataino, hikuva ngopfu-ngopfu i vanhu lava nga ni xinghana lexinene ni lavo rhula. Leswi, swin’we ni ripfumelo ra xiviri eka Xikwembu ni ku xixima Bibele, swi endla leswaku ntirho wa Timbhoni ta Yehovha wa ku chumayela ni wa ku dyondzisa wu humelela hi ndlela leyi xiyekaka endhawini leyi.

Ntshubulo Wa Muxaka Wun’wana

Varhumiwa vo sungula va Watch Tower, Lennart na Virginia Johnson, va fike eRiphabliki ra Dominiki enkarhini wa mufumi Trujillo. Lexi va tsakiseke, va kume leswaku vo tala va angule hi ku hatlisa ni hi ku tsakela eka mahungu ya vona ya Bibele. Hambi swi ri tano, leswi a swi va tsakisanga valawuri ni varhangeri va vukhongeri. Hi ku hatlisa ku pfuke gandlati lerikulu ra nxaniso, naswona ripfumelo ra Timbhoni teto to sungula eDominiki ri ringiwile swinene. Ku fikela sweswi, vutshembeki ni ripfumelo ra vona—ku yisa ni le ku feni—ka ha vulavuriwa ngopfu hi swona.

Timbhoni ta Yehovha, leti sweswi ti fikaka kwalomu ka 16 000 etikweni leri, ta tiveka swinene. Nkarhi wun’wana lowu hundzeke, switichi swa ntlhanu swa thelevhixini etikweni hinkwaro a swi kombisa vhidiyo leyi nge Jehovah’s Witnesses—The Organization Behind the Name.a

Leswi swi wu hangalase swinene ntirho wa Timbhoni ku nga ri emadorobeni lamakulu ntsena kambe ni le ka madoroba lamatsongo ni le matiko-xikaya. Tanihi ndlela yo pfuxa ku tsakela, va hlele tsima ro hlawuleka ro fikelela tindhawu ta le kule ni ku yisa mahungu lamanene ya Mfumo eka tona.

Mikateko Yo Tikarhatela Ku Fanelekela Ntirho

Vantshwa vo tala va Timbhoni lava nga ni matimba ni lava hisekaka va tinyiketele ku heta nkarhi wa tin’hweti timbirhi va chumayela emasin’wini lawa ya le kule. Matshalatshala ya vona ma ve ni vuyelo lebyinene. Endhawini yin’wana Timbhoni timbirhi ti kume ku tsakela ko hlawuleka. Tanihi leswi a ku ri nkarhi wa ku tlangela Xitsundzuxo xa lembe na lembe xa rifu ra Yesu, va endle malunghiselelo ivi va rhamba vanhu leswaku va ta. Holo yi tatiwile, kutani va fambisa nhlangano. Loko wu fika emakumu, lexi va hlamariseke, va kume leswaku a ku ri ni ntshungu wun’wana wa vanhu ehandle lava yimeleke ku nghena. Kutani va va rhambele ku nghena kutani va tlhela va phindha nongonoko. Sweswi ku ni vandlha endhawini yoleyo.

Vumunhu, rirhandzu ni xinghana xa vanhu lava hakanyingi swi va susumetela ku twarisa ntiyiso wa Bibele lowu va wu dyondzaka, eka swirho swa mindyangu ya vona ni le ka van’wana. Xichudeni xin’wana xa Bibele a xi khapa hi ntsako loko eku heteleleni xi kote ku hlanganyela evutirhelini bya yindlu na yindlu. Ana se a fambisa tidyondzo ta ntlhanu ta Bibele eka vaakelani va yena, kambe a tsakela ku hlanganyela hi laha ku engetelekeke evutirhelini.

Leswi masimu yo tala ma nga endzeriwiki nkarhi na nkarhi hi vahuweleri va Mfumo, ku endliwa matshalatshala yo chumayela vanhu emabazini ni lava taka emadorobeni ku ta xavisa kumbe ku xava. Leswi swi ve ni vuyelo lebyi tsakisaka, hi laha swi kombisiwaka ha kona hi ntokoto lowu khumbaka papila leri kumiweke hi hofisi ya rhavi. A ku anakanyiwa leswaku ri huma eka vavanuna vambirhi lava tshamaka etiko-xikaya, lava kombeleke dyondzo ya Bibele. Loko Mbhoni yi va endzela, yi kume leswaku “vavanuna” va kona va ni malembe ya 10 na 11 hi vukhale. Kambe xana va ri tivise ku yini lunghiselelo ra dyondzo ya Bibele? Hi leswaku, wanuna un’wana loyi a humaka endhawini leyi u ye edorobeni a ya endla swo karhi. U hlangane ni Mbhoni exitarateni, leyi n’wi nyikeke xiphephana, yi tlhela yi n’wi tshembisa dyondzo ya le kaya ya mahala ya Bibele. Loko a tlhelela ekaya, wanuna loyi u teke xiphephana lexi a nyika nhwanyana wa muakelani la nga ni malembe ya 12 hi vukhale a tlhela a n’wi byela hi lunghiselelo ra dyondzo ya Bibele. Hi laha ku fanaka, nhwanyana loyi u hundzisele rungula leri eka vafana vambirhi, lava tsaleke papila hi ku hatlisa. Dyondzo ya Bibele yi sunguriwile ni vafana lava, nhwanyana, wanuna ni vana va yena vambirhi.

N’wangulo Lowunene Wa Vantshwa

Hakunene, vantshwa lava kuriseriweke entiyisweni ni van’wana, va tikomba va teka ku gandzela ka vona Xikwembu ku ri ka nkoka. Hi xikombiso, Tamar ni makwavo wakwe wa xisati Keila va khuvuriwile va ri ni malembe ya 10 naswona va nghenele vutirheli bya vuphayona bya nkarhi hinkwawo va ri ni malembe ya 11. Wendy Carolina a a ri ni malembe ya 12 loko a kombisa ku tinyiketela ka yena hi ku khuvuriwa ematini, naswona endzhaku ka malembe mambirhi, hi 1985, u sungule vuphayona bya nkarhi hinkwawo. Namuntlha i mudyondzisi la humelelaka, naswona wa ha ya emahlweni a tsakela vutirheli bya nkarhi hinkwawo. Jovanny lontsongo, la khuvuriweke a ri ni malembe ya 10 kutani a va phayona ra nkarhi hinkwawo loko a ri ni malembe ya 11, u fambisa tidyondzo ta mune ta le kaya ta Bibele. Loko Rey loyi a nga ni malembe ya khume hi vukhale a kume leswaku muxavisi wa tibuku leti rhangeke ti tirhisiwa a ri ni xibukwana lexi kandziyisiweke hi Timbhoni ta Yehovha, Rey u kombele mana wakwe leswaku a n’wi xavela. U xi hlaye hinkwaxo ka xona. Ku lavisisa ka yena tibuku leti engetelekeke ta Bibele eku heteleleni swi n’wi hlanganise ni hofisi ya rhavi. Namuntlha u tiphina hi ntirho wa nkarhi hinkwawo, naswona mana wakwe na yena u tirhela Xikwembu.

I yini lexi pfuneke vantshwa lava ni van’wana leswaku va tlangela nkoka wa swilo swa moya? Minkarhi yo tala nkongomiso lowunene wa vutswari wu ve wa nkoka. Leswi swi ve tano eka Josué, loyi vatswari va yena va Vakreste va nga vadyondzisi exikolweni. Loko mulanguteri la famba-fambaka a ringanyete leswaku vatswari va fanele va ringeta ku pfuna hambi ko va n’wana wa vona un’we leswaku a nghenela vutirheli bya nkarhi hinkwawo, va yise nyingiso eka Josué. Tanihi xichudeni lexi xiyekaka, Josué u nyikiwe mali ya mfumo yo dyondza leswaku a dyondzela ntirho wa vunjhiniyara. Endzhaku ka lembe ni hafu eyunivhesiti, u amukele xirhambo xo nghenela ntirho wo aka emuakweni wa yindlu-nkulu ya Timbhoni ta Yehovha eRiphabliki ra Dominiki. Vatswari va yena va tsake ngopfu hi ku va va nyikele mufana wa vona leswaku a tirhela Yehovha.

“Vakambisisi” Lava Humaka eTindhawini Tin’wana

Marito ya Yesu lama nge “ntshovelo i wukulu, kambe vatirhi a va talanga” entiyisweni ma nga tirhisiwa ensin’wini leyi. (Matewu 9:37) Xilaveko lexikulu ni n’wangulo lowunene swi susumetele Timbhoni ta matiko man’wana leswaku ti ta ti ta hlanganyela eku kambisiseni ka ndhawu leyi leswaku ti ta kuma rifuwo ra xiviri ra manguva lawa—valavi va xiviri va ntiyiso.

Ku fike mindyangu ya Timbhoni leyi humaka exihlaleni xa le kusuhi xa Puerto Rico leyi kumeke ku eneriseka ka ntiyiso hi ku tirha etindhawini to hambana-hambana ta Riphabliki ra Dominiki. Nhloko yin’wana ya ndyangu yi te: “Ku va ni vuswikoti byo phofula ripfumelo ni ntshembo wa wena eka vanhu lava yingisaka entiyisweni swi endla leswaku ntiyiso wu va lowu hanyaka!” Loko va twa hi ta xilaveko xa laha, Cecilia loyi a humaka eSweden na Nia loyi a humaka United States va tile ku ta tirha swin’we ni vantshwa van’wana lava nga vatirheli va nkarhi hinkwawo. Va tirha etindhawini ta le kule laha va kumaka maxelo lama hisaka ni lama holeke. Hi ku fanana, ehenhla ka tintshava leti holeke leti funengeteke hi miphayini, mindyangu yimbirhi yo huma eCanada yi tirha ni ndyangu wa le Dominiki lowu vuyeke hi le United States. I swirho swa vandlha leritsongo naswona yi kota ku fikelela vanhu lava nga si tshamaka va endzeriwa hi Timbhoni ta Yehovha ku ringana malembe ya khume.

Alfredo na Lourdes ni vana va vona va ntlhanu va vuye hi le Dorobeni ra New York naswona va hlanganyela ni vandlha leritsongo eka rin’wana ra timbuwu to saseka ta vafambi emadorobeni. Va tsaka leswi va kotaka ku lavisisa vanhu va timbilu letinene ni ku pfuna leswaku vandlha ri kula. Roland, mutirhi wa tikhompyuta loyi a humaka eAustria, ni nsati wa yena Yuta, va tshama endhawini leyi kufumelaka, leyi omeke, edzongeni wa tiko. Va tsakele ku vona vandlha lerintshwa ri sunguriwa ku sukela loko va fikile. Edorobeni ra le kusuhi, ntlawa wa vamakwerhu vanharhu va xisati lava nga maphayona ni mpatswa lowu humaka eCalifornia va vike leswaku a va kume swikombelo swo tala swa tidyondzo ta Bibele lerova a va nga swi koti ku ti fambisa hinkwato. Hikwalaho va khutaze lava tsakelaka leswaku va va kona eminhlanganweni eHolweni ya Mfumo kutani va tsala mavito ya vona enongonokweni wa lava lavaka tidyondzo ta Bibele. Makwavo wa xinuna wa Yuta, Stefan, hi ku tshembeka u tirha ni vandlha leritsongo edorobeni ro saseka ra Samaná, en’walungu-vuxa. Hi malembe mambirhi ntsena, nhlayo ya vahuweleri va Mfumo yi andze kambirhi.

Rirhandzu ni ku hiseka leswi kombisiwaka hi vanhu lava ni van’wana lava teke ku ta pfuna swa tlangeriwa hakunene. Va amukele ntlhontlho ku nga ri wa ku rhurhela etikweni lerintshwa ntsena leri nga ni ndhavuko ni mikhuva leyi hambaneke, kambe hakanyingi, wa ku dyondza ririmi lerintshwa leswaku va khathalela swilaveko swa moya swa vanhu lava fanaka ni tinyimpfu. Matshalatshala ya vona ma endle leswaku va amukeriwa hi vanhu va ndhawu yoleyo.

Mindyangu yin’wana eDominiki yi siye ku tshamiseka ka le madorobeni kutani yi rhurhela etindhawini ta le makaya. Hinkwavo va vuyeriwa swinene hi ntsako wa ku kuma rifuwo ra xiviri ra valavi va ntiyiso.

Valavisisi va rifuwo va lembe-xidzana ra vu-15, a va tisanga mikateko, kambe va tise vuhlonga ni ku xaniseka lokukulu erixakeni ra Mataino. Hambi a ri Columbus hi yexe a nga vuyeriwanga hi rifuwo ra Tiko Lerintshwa. Eku heteleleni u khotsiwile ni ku susiwa exihlaleni lexi a xi tshubuleke, a tlheriseriwa eSpain a ri mubohiwa.

Namuntlha ku endliwa muxaka wun’wana wa nkambisiso, naswona ku kumiwa rifuwo ra nkoka swinene. Vanhu va Yehovha va tikarhatela ku lavisisa vanhu va timbilu letinene lava amukelaka mahungu lamanene ya Mfumo. Mbuyelo wa kona hi leswaku ntshungu lowu yaka emahlweni wu engeteleka wu tsakela ntshunxeko lowu nga tisiwaka hi Rito ra Xikwembu ntsena. (Yohane 8:32) Va langutele nkarhi lowu tiko leri ra tintshava, ku khuluka ka mati loku tsakisaka, timbuwu to saseka ni mabakwa lama tsakisaka swi nga ta va swi nga ri xihlala xa paradeyisi ntsena, kambe swi ri xiyenge xa misava leyintshwa leyi hlanganisaka misava hinkwayo.—2 Petro 3:13.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Mepe lowu nga eka tluka 24]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

Riphabliki Ra Dominiki

[Swifaniso leswi nga eka tluka 24, 25]

Vantshwa va kuma nkoka wa swilo swa moya hi ku endla ntirho wa nkarhi hinkwawo