Ku Hangalasa Ntiyiso Wa Bibele Eportugal

KU SUKA eCaminha le n’walungwini ku ya eVila Real de Santo Antônio edzongeni, magidi ya swikwekwetsu swo phasa tinhlampfi leswi nga ni muvala wo saseka swi hangalake ku ringana 800 wa tikhilomitara eRibuweni ra lwandle ra Atlantic ePortugal. Hi malembe-xidzana varingeli va tinhlampfi a va ri karhi va ‘nghena elwandle hi swikwekwetsu swa vona’ va ringela tinhlampfi leswaku ti va swakudya-nkulu swa Maputukezi yo tala.—Pisalema 107:23.

Emalembeni ya 70 lama hundzeke, muxaka wun’wana wo ringela tinhlampfi a wu ri karhi wu endliwa le Portugal. Timbhoni ta Yehovha a ti ri bizi hi ku yisa mahungu lamanene eka makume ya magidi ya tinhlampfi to fanekisela. (Matewu 4:19) Hi May 1995, a ku ri ni nhlohlori ya vahuweleri va Mfumo vo ringana 44 650—ku nga xiringaniso xa 1 eka vanhu va kwalomu ka 210. Eka madoroba-nkulu man’wana xiringaniso xi endla hafu ya nhlayo yoleyo.

Hikwalaho ka vatirhi vo tala, masimu lama ku nyikeriwaka vumbhoni eka wona etindhawini to tala ma hlanganisiwa kwalomu ka vhiki rin’wana ni rin’wana. Xisweswo Timbhoni ta Maputukezi ti tikarhatela ku tirhisa swingheniso swo hambana-hambana leswaku ti kota ku avelana ni van’wana ntshembo wa tona lowu nga eBibeleni. Ina, ti twisisa nkoka wa leswaku ti endla ntiyiso wa Bibele wu tiviwa hi tindlela hinkwato leti kotekaka.—1 Vakorinto 9:20-23.

Ku Pfuna Lava Rhandzaka Vukhongeri

Hi ku ya hi nhlayo ya vanhu ya 1991, 70 wa tiphesente ta lava nga na 18 wa malembe hi vukhale kumbe ku tlula ePortugal va tivula Marhoma Khatoliki. Ku nga khathariseki leswi, vanhu va kona va ni vutivi lebyi nga nyawuriki bya Bibele. Phepha-hungu ra Jornal de Notícias ra vika: “Leri hi rin’wana ra makhombo lamakulu emisaveni ya Khatoliki: Ku pfumala vutivi bya Bibele!” Hikwalaho ka yini swi ri tano? Phepha-hungu ra Maputukezi ra Expresso ri nyikela nhlamulo. Loko ri nyikela xiviko xa nhlengeletano ya vaprista vo ringana 500 le Fátima, phepha ri ri: “Hi ku ya hi bixopo, i swa nkoka leswaku muprista a ti ntshunxa eka mintirho leyo tala leyi nga heriki leswaku a ta kota ku tlhela a pfuxetela ku tinyiketela ka yena loku heleleke eka xiyimo xa yena tanihi ‘muhaxi.’ . . . Loko muprista a tinyiketela ku chumayela Evhangeli hi moya-xiviri hinkwawo, a nge vi na wona nkarhi wo endla mintirho yin’wana.”

Ku hambana ni sweswo, Timbhoni ta Yehovha le Portugal ti bizi hi ku endla ntiyiso wa Bibele wu tiviwa hi ndlela yihi na yihi leyi kotekaka. Hikwalaho ka sweswo, vunyingi bya Makhatoliki layo lulama byi kuma vutivi bya Bibele.

Carlota a ri Mukhatoliki la tinyiketeleke ni ku va xirho xa ntlawa wa vantshwa va vukhongeri. Nakambe a ri mudyondzisi exikolweni xa tindzumulo, laha Mbhoni leyi vuriwaka Antônio a yi tirha kona. Tanihi phayona ra nkarhi hinkwawo, kumbe mutirheli wa nkarhi hinkwawo, nkarhi na nkarhi Antônio a tikarhatela ku burisana ni vatirhi-kulobye hi Bibele hi nkarhi wo wisa wa ni nhlikanhi. Siku rin’wana Carlota u n’wi vutise mayelana ni dyondzo ya ndzilo wa tihele ni vugandzeri bya Mariya. Antônio u n’wi kombe leswi Bibele yi dyondzisaka swona etimhakeni leti, naswona wolawo ku ve masungulo ya mabulo layo tala ya Bibele. Loko Carlota a ve kona ro sungula eminhlanganweni eHolweni ya Mfumo ya le kusuhi, a tsake ngopfu. Hambi swi ri tano, minkarhi ya minhlangano a yi hlangana ni liya ya vukhongeri bya yena. U swi xiyile leswaku a fanele ku endla xiboho. Xana a fanele ku endla yini?

Carlota u hlengelete ntlawa wa vantshwa hinkwavo va nhlengeletano ya vukhongeri kutani a va hlamusela hi xivangelo xa Bibele lexi a xi n’wi endla leswaku a tshika. Hinkwavo va sole xiboho xa yena, handle ka xinhwanyetana xin’we lexi vuriwaka Stela, lexi yingiseleke khwatsi. Loko endzhakunyana Carlota a ta va a burisane na yena, Stela u vutise swivutiso swo tala malunghana ni masungulo ni xikongomelo xa vutomi. Carlota u n’wi nyike buku leyi nge Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation?a ivi a sungula na yena dyondzo ya Bibele.

Hi ku famba ka nkarhi Carlota u endle nhluvuko lowunene hi tlhelo ra moya, u khuvuriwe hi June 1991, naswona endzhakunyana ka tin’hweti ta tsevu u sungule ku tirha tanihi phayona ra nkarhi hinkwawo. Hi May 1992 yena na Antônio va tekanile, ivi va hambeta swin’we ni ntirho wa vuphayona evandlheni ra le kusuhi laha xilaveko xi kuleke kona. Ku vuriwa yini hi Stela? U khuvuriwe hi May 1993 naswona sweswi u tirha tanihi phayona ra nkarhi hikwawo.

Xifanyetana lexi vuriwaka Francisco a xi rhandza ngopfu vukhongeri. Sonto yin’wana ni yin’wana a xi hlanganyela eka Masa ni mixo ni ku vula Swikhongelo swa Rhoma Khatoliki ni ndzhenga. A a tirha tanihi muhlayisi wa nhundzu ya kereke, a pfuna muprista hi nkarhi wa Masa. U tlhele a khongela Xikwembu leswaku siku rin’wana a endliwa “mukwetsimi”!

Entiyisweni Francisco a lava Bibele, naswona siku rin’wana munghana wakwe u n’wi nyike yona. U hlamarisiwe hi ku tiva leswaku Xikwembu xi ni vito, ku nga Yehovha. (Eksoda 6:3; Pisalema 83:18) Loko a hlaye eka Eksoda 20:4, 5, leswaku Xikwembu xi sivela ku tirhisa swifaniso evugandzerini u hlamale ngopfu! Hi ku vona leswaku kereke a yi tele hi swifaniso, u khongele hi mbilu hinkwayo eka Xikwembu leswaku xi n’wi pfuna ku twisisa mpfilungano lowu hinkwawo. Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani u hlangane ni khale ka mudyondzi-kulobye kutani a n’wi vutisa leswaku hikwalaho ka yini a tshike ku ya exikolweni xa ni madyambu.

“Sweswi ndzi nghena xikolo xo antswa xa ni madyambu,” ku hlamula munghana wakwe.

“Xana i xikolo xa muxaka muni xexo, naswona u dyondza yini eka xona?” ku vutisa Francisco. U hlamarisiwe ngopfu hi nhlamulo ya munghana wakwe.

“Ndzi dyondza Bibele eHolweni ya Mfumo ya Timbhoni ta Yehovha,” ku hlamula munghana wakwe. “Xana u nga tsakela ku famba na mina?”

Francisco swi n’wi hlamarise ngopfu ku vona leswi a swi voneke eminhlanganweni ro sungula—ntsako, tinghohe leti n’wayitelaka; vanhu va vulavula swin’we hi rirhandzu, va ri ni moya wa xinghana; vana va tshame ni vatswari va vona naswona va yingisele leswi a swi ri karhi swi dyondzisiwa.

“Laha, a ndzi ri munhu umbe hakunene, kambe ndzi titwe ndzi ri xirho xa ndyangu!” ku hlamusela Francisco. Ku sukela kwalaho, u hambete a va kona eminhlanganweni. Sweswi Francisco u tirha tanihi nkulu evandlheni, naswona yena ni nsati wakwe ni vana vambirhi, u tsakela switshembiso leswinene swa Mfumo eRitweni ra Xikwembu.

Ku Avelana Ntiyiso Ni Maxaka

Manuela, phayona ra nkarhi hinkwawo le ndhawini ya le Lisbon, u phase tinhlampfi to tala ta moya hikwalaho ka ku phikelela eku nyikeleni ka vumbhoni hi musa eka mani na mani, ku katsa ni maxaka yakwe. Exikarhi ka wona a ku ri ni makwavo wa yena wa nyama, José Eduardo, loyi a leteriweke karati ni ku tirhisa matlhari. U tlule nawu minkarhi yo tala lero eku heteleleni a yisiwa ehubyeni hikwalaho ka swihehlo swa 22 naswona u gweviwe ku tshama 20 wa malembe ekhotsweni. A a ri munhu wa madzolonga swinene lero hambi ku ri vabohiwa-kulobye a va n’wi chava, naswona a pfaleriwa a ri yexe ekamareni ya vabohiwa leyi rindziwaka swinene.

Ku ringana malembe ya nkombo Manuela hi ku lehisa mbilu a a endzela José Eduardo, kambe nkarhi na nkarhi a kaneta rungula rakwe ra Bibele. Eku heteleleni, loko ku humesiwe buku leyi nge Life—How Did It Get Here? By Evolution or by Creation? u yi amukerile, naswona ku sunguriwe dyondzo ya Bibele. Ku sukela kwalaho u endle ku hundzuka lokukulu emahanyelweni yakwe. Endzhaku ka vhiki, u nyikele vumbhoni hi yexe eka vabohiwa vo ringana 200, naswona eka vhiki leri tlhandlameke u tlhele a nyikela vumbhoni eka vo ringana 600. U tlhele a nyikiwa mpfumelelo wo endzela vabohiwa van’wana emiakweni leyin’wana ya khotso. Hikwalaho ka ku hundzuka kakwe lokukulu emahanyelweni yakwe, xigwevo xi hungutiwe xi ya eka 15 wa malembe. Endzhaku ko tirha malembe ya 10, u ntshunxiwile hikwalaho ko kombisa mahanyelo lamanene. Ku sukela enkarhini wolowo, ku hundze malembe ya ntlhanu naswona sweswi José Eduardo i Mbhoni ya Yehovha leyi khuvuriweke, naswona u tirha tanihi nandza wa vutirheli evandlheni ra ka vona. Entiyisweni, leyi i mhaka ya leswaku ‘hlolwa ri tshama ni xinyimpfana’!—Esaya 11:6.

Hikwalaho ka matshalatshala yakwe yo hambeta a nyikela vumbhoni endyangwini wa yena, Manuela u kume ntsako hi ku pfuna nuna wakwe ni swirho swin’wana swa mune swa ndyangu wa wakwe leswaku swi gingiriteka entirhweni wa Yehovha. Sweswi nuna wakwe i nandza wa vutirheli.

“Ndzi Ta Ti Hlongorisa Ndzi Ti Rahetela Ndzi Tlhela Ndzi Ti Rimba”

Maria do Carmo a a tshama exidorobanini lexi nga le handle ka Lisbon loko Timbhoni ti n’wi endzela. U tsakele leswi a swi tweke kutani a kombela nuna wa yena, Antônio loko swi nga koteka leswaku a va ni dyondzo ya Bibele ekaya. “U nga kali u anakanya ha swona!” ku hlamula nuna wakwe. “Loko ndzo kuma Timbhoni ta Yehovha ekaya ra hina, ndzi ta ti hlongorisa, ndzi ti rahetela ndzi tlhela ndzi ti rimba.” Antônio, ku nga ri kungani u ve muleteri wa karati naswona a ri ni bandhi ra ntima eka xiyimo xa vunharhu. Kutani Maria do Carmo u ehlekete ku va ni dyondzo yakwe ya Bibele endhawini yin’wana.

Endzhakunyana, Antônio a fanele a ya eNghilandhi leswaku a ya kuma vuleteri bya karati bya masiku ya nhungu, naswona Maria do Carmo hi vukheta u nghenise Buku Yanga Ya Timhaka Ta Bibele ebegeni yakwe.b Tanihi leswi Antônio a ri ni nkarhi wo tala eriendzweni ra yena, u hlaye buku leyi. Loko a ri endleleni yo tlhelela ekaya hi xihaha-mpfuka, bubutsa a ri ba xihaha-mpfhuka hi matimba, lero swi xi nonon’hwela ku phatsama. Ro sungula evuton’wini bya yena, Antônio u khongele eka Yehovha.

Loko Antônio a fika ekaya, Mbhoni leyi a yi fambisa dyondzo ni nsati wakwe yi n’wi rhambele eminhlanganweni. U swi amukerile naswona u kume mani na mani a ri ni xinghana. Ku endliwe malunghiselelo ya dyondzo ya Bibele, naswona hi xinkarhana, Antônio u swi tivile leswaku a fanele ku endla swiboho. Vuyelo hi leswaku u tshike ku dyondzisa karati kutani a sungula ku dyondzisa swichudeni swakwe ndlela yo hanya vutomi bya ku rhula sweswi ni hi laha ku nga heriki. Un’wana wa swona, loyi na yena a ri ni bandhi ra ntima, sweswi i Mukreste la khuvuriweke.

Loko a ri Antônio, u khuvuriwe hi April 1991. Endzhaku ka siku a khuvuriwile, u sungule ku tirha tanihi phayona ra nkarhinyana. Endzhaku ka tin’hweti ta tsevu u sungule ku tirha tanihi phayona ra nkarhi hinkwawo, naswona hi ku hatlisa a fambisa tidyondzo ta le kaya ta Bibele to ringana 12. Hi July 1993 u hlawuriwe ku va nandza wa vutirheli evandlheni.

Ensin’wini Leyi Tirhiwaka Nkarhi Na Nkarhi

Etindhawini to tala ta tiko rero, nsimu yi tirhiwa kwalomu ka vhiki rin’wana ni rin’wana. Xana Timbhoni ti hambeta njhani ni ntirho wa tona wo “ringela tinhlampfi” hi ndlela leyi tswalaka mihandzu?

João u ringeta ku fikelela munhu un’wana ni un’wana emutini wun’wana ni wun’wana. Loko a endzele wansati un’wana, u n’wi vutise loko ku ri ni van’wana lava tshamaka emutini wolowo. Wansati u vule leswaku nuna wa yena ni vana vambirhi va majaha va tshama kwalaho, kambe a swi nga ta olova ku burisana na vona hikuva a va tirha naswona a va vuya ni madyambu ekaya. Hi loko João a ya emahlweni a endzela van’wana endhawini yaleyo. Endzhaku ka awara ni hafu, wanuna un’wana u n’wi tshinelerile.

“U te u lava ku vulavula na mina,” ku vula wanuna loyi a byela João. “Ndzi kombela u ndzi byela leswi u lavaka swona.”

“Ndzi khomele, mina a ndzi ku tivi,” ku hlamula João hi ku hlamala. “Hi wena mani?”

“Hi mina Antônio, naswona ndzi tshama kwala xitarateni lexi. U byele manana leswaku a wu lava ku bula ni ndyangu hinkwawo, kutani ndzi tele ku ta twa leswi a wu lava swona.”

João u nyikele vumbhoni bya matimba eka Antônio naswona u sungule dyondzo ya Bibele na yena. Endzhaku ka dyondzo ya vumbirhi, Antônio u vutise loko swi ta koteka leswaku dyondzo yi va kambirhi evhikini. Etin’hwetini ta mune ntsena, u joyine João kutani a sungula ku chumayela mahungu lamanene exitarateni xa ka vona. Endzhaku ka tin’hweti tinharhu, u khuvuriwile. Mana wa yena wa ha ku sungula ku dyondza Bibele na yena. Mayana nkoka lowu swi nga na wona ku ringeta ku burisana ni swirho hinkwaswo swa mindyangu evutirhelini!

Mintokoto yo tano leyi tsakisaka yi komba leswaku ka ha ri ni ku ringela lokukulu ka moya loku ka ha faneleke ku endliwa ematini ya le Portugal. Kwalaho Yehovha u katekise Timbhoni leti tirhaka hi matimba hi magidi ya tidyondzo ta Bibele leti endlaka nhluvuko. Tanihi leswi va hambetaka va lava tindlela to tala to endla ntiyiso wa Bibele wu tiviwa eka hinkwavo, marito ya muapostola Pawulo lama yaka eka Vakreste va le Filipiya hakunene ma hetiseka namuntlha le Portugal: “Hi tindlela leti hinkwato . . . Kriste wa twarisiwa.”—Vafilipiya 1:18.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Mepe lowu nga eka tluka 23]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

SPAIN

PORTUGAL

[Swifaniso leswi nga eka tluka 24, 25]

Timbhoni le Portugal ti tirhisa nkarhi wun’wana ni wun’wana lowu ti pfulekeleke leswaku ti endla ntiyiso wa Bibele wu tiviwa