Ntiyiso Wa Evhangeli
SWIPHEMU-PHEMU swinharhu leswitsongo swa tsalwa ra Evhangeli ya Matewu, leswi tivekaka tanihi P64, swi kumeka eka nhundzu ya Magdalen College le Oxford, eNghilandhi, ku sukela hi 1901. Nkarhi wun’wana, swidyondzi a swi tshemba leswaku swi tsariwe le ndzhaku eku heleni ka lembe-xidzana ra vumbirhi C.E.
Sweswinyana, Carsten P. Thiede, mutivi-nkulu wa dyondzo ya matsalwa ya papirasi le Paderborn, eJarimani, u rhangele nkambisiso lowu heleleke wa P64, lowu vumbiweke hi swiphemu swa khume swa tindzimana ta Matewu ndzima 26. Ku ve ni vuyelo byihi? Loko a tsala eka Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik (Rhekhodo Ya Matsalwa Ya Papirasi Ni Vutsari Bya Nkarhi Wo Leha), Thiede u hlamusela leswaku swiphemu-phemu swa Oxford tanihi “buku ya xiphemu xa tsalwa ra Vakreste va lembe-xidzana ro sungula, kumbexana (hambi leswi entiyisweni ku nga riki) emahlweni ka AD 70.”
Vulavisisi bya Thiede byi endle xihlamariso eka phepha-hungu ni le ka ntlawa wa vadyondzi. Hikwalaho ka yini? Hikuva leswi sweswi swi amukeriwaka tanihi masalela ya xiphemu xa khale xa tsalwa ra Tievhangeli i P52, ku nga xiphemu xa Evhangeli ya Yohane ku sukela kwalomuya ka 125 C.E., kumbe hi lembe-xidzana ra vumbirhi.
Leswaku siku lerintshwa leri nyikiweke swiphemu-phemu ntsena swa P64 swa papirasi ri ta amukeriwa hi mandla mambirhi leswaku ri hlayisiwa swi ta vonaka. Hambiswiritano, siku leri tlhentlhisiweke a ri nge endli leswaku P64, yi va swiphemu swa khale swinene swa Evhangeli eka leswi nga kona; kambe ri ta tlhela ri nyikela vumbhoni lebyi engetelekeke lebyi kombisaka leswaku hakunene Evhangeli ya Matewu yi tsariwe hi lembe-xidzana ro sungula, kumbexana emahlweni ka 70 C.E., loko timbhoni to hlayanyana leti nga vona swiendlakalo swa vutomi bya Yesu hi mahlo ta ha hanya leswaku ti tiyisekisa ntiyiso wa Evhangeli.
[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 32]
By permission of the President and Fellows of Magdalen College, Oxford.