Lexi N’wi Endleke A Tirhisa Vito Lerikulu Ku Tlula Hinkwawo

“Ndzi dyohile, hi ku vula ka un’wana wa lava va ndzi xopaxopaka, hikwalaho ka leswi ndzi ngheniseke vito ‘Yehovha’ ematshan’weni ya rito ‘Hosi,’ naswona hi malembe-xidzana yo tala ri tirhisiwe ematshan’wini ya rona.”

Leyi a a yi ri nhlamuselo ya J. J. Stewart Perowne eka marito yo rhanga ya vugandlisi bya vumbirhi bya vuhundzuluxeri bya yena bya buku ya Tipisalema leyi kandziyisiweke ro sungula hi 1864. Muxopaxopi, u tsale eka Saturday Review ya July 2, 1864, a a lwisana ni ku tirhisiwa ka vito ra Xikwembu eka vuhundzuluxeri lebyi, tanihi leswi a a ri nga ha tirhisiwi etikerekeni ta Vayuda kumbe ta Vakreste. U vule leswaku vito leri nge Yehovha ri fambelana ngopfu ni Vayuda naswona hikwalaho ka sweswo, ku fanele ku tirhisiwa xithopo xin’wana, xo tanihi “Hosi” kumbe “Xikwembu,” “hikuva a hi xa ndhawu yo karhi kumbe tiko ro karhi.”

Perowne a a nga pfumelelani na wona marito lawa, tanihi leswi a a nga “lavi ku susa hambi ku ri peletwana ni rin’we” ra nhlavutelo ya Xikwembu eka vanhu. Hi ndlela leyi faneleke, u kombise leswaku vahundzuluxeri lava hundzuluxelaka vito ra Xiheveru ra Xikwembu va ku “Hosi” va tsandzeka ku hambanisa marito mambirhi ya Xiheveru.

Ku tlula kwalaho, Perowne u vule leswaku a a ku ri ni vanhu lava fanelekaka lava a va seketela ku tlheriseriwa ka vito ra Xikwembu. U tshahe mutsari wa switlhokovetselo swa Xinghezi la dumeke, Samuel Taylor Coleridge:

“Ha yini mi ya emahlweni mi hundzuluxela Xiheveru mi xi yisa eka Xinghezi hi ku tirhisa matsalwa ya Septuagint, lawa na wona ma nga lo hundzuluxeriwa? Xana a hi ri amukelanga ximfumo vito ra Xiheveru, Yehovha? Xana a hi xona xithopo Κύριος, kumbe Hosi leri nga eka Septuagint, leri nga xikhomela-ndhawu xa Xigriki etindhawini to tala, xa vito ra Xiheveru leri nge Yehovha? Kutani ke, hikwalaho ka yini mi nga tlheriseli rito ro sungula; naswona eka Testamente ya Khale hi ku tshembeka ku hundzuluxeriwa rito leri nge Yehovha, hi Yehovha; naswona eka tsalwa rin’wana ni rin’wana eka Testamente Leyintshwa loko yi tshaha eka leya Khale, ku tirhisiwa rito ra Xiheveru etsalweni leri ku kombeteriwaka eka rona?”

Perowne u pfumerile leswaku mavitanelo lama faneleke ya Tetragrammaton ya Xiheveru ma lahlekile, kambe u te: “Loko vito leri ri tshikiwe ntsena hikwalaho ka milawu ya vukholwa-hava eKerekeni ya Vayuda, naswona loko ku kopiwa Vuhundzuluxeri bya Xigriki ni Xilatini hi ndlela ya futa, ku nga kona loku endleke Vuhundzuluxeri bya hina [bya Xinghezi] byi lahlekeriwa hi vito leri, leswi a hi swivangelo leswi twalaka swo lwisana ni ku tlhelela eka matirhiselo yo sungula.” Perowne a a rhandza vito leri nge “Yehovha” hikuva a a ri tiviwa ngopfu. Ku sukela enkarhini wolowo vunyingi bya vuhundzuluxeri bya manguva lawa byi tirhise vito ra Xikwembu. New World Translation of the Holy Scriptures yi tirhisa vito leri nge Yehovha ku tlula ka 7200 eka Xiheveru ni le Matsalweni ya Vukreste ya Xigriki.

Eka vuhundzuluxeri bya yena bya Tipisalema, Perowne u ringete ku namarhela “swinene xivumbeko xa Xiheveru, eka swivulavulelo ni le ka matsalelo ya swivulwa.” Loko a hundzuluxela Pisalema 69, tindzimana 5 na 6, u vone ku ri ni xilaveko xo hambanisa marito ya Xiheveru ku nga “Xikwembu” (ʼElo·himʹ), “Hosi” (ʼAdho·naiʹ), na “Yehovha”: “Oho Xikwembu [ʼElo·himʹ], Wa byi tiva vuhunguki bya mina, ni nandzu wa mina a wu tumbelanga eka Wena. Lava tshembaka Wena va nga tshuki va khomiwa hi tingana hikwalaho ka mina, Oho Hosi [ʼAdho·naiʹ], Yehovha (Xikwembu xa) mavandla. Lava lavaka Wena va nga tshuki va pfilunganyeka hikwalaho ka mina, Oho Xikwembu xa Israyele.”