Xiyimo Lexi Endlaka Swilo Swi Kula aEquatorial Guinea

XILO xo sungula lexi tsakisaka lexi muendzi a xi vonaka loko xihaha-mpfhuka xa yena xi phatsama erivaleni ra swihaha-mpfhuka lerikulu ra Equatorial Guinea, i ku kula loku phuphumaka. Rivala ra swihaha-mpfhuka ri rhendzeriwe hi misinya yo leha, leyi nga leha yi tlula ni miako ya rivala ra swihaha-mpfhuka. Swimilana leswi noneke swi kona hinkwako-nkwako ku sukela eribuweni ra lwandle ku ya fikela emaninginingini ya tintshava, swi kurisiwa hi mpfula yo tala ni mahiselo lama tlulaka 20 wa tidigri.

Le Equatorial Guinea, ku tlhela ku va ni ku kula kun’wana lokukulu ka swilo, “ku kula loku humaka eka Xikwembu.” (Vakolosa 2:19) Ku fana ni mutirhela-tiko wa le Etiyopiya, loyi a nga kombela mpfuno eka Filipi, vanhu vo tala laha va hisekela ku twisisa Matsalwa. (Mintirho 8:26-39) Swi tolovelekile leswaku munhu a tshinelela un’wana wa Timbhoni ta Yehovha exitarateni ivi a kombela dyondzo ya Bibele. Timbhoni ta kwalomu ka 325 ta le Equatorial Guinea ti fambisa tidyondzo ta Bibele leti tlulaka gidi.

Ku Byariwa Ka Mbewu eNkarhini Lowu Hundzeke

Equatorial Guinea, tiko leritsongo ku tlula hinkwawo eAfrika ri kumeka edzongeni wa Nigeria na Cameroon. (Vona mepe.) Mahungu lamanene ma tisiwe ro sungula laha hi Timbhoni ta le Nigeria leti a ti tele ku ta lava ntirho emasin’wini ya cocoa. Hambileswi ku sunguriweke mavandlha yo hlayanyana lama vulavulaka Xinghezi, ma nyamalarile loko vamakwerhu lava va boheka ku tlhelela eNigeria. Hambiswiritano, hi ku hatlisa endzhaku ka loko tiko leri ri kume ntshuxeko hi 1968, mimpatswa minharhu ya vatekani va varhumiwa va Watchtower yi averiwe laha. Hikwalaho ka ku nonon’hwa ka swa tipolitiki a va kotanga ku tshama nkarhi wo leha, kambe vumbhoni bya vona byi humese mihandzu leyinene.

Santiago, un’wana wa varhumiwa lava u hlangane na Buenaventura wanuna wo leha, wa misiha loyi vanhu va kwalaho a va nwi vita hi ra xihontlovila. A a ri munhu wa vukhongeri, loyi a a xixima Bibele kambe a ri ni ximbilwa-mbilwana. A a ba munhu hikwalaho ko hlundzukisiwa hambi hi nchumunyana wutsongo. Loko a hlundzukile ebarheni, hinkwavo lava nga kona a va hangalaka hambi ku ri ku huma hi mafasitere, va baleka ku bukuteriwa hi yena. Kahle-kahle loko a ri karhi a yingisele Santiago a a tiyimisele ku n’wi ba loko a nga humi ni vumbhoni bya Matsalwa lebyi twakalaka bya leswi a swi vuleke. A a tibyele leswi: ‘A ku na munhu la nga ta tlangela ehenhla ka xihontlovila.’ U tsakisiwe hi leswi a nga swi twa, ngopfu-ngopfu mayelana ni ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki emisaveni leyi nga paradeyisi, hiloko a amukela dyondzo ya Bibele.

Loko dyondzo ya yena yi ri karhi yi ya mahlweni, ku navela ka Buenaventura ka ku lava ku hanya hilaha ku nga heriki eParadeyisini, ku ye ku kula kutani u dyondze leswaku loko a ta fikelela pakani yo tano, a a ta boheka ku pfumelelanisa vutomi byakwe ni mimpimanyeto ya Xikwembu. Hi ku xiya leswaku Vakreste va ntiyiso a va fanelanga va “rihisel[a] swo biha hi leswo biha,” u sungule ku endla matshalatshala ya xiviri ya ku lawula ximbilwa-mbilwa xakwe.—Varhoma 12:17.

Ndzingo wa xiviri wu te siku leri a nga wisa nghilazi ya muxavi ebarheni a nga yi vonanga. Munhu loyi u hlundzukile kutani a n’wi hima. Hi ku hatlisa lavan’wana ebarheni va hangalaka, va langutele leswaku ku ta pfuka nyimpi. Kambe Buenaventura hi ku titsongahata u hakelele nghilazi leyi fayekeke, a xavela wanuna loyi xakunwa xin’wana kutani a kombela ndzivalelo hikwalaho ka vusopfa bya yena. Loko vaakelani va xiye leswaku dyondzo ya Bibele yi n’wi cince hi ndlela leyi, vo hlayanyana va pfumele ku dyondza na yena. Buenaventura ana se a a fambisa ntlhanu wa tidyondzo ta Bibele loko a khuvuriwa. U tirhe tanihi nkulu malembe ya ntlhanu lama hundzeke naswona hambiloko vanhu va ha n’wi vitana xihontlovila, sweswi va swi vula hi ku vungunya.

“I Swisiwana eMoyeni”

Hi va-1970, Timbhoni ti nga ri tingani ta kwalaho ti ye mahlweni ti chumayela ni ku hlangana swin’we hilaha ti kotaka hakona. Endzhaku varhumiwa vo hlayanyana va mimpatswa ya Mapaniya va tile va ta pfuneta. Andrés Botella loyi a nga tirha le Equatorial Guinea malembe ya 12, u tsundzuka leswaku endzhakunyana ka loko a ha ku fika, a a tsakisiwe hi ndlela leyi hakunene vanhu a va ri “swisiwana emoyeni” ha yona. (Matewu 5:3) U ri: “Swi hi tisele ntsako lowukulu hakunene ku dyondza Bibele ni vanhu vo tano lava tlangelaka.”

Mary makwerhu wa xisati wa Mupaniya, a a dyondza Bibele ni wansati loyi vito ra yena ku nga María, loyi a nga n’wi byela leswaku vatswari va yena, Francisco na Fausta na vona a va tsakela ku dyondza. Tanihi leswi Mary a a fambisa tidyondzo ta 15 naswona vatswari va María a va tshama ekulenyana, ku hundze mavhiki yo hlayanyana a nga si kota ku va endzela.

Loko eku heteleleni Mary na nuna wakwe Serafín va kale va ya fika eka vatswari vakwe, va kume ana se va ri na buku leyi nge U Nga Hanya Hi Masiku aParadeyisini eMisavenia ni Bibele, naswona a va tiyimisele ku sungula ku dyondza. Hiloko va sungula hi wona nkarhi wolowo. Serafín u xiye leswaku vatswari va María a va tolovelane ni timhaka leti. Xiyimo a xi ri tano loko va ta ravumbirhi, va dyondze xihloko xa vumbirhi. Serafín u ri: “Onge a ndzo dyondza ni Timbhoni timbirhi leti khuvuriweke.” Tanihi leswi a va vonaka va tiva timhaka leti swinene, eriendzweni ra vunharhu Serafín u ringanyete leswaku va endla swivutiso ni tinhlamulo ku vona loko va twisisa hakunene. U kume leswaku Francisco na Fausta a va hlaye buku hinkwayo va ri voxe!

Xana vutivi bya vona lebyintshwa byi va khumbe njhani? Hi ku pfumelelana ni leswi va swi dyondzeke, ana se a va tshike ku hlanganyela minhlangano ya vungoma naswona a va tseme vuxaka bya vona ni Kereke ya Khatoliki. Ku tlula kwalaho, Francisco a a tshike ku dzaha naswona a va nga ha dyi nyama leyi nga halatiwangiki kahle ngati. Tanihi leswi a swi ri erivaleni leswaku a va swi tirhisa hinkwaswo leswi va swi dyondzeke, va khutaziwe ku sungula ku avelana ni van’wana vutivi bya vona. Xikan’we-kan’we va sungule ku chumayela vaakelani va vona. Va fanelekele nkhuvulo hi tinhweti tinharhu ntsena. Sweswi Francisco i nandza wa vutirheli naswona xikombiso lexinene ni ku hisekela ku chumayela ka vona swi pfunile, sweswi vana va vona va xisati vanharhu i Timbhoni, va vafana vambirhi va va kona emihlanganweni kasi tsevu wa maxaka ya vona ya le ku dyondzeni.

Endzhakunyana ka ku khuvuriwa ka yena, Francisco u hlangane na Pablo, Mukhatoliki la tinyiketeleke loyi a a tirha tanihi muungameri wa kamara ra swibya swo kwetsima ekerekeni ya vona. Pablo a a hamba a chumayela loko muprista a nga ri kona. Loko xirho xa kereke xi vabya a a xi endzela; loko un’wana a nga ti ekerekeni, Pablo a a n’wi endzela a ya n’wi khutaza; naswona loko un’wana a lovile, a a endla hinkwaswo leswi nga emandleni ya yena ku chavelela va ndyangu. Swi le rivaleni leswaku Pablo a a rhandziwa hi vangheni va kereke hinkwavo.

Tanihi leswi Pablo a a xixima Bibele swinene, hi ku hatlisa u amukele dyondzo na Francisco. Pablo u hatlise a vona ndlela leyi rungula ra Bibele a ri twisiseka ha yona kutani endzhaku ka tidyondzo ti nga ri tingani u endle xiboho xa ku tirhisa man’wana ya matsalwa lawa a ma dyondzeke eka rin’wana ra “maendzo ya vurisi” yakwe loko a endzele xirho xa kereke lexi vabyaka. Endzhakunyana ka sweswo eka yin’wana ya tidyondzo takwe ta Sonto, Pablo u hlamusele nkoka wa ku tirhisa vito ra Xikwembu, Yehovha, ni leswaku hikwalaho ka yini hi nga fanelanga ku tirhisa swifaniso.

Tanihi leswi a nga hatlisa ku amukela ntiyiso, a a langutele leswaku swirho swin’wana swa kereke na swona swi ta endla hilaha ku fanaka. Kambe endzhaku ka tidyondzo tinharhu kumbe mune leti ti sekeriweke eBibeleni, Pablo u xiye leswaku vanhu a va nga ri tsakeli rungula leri a a va byela rona. Hiloko a endla xiboho xa ku tshika kereke ivi a hambeta a hlanganyela ni Timbhoni ta Yehovha nkarhi na nkarhi. Ku nga si hela tin’hweti ti nga ri tingani u fanelekele nkhuvulo, kutani sweswi i muhuweleri la chivirikaka wa mahungu lamanene. Hambileswi a nga swi kotiki ku va muchumayeri wa nkarhi hinkwawo, u fambisa khume ra tidyondzo ta Bibele sweswi.

Ku Kondletela Ku Kula Hi Ku Hlangana Swin’we

Timbhoni ta le Equatorial Guinea ti tiyimisele ku landzela xileriso xa Bibele xa ku nga tshiki ku hlangana swin’we. (Vaheveru 10:25) Ku sukela hi 1994 loko ntirho wu tlhele wu amukeriwa ximfumo hi hulumendhe, vamakwerhu va ve ni mapfundza ya ku kuma Tiholo ta Mfumo leti fanelekeke. Kahle-kahle vunyingi bya mavandlha ma ake kumbe ma le ku akeni ka tiholo ta wona vini.

Le Mongomo, laha nhlayo ya lava va vaka kona eka minhlangano ya Sonto, leyi hakanyingi yi tlulaka nhlayo ya vahuweleri va Mfumo hi kwalomu ka mbirhi na hafu, vandlha ri tirhe hi matimba leswaku ri aka ndhawu yo hlanganyela eka yona. Vukhongeri byin’wana le Mongomo hi ntolovelo byi thola vatirhi leswaku va byi akela tikereke ta byona, xisweswo ntirho wa Timbhoni ta kwalaho wu xiyiwile. Siku rin’wana mufundhisi wa Iglesia Nueva Apostólica (New Apostolic Church) u hambukele emuakweni a lava ku tiva leswaku vakulu va va hakela mali muni vatirhi lava tirhaka hi matimba hi ndlela leyi. Mufundhisi u vule leswaku hambileswi a a thole vaaki lava va nga swirho swa kereke yakwe, ntirho a wu famba hi ku nonoka. U vutise loko swi nga koteka ku thola vatirhi lava a va ri eku akeni ka Holo ya Mfumo. Loko a byeriwe leswaku Timbhoni hinkwato ti ti tirhela mahala, u fambe a hlamale ngopfu.

Eka lava va tshamaka ekule ni Holo ya Mfumo, swi nga ha lava ku tinyiketela swinene leswaku va hlanganyela minhlangano. Juan wanuna loyi a khuvuriweke hi 1994 u tshame a langutana ni xiyimo lexi. U kume ntiyiso eGabon laha a dyondzeke xiphemu xo sungula xa buku leyi nge Hanya Hi Masiku. Kutani a tlhelela aEquatorial Guinea, eximutanini lexi nga kwalomu ka tikhilomitara ta 100 ku suka eMongomo. Leswi swi n’wi tisele ntlhontlho wa ku ya emahlweni a dyondza. Kambe a nga helanga matimba. N’hweti yin’wana ni yin’wana a a teka riendzo leri tekaka nhungu wa tiawara hi xikanyakanya a ya eMongomo laha Santiago un’wana wa vakulu va kwalaho a a dyondza na yena kona. A a fika a tshama eMongomo masiku ma nga ri mangani ivi a dyondza ka nharhu kumbe ka mune loko a ri kwalaho. Hi ndlela yoleyo u swi kotile ku heta dyondzo yakwe kutani a fanelekela nkhuvulo.

Xana Juan u swi kotisa ku yini ku tshama a tiyile emoyeni kasi a nga swi koti ku hamba a hlangana ni Vakreste-kulobye? Lexikulu ka hinkwaswo lexi n’wi pfuneke, i ku tshama a hisekela ku chumayela mahungu lamanene. U chumayele vanhu hinkwavo va le ximutanini xa ka vona, naswona hi nkarhi wa ku khuvuriwa kakwe, a a fambisa tidyondzo ta Bibele ta 13. Tsevu wa lava a a dyondzaka na vona va fambe na yena enhlengeletanweni yo hlawuleka ya siku rin’we le Mongomo va ya vona loko a khuvuriwa. Sweswi u fambisa Dyondzo ya nkarhi hinkwawo ya Xihondzo xo Rindza ni vanhu lava tsakelaka va le ndhawini ya laha a tshamaka kona, naswona ku va ni vanhu va kwalomu ka 20.

Ku Lehisa Mbilu Loko U Cheleta Mbewu

A hi ku kula hinkwako ka moya loku hatlisaka. Nkarhi wun’wana swi lava ku lehisa mbilu swinene ku kondza u vona mbewu yi veka mihandzu. Swi ve tano emhakeni ya Paca loyi a tweke ntiyiso ro sungula hi 1984 loko makwerhu wa xisati wa phayona Edita a nyikele vumbhoni eka yena emakete. Loko vhiki leri landzeleke Edita a endzele Paca ekaya ra yena, Paca u amukele dyondzo ya Bibele. Hambileswi nhluvuko a wu nga nyawuli, Edita a a phikelela hikwalaho ka leswi a voneke timfanelo letinene eka Paca. Edita wa hlamusela: “A a vonaka a ri nyimpfu, kutani ndzi khongele Yehovha leswaku a pfula mbilu ya yena.”

Paca u ye mahlweni ni dyondzo yakwe mune wa malembe ni hafu, nkarhi wun’wana a dyondza nkarhi wun’wana a pfa a nga dyondzi, kambe nhluvuko wa kona wu nga nyawuli. Xisweswo loko va hete buku leyi nge Hanya Hi Masiku, Edita u byele Paca hi ku kongoma mayelana ni nkoka wa ku teka ntiyiso hi ku tiyimisela. Hi ku ringeta ku fikelela mbilu ya Paca, Edita u kale a rila no rila.

Paca u tsundzuka leswi: “Ndzayo yoleyo leyi khumbaka mbilu yi ndzi khumbile hakunene, ku sukela hi nkarhi wolowo ndzi sungule ku hundzula vutomi bya mina. Ndzi tsarise eXikolweni xa Vutirheli bya le Tilweni ivi hi rona lembe rero ndzi va muhuweleri la nga khuvuriwangiki. Siku ndzi nga khuvuriwa ha rona a ri ri siku ro tsakisa ku ma tlula hinkwawo evuton’wini bya mina!” Ndlela leyi Paca a hisekaka ha yona sweswi yi hambane kule ni ndlela leyi a a pfumala ku tsakela ha yona eku sunguleni. Sweswi u fambisa tidyondzo ta Bibele ta 13, naswona lava va nga kombisiki ku ya mahlweni hi xihatla u va lehisela mbilu.

Ku Pfuna Vanhu Va Hluvukisa Vutomi Bya Vona

Timbhoni ta Yehovha aEquatorial Guinea ti na ndhuma ya vutshembeki ni ku tikhoma kahle hikwalaho ko hanya hi mimpimanyeto ya Bibele. Wanuna un’wana loyi swi nga erivaleni leswaku a a tsakisiwe hi mahanyelo ya vona, u vulavule ni nkulu wa Vandlha ra le Bata ivi a ku: “Xana u na yona buku leyi nge Ku Hlamulana?b Ndzi karhele hi ku va munhu wa misava. Ndzi nga lava ku va un’wana wa Timbhoni ta Yehovha!”

Antonio nandza wa vutirheli eVandlheni ra le Malabo i xikombiso lexinene xa munhu wa misava la hundzukeke Mbhoni. A a tihanyela vutomi bya ku endla lexi a xi rhandzaka loko a nga si dyondza Bibele. Leswi a a ri mulunghisi wa tiwachi, a a tirhisa mali yo tala leyi a yi kumeke eku nweni, naswona a hanya vutomi bya ku tikhoma loko biha. I yini lexi xi nga n’wi pfuna leswaku a cinca mahanyelo yakwe? U tsakisiwe ngopfu hi leswi swi kandziyisiweke eka 1 Vakorinto 6:9, 10: “Mi nga tshuki mi tikanganyisa: Loko ti ri timbhisa, . . . ni swidakwa, . . . va nga ka va nga dyi ndzhaka ya Mfumo wa Xikwembu.” Leswaku a ta amukeriwa hi Xikwembu, u swi xiyile leswaku u fanele a cinca vutomi byakwe. Hikwalaho ka sweswo u sungule ku hlawula vanghana va yena. (Swivuriso 13:20) Loko vanghana vakwe va tile va ta n’wi rhambela ku ya nwa, a a nga xi amukeli xirhambo xexo kutani ematshan’weni ya sweswo a va nyikela vumbhoni. Ku nga ri khale a va nga ha n’wi karhati.

Xana matshalatshala wolawo hinkwawo ya n’wi vuyerisile? Antonio wa hlamusela: “Ndzi tsake ngopfu leswi ndzi nga cinca mahanyelo ya mina. Rihanyo ra mina ra antswa swinene hambileswi ndzi nga emalembeni ya mina ya va-60 sweswi, kasi loko ku ri vanghana va mina vo sungula va file kumbe va vabya. Ndzi na vanghana va ntiyiso sweswi ematshan’weni ya lavaya va lavaka munghana ntsena la nga ta va xavela swakunwa. Xa nkoka ku tlurisa, ndzi ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu. Ndzi tirha tanihi phayona ra nkarhi hinkwawo sweswi naswona ndzi na dyondzo ya Bibele ni wanuna loyi na yena a nga ni xiphiqo xo nwa, xisweswo ndzi nga tirhisa ntokoto wa mina n’wini ku n’wi pfuna.”

Ku Hundzuka Mahlonga Ya Xikwembu

Vanhu lava tshamaka eribuweni ra Equatorial Guinea va hlengeletiwe hinkwavo ivi va rhumeriwa eAmerika tanihi mahlonga kwalomu ka malembe ya 200 lama hundzeke. Namuntlha, vo tala va tinyiketela ku va mahlonga hi ku tirhandzela—mahlonga ya Xikwembu. Muxaka lowu wa vuhlonga wu va tisele ntshunxeko wa xiviri, wu va ntshunxe eka tidyondzo ni mikhuva ya vungoma ya Babilona. Wu tlhele wu va dyondzisa ndlela yo hanya vutomi lebyi anerisaka ni lebyi vuyerisaka. Va vone leswi Yesu a swi tshembiseke: “Mi ta tiva ntiyiso, kutani ntiyiso wu ta mi ntshunxa.”—Yohane 8:32.

Leswi nhlayo ya lava va veke kona enkhubyeni wa Xitsundzuxo yi veke 1937 hi 1995—kwalomu ka nhlayo ya vahuweleri etikweni yi andzisiwe hi makhamba ya tsevu—hakunene ku ni ntshembo wa ku kula ka moya loku yaka mahlweni. Loko Timbhoni ta le Equatorial Guinea ti ri karhi ti byala ni ku cheleta mbewu ya ntiyiso, ta tiyiseka leswaku ‘Xikwembu hi xona xi nga ta swi kurisa.’ (1 Vakorinto 3:6) Handle ko kanakana, ku ni xiyimo lexinene lexi endlaka swilo swi kula hi tlhelo ra moya aEquatorial Guinea!

[Tinhlamuselo ta le hansi]